Structural Analysis of The Partnership Contract in Islamic ‎Law

Yıl 2025, Sayı: 45, 279 - 311, 30.06.2025

Yunus Akyüz

https://doi.org/10.59777/ihad.1611664

Öz

In Islamic law, a partnership can be defined as the ownership of something by more than one person and their authority to dispose of it, and there are basically three types of partnership. These are shirkat al-ibāha, shirkat al-milk and shirkat al-aqd. Shirkat al-aqd or contractual partnership is also divided into three categories: Shirkat al-amwāl, shirkat al-a‘māl and shirkat al-wujūh. These types of partnerships can be established in the form of shirkat al-inān and shirkat al-mufāwada according to the rights and responsibilities of the partners. Thus, six different types of contractual partnerships emerge. In addition, there are also special types of contractual partnerships in Islamic law such as mudaraba, musāqāt, muzāraʿa and mughārasa. The structures of these partnership contracts in Islamic law was shaped to meet to the needs, commercial customs and the small-scale commercial life of the past periods. Therefore, in the classical sense, there are no types of partnership that are independent of their founders, exceed human lifespan, have many partners and are permanent. However, as mentioned above, the provisions of partnership in Islamic law are rich enough to respond to new circumstances and needs. This study aims to analyze the partnership structure in Islamic law through the partnership contract and partnership types. In this context, five basic concepts have been identified and a structural evaluation has been made based on these concepts. The concepts analyzed are the parties (ʿāqid) and legal personality of partnership, its written form, its bindingness (luzūm), continuity and profit and loss sharing in a partnership contract. The main reason for the selection of these concepts here is to investigate to what extent these elements, which constitute the building blocks of modern companies, are included in the partnership types in Islamic law and how Islamic corporate law approaches these features. The analysis conducted throughout the study reveals that the provisions of partnership in Islamic law have the potential to adopt these concepts and qualities. The study contributes to the literature by showing how Islamic corporate law addresses key traits essential for modern business success and sustainability. The classical and modern literature on Islamic companies is quite extensive. This study differs from the existing literature in respect to subjecting Islamic partnership structures to a comprehensive structural analysis.

Anahtar Kelimeler

Islamic Company Law , Written Form , Necessary Contract , Continuity , Profit-Loss

