My Grandfather Sadri Maksudi Arsal (1878-1957)

Yıl 2017, Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı (60. Ölüm Yıldönümü Vesilesiyle), 43 - 74, 12.12.2017

Gönül Pultar

Öz

This article is an evaluation of the life and achievements of Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal, penned by one of his grandchildren on the eve of the sixtieth anniversary of his death. The phases of his life are recounted in two parts. His life prior to his coming to Turkey is more extensively depicted, as that stage is not so well-known in Turkey. The first part portrays Sadreddin Nizametdinoviç Maksudof as a member of the Duma, as a theoretician of cultural autonomy, and as president of the National- Cultural Autonomy, then moves on to his exile, his university lectureship in Paris, and finally his being invited to the newly-founded Republic of Turkey. His university professorship at the Ankara faculty of law and Atatürk’s coming to one of his classes, his professorship at the Istanbul faculty of law, his establishing of the discipline of the History of Turkish Law, his regular presence at the Çankaya table, his contributions to the language reform, to the founding of the Turkish Historical Society, and to the writing of “Outline of Turkish History,” his membership of parliament for three periods, and the books he published are featured in the second part. Bibliography accumulated since the publication of his biography by Adile Ayda is added, and an appendix recounts briefly the history of Sadri Maksudi’s native land for the sake of the readers’ understanding of what kind of environment he was born into.

Anahtar Kelimeler

Duma, cultural autonomy, language reform, history of Turkish law, member of parliament

DEDEM SADRİ MAKSUDİ ARSAL (1878-1957)

Öz

Bu makale, Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’ın ölümünün altmışıncı yılına gelinirken, torunlarından biri tarafından kaleme alınmış, yaşamı ve yaptıkları konusunda bir değerlendirme yazısıdır. Yaşamının ana hatları iki ayrı bölümde aktarılmaktadır. Türkiye’de pek bilinmediği için, ülkeye gelmeden önceki dönemini içeren ilk bölüm daha kapsamlıdır. Sadreddin Nizametdinoviç Maksudof’un hayatının Duma üyeliğinden kültürel özerklik teorisyenliğine, Milli-Medenî Muhtariyet reisliğinden sürgüne gidişine, Paris’te öğretim üyeliğinden yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne davet edilişine kadar olan safhaları ilk bölümde ele alınmaktadır. Ankara’da Hukuk Fakültesi öğretim üyeliği ve dersine Atatürk’ün gelişi, daha sonra İstanbul Hukuk Fakültesi’nde öğretim üyeliği, Türk hukuk tarihi bilim dalını kuruşu, Çankaya sofrasının müdavimliği, dil reformuna, Türk Tarih Kurumu’nun kuruluşuna ve Türk Tarihinin Ana Hatları’nı yazılışına katkıları, üç dönem milletvekilliği ve Avrupa Konseyi nezdinde Türkiye temsilciliği ile kaleme aldığı çeşitli eserler ikinci bölümde yer almaktadır. Adile Ayda’nın yazdığı biyografiden bu yana oluşan bibliyografya eklenmiştir. Makalenin sonundaki “ek”te ise, okurun Sadri Maksudi’nin nasıl bir çevrede dünyaya geldiğini anlayabilmesi için, doğduğu toprakların çok kısa bir tarihçesi verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Duma, kültürel özerklik, dil reformu,, Türk hukuk tarihi, milletvekili