İslam Hukukundaki Şirket Akdinin Yapısal ‎Analizi

Öz

İslam hukukunda bir şirket, birden fazla kişinin bir şeyin mülkiyetine sahip olması ve bu kişilerin o şey üzerindeki tasarruf yetkisi olarak tanımlanabilir ve temel olarak üç türü bulunmaktadır. Bunlar ibâha, milk ve akit şirketidir. Şirket akitleri de kendi içinde şirket-i emvâl, şirket-i a‘mâl ve şirket-i vücûh olmak üç kategoriye ayrılmaktadır. Bu şirket tipleri, ortakların hak ve sorumluluklarına göre inan ve mufâvada tarzında kurulabilir. Böylece altı farklı akit şirket türü ortaya çıkmaktadır. Bunun yanı sıra fıkıhta mudârebe, müsâkât, müzâraa ve müğârese gibi özel şirket sözleşmesi türleri de bulunmaktadır. İslam hukukundaki şirket sözleşmelerinin yapısı, geçmiş dönemlerin ihtiyaçlarına, ticari örflere ve dönemin küçük ölçekli ticari hayatına cevap verecek şekilde şekillenmiştir. Bu nedenle klasik anlamda kurucularından bağımsız, insan ömrünü aşan, çok sayıda ortağa sahip ve sürekli olan şirket türleri bulunmamaktadır. Ancak fıkıhtaki şirket hükümleri, yeni koşul ve ihtiyaçlara yanıt verebilecek kadar zengindir. Bu çalışma, İslam hukukunda şirket akdi ve şirket türleri üzerinden ortaklık yapısını ‎analiz ‎etmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda beş temel kavram belirlenmiş ve bu ‎kavramlar üzerinden ‎yapısal bir değerlendirme yapılmıştır. İncelenen kavramlar; şirket akdinde taraf (âkid) ‎ve hukukî kişilik, yazılı form, bağlayıcılık (lüzûm), ‎süreklilik (devamlılık) ve kâr-zarar paylaşımıdır. Söz ‎konusu kavramların seçilmesinin temel nedeni, modern ‎şirketlerin yapı taşlarını ‎oluşturan bu unsurların İslam hukukundaki şirket tiplerinde ne ölçüde ‎yer aldığını ve ‎İslam şirket hukukunun bu özelliklere ne derece yaklaştığını araştırmaktır. ‎Çalışma boyunca yapılan analizler, İslam hukukundaki şirket hükümlerinin ‎bu kavram ve ‎niteliklere sahip olma potansiyelini taşıdığını ortaya koymaktadır. Çalışmanın literatüre katkısı, günümüz şirketlerinin başarısı ve devamlılığı için gerekli olan temel özelliklerin İslam şirketler hukuku perspektifinden ne ölçüde karşılanabileceğini ortaya ‎koymasıdır.‎ İslam şirketleriyle alakalı klasik ve modern literatür oldukça geniş bir külliyata sahiptir. Çalışma, İslam şirketlerini hukuki kişilik, yazılı form, devamlılık, bağlayıcılık ve kâr-zarar paylaşımı gibi temel kavramlar çerçevesinde kapsamlı bir yapısal analize tabi tutmaktadır ve bu yönüyle mevcut literatürden ayrılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Şirketler Hukuku , Yazılı Form , Lâzım Akit , Süreklilik , ‎Kâr-Zarar

Kaynakça

• Abdul Rahim, Abdul Rahman. “Issues in Corporate Accountability and Governance: An Islamic Perspective”. American Journal of Islamic Social Sciences 15/1 (1998), 55-69.
• Akgündüz, Ahmet. İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988.
• Akyüz, Yunus. İslâm Hukuku Açısından Tüzel Kişilik ve Sınırlı Sorumluluk. İstanbul: Marmara ‎Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024.‎
• Atar, Fahrettin. “Mükâtebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/530-532. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Ansay, Sabri Şakir. Hukuk Tarihinde İslâm Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 2002.
• Baberti, Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. el-İnâye şerhü’l-hidâye. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1970.
• Bahtiyar, Mehmet. Ortaklıklar Hukuku. İstanbul: Beta, 2022.
• Bal, Faruk. Arap Yarımadas’ında Ticaret Hz. Peygamber ve Dört Halife Dönemi. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2015.
• Berki, Ali Himmet. Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye). İstanbul: Hikmet Yayınları, 1990.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1970.
• Burhânü’ş-Şerîa, Burhânüddîn (Burhânü’ş-Şerîa) Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Buhârî el-Mergīnânî. el-Muhîtü’l-Burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’manî. Pakistan: İdaratü’l-Kurân ve’l-Ulumu’l-İslâmîyye, 2004.
• Büyükçelebi, İsmail. İslam Hukûkunda İnân Şirketi ve Nevîleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1985.
• Ceylan, Hadi. İslâm Borçlar Hukukunda Akdin Bağlayıcılığı. Ankara: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Çetiner, Selma – Bozkurt, Yüksel Armağan. Ticari İşletme ve Ticari Şirketler Hukuku. Ankara: Seçkin, 2021.
• Çizakça, Murat. İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi. çev. Şehnaz Layıkel. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. Sünenü’d-Dârekutnî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2011.
• Döndüren, Hamdi. “Müsâkât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/70-71. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ebû Gudde, Abdussettâr. “eş-Şerikâtü’l-hadîse eş-şerikâtü’l-kâbıda ve ahkâmuha’ş-şer’iyye”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî 14/2 (2014), 547-587.
• Elsöz, Ümit. İslam Hukukunda Şirket Ortaklarının Hakları, Sorumlulukları ve Şirketlerin Tasviyesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Erdebili, Cemaleddin Yusuf b. İbrahim. el-Envar li-a’mali’l-ebrâr. Cidde: Dâru’z-Ziyâ, 2006.
• Erden, Salih. Osmanlı Vakıf Hukukunda İstidâne ve Tüzel Kişilikle İlişkisi (XVI.-XVIII Yüzyıllar). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Yayınevi, 2010.
• Fehmî, Hüseyin Kâmil. “eş-Şerîkâtü’l-hadîse ve’ş-şerîkâtü’l-kâbıda”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî 14/2 (2014), 423-546.
• Feyyumi, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Hamevi. el-Misbahü’l-münir fî garibi’ş-şerhi’l-kebir li’r-Rafii. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Gözübenli, Beşir. “Şirket”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 39/198-201. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Gözübenli, Beşir vd. İslam Hukuku El Kitabı. ed. Talip Türcan. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Guryânî, Alaüddin Muhammed. “et-Tehavvül fi’l-ukûdu’l-maliyye”. Mecelletü’l-Külliyeti’ş-Şeria ve’l-Kanun 1 (2018), 418-448.
• Günay, Hacı Mehmet. “Vakıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/475-479. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Hafîf, Ali. eş-Şerikât fi’l-fıkhi’l-İslâmî buhus mukârene. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 2009.
• Hamdân, İnam Arafat Musa. Tatbikâtu tahavvü’l-ukûd fi’l-masrifi’l-İslâmî. Ürdün: Yermük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Hamza, Hamza. “eş-Şahsiyetü’l-itibariyye”. Mecelletü Câmiati Dımeşk 17/2 (2001), 505-530.
• Haraşî, Muhammed b. Abdullah. Şerhu’l-haraşî ala muhtasarı Halil -Adevi haşiyesiyle birlikte-. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1317.
• Hasanuzzaman, S. M. “The Liability of Partners in an Islamic Shirkah”. Islamic Studies 10/4 (1971), 319-341.