Kaynakça

• Abdullin, Iakhia (Yahya) G. ve diğer., der. Sadri Maksudi, 1879-1957. Kazan: Tatarstan Fănnăr Akademiiase G. Ibrahimov Instituty, 1996.
• Akış, Ali. İdil-Ural Davası ve Sovyet Emperyalizmi. Ankara: yay. y., 1963.
• Akpınar, Turgut. “Sadri Maksudî Arsal.” İstanbul Üniversitesinde 50 Yıl Öncesi Bazı Büyük Hocalarımız ve Kültürümüze Katkısı Olmuş Yabancı Bilginler. İstanbul: Kitabevi, 2004. 27-55.
• Anderson, Benedict. Hayali Cemaatler. Çev. İskender Savaşır. İstanbul: Metis, 1993.
• Arsal, Sadri Maksudi. Anglia’ya Seyahat. Kazan: 1912.
• . Türk Tarihi ve Hukuk. İstanbul: İstanbul Hukuk Fakültesi, 1947. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• . Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları. 1955. İstanbul: Ötüken, 1975, 1979.
• . Milliiat Toĭgysynyng Sotsiologik Ӑsaslary. Red. Iakhia (Yahya) Abdullin. Kazan: Tatarstan Fănnăr Akademiiase Tarikh Instituty, 1999.
• Ayda, Adile, Sadri Maksudi Arsal. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 1991.
• Bauer, Otto. Die Nationalitätenfrage und die Sozialdemokratie. Wien: I. Brand, 1907.
• Copeaux, Étienne. “Le Mouvement Prométhéen.” Cahiers d’Études sur la Méditerranée Ori¬entale et le Monde TurcoIranien 16(juilletdécembre 1993). 9-45.
• Dündar, Merthan. “İngiliz Belgelerinde Sadri Maksudi Arsal ve ’Rusya Müslümanları’nın 72
• Özgürlük Çabalarının Görmezden Gelinişi.” Yirmi Birinci Yüzyılda İdil-Ural. Der. Gönül Pultar. İstanbul: Tetragon, 2008. 353-368.
• Eötvös, Jozsef. A Nemzetiségi Kérdés. Pest: Ráth Mór, 1865.
• Gedikli, Fethi. “Yolunu Kendi Kazan Bir Yolcu: Türk Hukuku Tarihçisi Sadri Maksudi Arsal.” İstanbul Üniverstesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 70(2012)1:399-412.
• Golden, Peter. “Codex Comanicus.” Central Asian Monuments. Ed. Hasan B. Paksoy. İstanbul: ISIS, 1992. 33-63.
• Granda, Cemal. Atatürk’ün Uşağının Gizli Defteri. Ankara: Kent Kitap, 2011.
• Halikov, Alfred H. Rus Tanınan 500 Bulgar-Tatar Türk Asıllı Sülale. Çev. Mustafa Öner. İstanbul: TDA Vakfı, 1995.
• Haupt, Georges, Michael Löwy et Claudie Weill. Les Marxistes et la Question Nationale, 1848-1914: Études et Textes. 1974. Paris: L’Harmattan, 1997.
• İbn Fazlan. Seyahatnâme. 922. Çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Bedir, 1995.
• İnalcık, Halil. “Kazan Hanlığı Nasıl Düştü? On Altıncı Yüzyılda Doğu Avrupa’da Egemenlik Müca-delesi .” Yirmi Birinci Yüzyılda İdil-Ural. Der. Gönül Pultar. İstanbul:
• İnan, M. Rauf. Atatürk ve Türk Kadını: Tarihte Türk Kadını. İstanbul: Arkın Kitabevi, 1991.
• Kamalov, İlyas. “’Tatar’ ve ’Altın Orda’ Adlarına Dair. ” Yirmi Birinci Yüzyılda İdil-Ural. Der. Gönül Pultar. İstanbul: Tetragon, 2008. 97-130.
• . Altın Orda ve Rusya: Rusya Üzerindeki Türk-Tatar Etkisi. İstanbul: Ötüken, 2009.
• Kärimullin, Abrar. Tatary: Ètnos i Ètnonim. Kazan: Tatarskoe Knizhnoe, 1989.
• Kerimullin, Ebrar. Tatarlar. İsmimiz ve Kimliğimiz. Çev. Zeynep Sarıışık. İzmir: İrfan Kültür ve Eğitim Merkezi, 1998.
• Kurat, Akdes Nimet. IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1972.
• Kozyrev, Timour. “Ulus İnşası ve Diasporada Tatar Kimliği.” Yirmi Birinci Yüzyılda İdil-Ural. Der. Gönül Pultar. İstanbul: Tetragon, 2008. 187-198.
• Manas Destanı. Der. Wilhelm Radloff. Türkçe’ye çev. ve yay. haz. Emine Gürsoy-Naskali. Ankara: TÜRKSOY, 1995.
• Mardin, Şerif. “Kimlik ve Söylemlerde Katmanlar.” Kimlikler Lütfen: Türkiye Cumhuriyeti’nde Kültürel Kimlik Arayışı ve Temsili. Der. Gönül Pultar. İstanbul: ODTÜ, 2009. 61-66.
• May, Timothy. “Khanate of the Golden Horde (Kipchak).” Mongols. <http://www.accd.edu/ sac/history/keller/Mongols/states3.html>. 4 Nisan 2010’da erişildi.
• Muhammedi, Renad. Sırat Köprüsü: Sultangaliyev. Çev. Mustafa Öner. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1993.
• Nimni, Ephraim, ed. National-cultural Autonomy and its Contemporary Critics. London: Routledge, 2005.
• “Non-territorial Autonomy.” Special issue of Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe JEMIE. 12(2013)1.
• Oğur, Yıldıray. “Sadri Maksudi Arsal: Bir Gecede Cahil İlan Edilen Ordinaryüs Profesör.” Cumhuriyetin Beyaz Mağdurları. İstanbul: Timaş, 2013. 97-120.
• Öz, İsmail. “Sadri Maksudi Arsal’ın Türk Milliyetçiliğine Katkıları.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Bölümü, Genel
• Sos¬yoloji ve Metodoloji Anabilim Dalı, Erzurum, 2009.
• Rorlich, Azade-Ayşe. Volga Tatarları. Çev. Mehmet Süreyya Er. İstanbul: İletişim, 1998.
• “Russia and the Mongols, to Ivan III.” Macrohistory and World Timeline. <http://www.fsmitha. com/h3/eu13.htm>. 21 Şubat 2016’da erişildi.
• Tolstoy, Lev. N. “Kafkas Tutsağı.” Masallar Fabler, Masallar ve Öyküler Kafkas Tutsağı. Çev. Ayşe Hacıhasanoğlu. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil, 2000.
• Turhan, Ali V. “Sadri Maksudi (1879-1957) et le Turquisme Rationnel et Laique.” Cahiers d’Études sur la Mediterranée Orientale et le Monde Turco-Iranien 19(1995):265-290.
• Turhan, Naile. “Bir Bilgini Anarken.” Cumhuriyet 23 Şubat 1976.
• Türk Tarihinin Ana Hatları: Methal Kısmı. İstanbul: Devlet Matbaası, 1931.
• “Vasily Radlov.” Wikipedia, the Free Encyclopedia. <http://en.wikipedia.org/wiki/Radloff,_ Fredrik_Vilhelm>. 2 Nisan 2010’da erişildi.
• Zabirov, Ğabdelxaq. Maqsud Baba hem Maqsudilar. Qazan: Tatarstan Kitap Näşriäte, 2000.