• Hatemi, Hüseyin. Önceki ve Bugünkü Türk Hukukunda Vakıf Kurma Muamelesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1969.
• Hattâb, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman Ruayni. Mevâhibü’l-celil li-şerhi muhtasarı Halîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• Hayyât, Abdülazîz. eş-Şerikât fi’ş-şeriati’l-İslâmiyye ve’l-kanunü’l-vaz‘î. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Hillman, Robert W. “Limited Liability in Historical Perspective”. Washington And Lee Law Review 54/2 (1997), 613-627.
• Hocaeminefendizade, Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. çev. Raşit Gündoğdu - Osman Erdem. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-dürri’l-muhtâr şerh-i tenviri’l-ebsâr. Riyad: Dâru’l-Alemi’l-Kütüb, 2003.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Muhalla. thk. Abdulgaffâr Süleyman el-Bendârî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid. Şerhu fethü’l-Kadîr ala’l-hidâye. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1970.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. el-Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dekâik. (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Kaan, Enver Osman. Şirket Yapısı ve Süreklilik. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2019.
• Kahraman, Abdullah. İslâm Borçlar Hukukunda Kefâlet Sözleşmesi ve Günümüz Tatbikatı. İstanbul: İFAV, 2008.
• Kalkan, Cemal. Faizsiz Bankacılıkta Mudarâbe ve Kâr. İstanbul: İnsan Yayınları, 2021.
• Kara, Yakup. “İslam Hukuku’nda Deyn’in Deyn Karşılığında Satımı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 20 (2012), 389-415.
• Karâfî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahim. ez-Zahîre. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Karapınar, Hüseyin. “Müzâraa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/234-236. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed el-Hanefî. Bedâ’i‘u’s-sanâi’ fî tertibi’ş-şerâ‘i‘‎. Kahire: el-Mektebetü’l-Tevfikiyye, 2015.
• Kayıhan, Şaban. Şirketler Hukuku. Ankara: Seçkin, 2021.
• Kocabıyık, Yusuf. Tarihsel Süreç İçerisinde İslam Şirketler Hukuku (Hanefi Mezhebi Bağlamında). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Koçhisarlıoğlu, Cengiz - Söğütlü, Özlem. Roma Hukukundan Günümüz Hukukuna Işık Tutan İlkeler, Kavramlar ve Digesta Metinleri. Ankara: Seçkin, 2022.
• Komisyon. el-Fetâva’l-Hindiyye. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1310.
• Komisyon. el-Meâyirü’ş-şer’iyye: en-nassü’l-kamil li’l-meayiri’ş-şer’iyye li’l-müessesati’l-maliyyeti’l-İslâmîyye elleti temme i’timaduha. el-Menâme: Dâru’l-Meymân, 2017.
• Komisyon. Faizsiz Finans Standartları. İstanbul: TKBB Yayınları, 2018.
• Komisyon. Mahkeme Kayıtları Işığında 17. Yüzyıl İstanbul’unda Sosyo-Ekonomik Yaşam: Ticari Ortaklıklar. haz. Timur Kuran. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• Komisyon. Mevsuatü fıkhi’l-muâmelât (el-ebhâs, et-tabîkât, el-fetâvâ, el-mustalahât). b.y.: y.y., ts..
• Komisyon. “Temellük”. el-Mevsuatü’l-fıkhiyye. 14/20-24. Kuveyt: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1988.
• Komisyon. “Vadîa”. el-Mevsuatü’l-Fıkhiyye. 44/5-7. Kuveyt: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 2006.
• Köse, Murtaza. “İslam Hukuku ve Modern Hukuka Göre Tüzel Kişilik”. Ekev Akademi Dergisi 1/2 (Mayıs 1998), 221-230.
• Köse, Murtaza. İslâm Hukukunda Anonim Ortaklıklar. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. Mevsûatü’l-kavâidi’l-fıkhiyyeti’l-mukârene (et-Tecrid). Kahire: Dâru’s-Selam, 2004.
• Kuru, Fatma. İslam-Osmanlı Hukukunda Kitâbet (Mükâtebe) Akdi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Lâhim, Üsâme b. Humûd b. Muhammed. Bey‘u’d-deyn ve tatbikâtuhu el-muâsıra fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Riyad: Dâru’l-Mîman lin-Neşr ve’t-Tevzî, 2012.
• Mâcî, Muhammed Sekhâl. Ahkâmu’ş-şerikât fi’l-fıkhi’l-İslâmiyyi’l-malikî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 2001.
• Makdisi, George. “La Corporation al’Epoque Classique de I’Islam”. Présence de Louis Massignon: Hommages et témoignages. Textes réunis par D. Massignon à l’occasion du Centenaire de L. Massignon. Paris: Maisonneuve et Larose, 1987, 35-49
• Merginânî, Ebü’l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu bidâyeti’l-mübtedi maa şerhi eş-Şeyh el-Allame Abdülhay el-Leknevi. Karaçi: İdaretü’l-Kur’an ve’l-Ulumü’l-İslâmiyye, 1417.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd b. Mevdud. el-İhtiyâr li-ta’lili’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, 1418.
• Meydânî, Abdülganî b. Talib b. Hammade ed-Dımaşkî. el-Lübâb fî şerhi’l-kitâb: Dirâse ani’l-lübâb ve muhtasari’l-kudûrî. Beyrut: Dâru’l-Beşairi’l-İslâmiyye, 2014.
• Molla Miskîn. Şerḥu kenzi’d-dekâik. Mısır: y.y., 1287.
• Mısır Kanunu. “Mısır Medeni Kanunu”. Erişim 17 Kasım 2024. https://Sadanykhalifa.Com/Uploads/Laws/1576751803.Pdf
• Muhammed ez-Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Yûsuf b. Nasbu’r-râye li-ahâdisi’l-Hidâye maa hâşiyetihi. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1997.
• Mustafa Fevzi. Mecelle-i Ahkâm-I Adliyye’den Kitâbü’ş-Şirket. İstanbul: Matbaa-i Hukukiyye, 1329.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravzatü’t-tâlibin. Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Poroy, Reha - Tekinalp, Ünal - Çamoğlu, Ersin. Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku. İstanbul: Beta, 2003.
• Râfiî, Ebü’l-Kasım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm Kazvînî. el-Aziz şerhi’l-veciz (şerhü’l-kebir). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Sadrüşşerîa, es-Sânî Ubeydullah b. Mes’ûd b. Tâcişşerîa Ömer. Şerhu’l-vikâye. Amman: Müessesetü’l-Varâk li-Neşri ve’t-Tevzî, 2006.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübra. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Tuhfetü’l-fukaha. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1989.
• Sıkıllî, Ebû Bekr b. Abdullah b. Yunus. el-Cami’ li-mesaili’l-müdevvene. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2013.
• Şekerci, Osman. İslam Şirketler Hukuku Emek-Sermaye Şirketi. İstanbul: Marifet Yayınları, 1981.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hasen b. Ferkad. el-Câmiu’l-kebîr. Mısır: Matbatü’l-İstikâme, 1356.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hasen b. Ferkad. el-Asl. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Şirbînî, Şemseddin Hatib Muhammed b. Ahmed Kahiri Şafiî. Mugni’l-muhtâc ila ma’rifeti meani elfazi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1997.
• Tahâvî, Ebû Ca‘Fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme Ezdî Hacrî Mısrî. eş-Şurûtü’s-sagir. Bağdat: Matbaatü’l-Ânî, 1974.
• Tahâvî, Ebû Ca‘Fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme Ezdî Hacrî Mısrî. Muhtasarü’t-Tahâvî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1370.
• Tamûm, Muhammed. “eş-Şahsiyyetü’l-itibariyye fi’ş-şeriâti’l-İslâmiyye bahsün mukâren”. Mecelletü’l-Hukuk ve’ş-Şerîa 2/1 (1978), 97-151.
• Tâvîl, Muhammed. eş-Şerikât ve ahkâmuhâ fi’l-fıkhi’l-İslâmî firâse Mukârene fi’ş-şerikâti’l-İslâmiyye. Lübnan: Dâru İbn Hazm, 2009.
• Turay, Fatih. Finansal Açıdan İslâm Borçlar Hukuku (İslâmi Finans Teorisi). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Udovitch, Abraham L. Orta Çağ İslam Dünyasında Ortaklık ve Kâr. çev. İsmail Bektaş. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2019.
• Udovitch, Abraham L. Partnership and Profit in Medieval Islam. New Jersey: Princeton University Press, 1970.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet. Türk Medeni Hukuku Şahsın Hukuku. İstanbul: Nurgök Matbaası, 1960.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. ed. Asım Cüneyd Köksal - Murat Kaya. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
• Yemenoğlu, Musab. Hâkim eş-Şehîd’in el-Kâfî Adlı Eserinin Kitâbü’ş-Şerike Bölümünün Tahlili. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Zekeriyyâ Ensârî, Ebû Yahya Zeynüddin Zekeriyya b. Muhammed b. Ahmed. Esne’l-metâlib fi şerh-i ravzi’t-tâlib maa hâşiyeti’l-remli’l-kebîr. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1431.
• Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen. Tebyînü’l-hakâik fî şerhi kenzi’d-dekâik ve bi-hâmişi eş-Şelebî. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1315.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletuhu. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Zürkâni, Abdülbâkî b. Yûsuf. Şerhü’z-zürkânî ala muhtasarı Halil. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.