Roma Hukukunda “Ut Exportetur”; “Ne Serva Prostituatur”; “Ut Manumittatur” ve “Ne Manumittatur” Kayıtları

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 1, 153 - 176, 15.04.2022

Güzide Burcu Günveren

https://doi.org/10.26650/mecmua.2022.80.1.0005

Öz

Öz
Roma hukukunda kölenin konu edildiği satış sözleşmelerine eklenen kısıtlayıcı nitelikte kayıtlar vardı. “Ut exportetur”; “ne serva prostituatur”; “ut manumittatur”; “ne manumittatur” kayıtları, sözleşmeye taraf olan alıcı açısından kısıtlayıcı nitelikteki kayıtlardı. Bu kayıtların satış sözleşmelerine eklenen ve bugüne kadar çeşitli çalışmalara konu olan kayıtlardan ayırt edici özelliği sadece kölenin konu edildiği satış sözleşmelerine eklenebilmesiydi. Çalışmamızda öncelikle bahsedilen bu kayıtlar ve kayıtların içeriği açıklanacaktır.
Çalışmamızın ilerleyen kısımlarında bu kayıtların ayırt edici özellikleri açıklanacaktır. Yine kayıtlara uyulmaması halinde yaptırımların ne olacağı da çalışmamızın konusunu oluşturacaktır. Hukuki metinlerden edindiğimiz bilgilere göre, kölenin konu edildiği satış sözleşmelerine “ut manumittatur (azat edilsin diye)” kaydı veya “ut exportetur (bir yere gönderilsin diye)” kaydı eklenebilirdi. Bu tür kayıtlardan alıcı için belli bir davranışta bulunmaya yönelik yapma borcu doğardı. Yapma borcu doğuran söz konusu kayıtların yanı sıra kölelerin konu edildiği satış sözleşmelerine “ne manumittatur (azat edilmemesi)” veya “ne serva prostituatur (fuhuşa sevk edecek davranışlardan kaçınılması)” kaydı da eklenebilirdi. Bu kayıtlardan alıcı için doğan edim yükümlülüğü, “yapmama borcuna” örnek teşkil edecek nitelikteydi. “Ut exportetur” ve “ne serva prostituatur” kaydı ile satış sözleşmesi hakkında aynı metinde bilgiler içeren D. 18.7.9; alıcının, alım-satım sözleşmesine eklenen bu kayıtlara uygun davranmaması halinde, manus iniectio yaptırımının uygulanacağını ve alıcının kölenin mülkiyetini kaybedeceğini ifade etmektedir. “Ne serva prostituatur” kaydı ile satış sözleşmesine aykırılık ise mülkiyet hakkına sahip olan malik bakımında manus iniectio’dan daha ağır bir yaptırımı da ihtiva edebilmektedir. Bu hususta sonraki alıcının mülkiyet hakkını ortadan kaldıran bir düzenleme yapan imparator, aslında sözleşmelerin nisbiliği ilkesine aykırı olan ve ihlali halinde actiones in rem ile korunan ayni haklara tamamen yabancı yeni bir hukuki durum yaratmaktadır. “Ut manumittatur” kaydı farklı saiklerle köleye özgürlüğünün bahşedilmesini sağlamaya yönelikti. Dolayısıyla satıcının iradesi ile sözleşmeye eklenen bu kayıt, köle menfaatine bir beklenen hak doğururdu.
Bu çalışmanın amacı köle alım-satımlarına eklenen kayıtların birbirinden farkını, yaptırımlarını ortaya koymaktır. Ayrıca kayıtlar dolayısıyla gelişen hukuki sonuçlar da çalışmamızda açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

“Ut Exportetur”, “Ne Serva Prostituatur”, “Ut Manumittatur”, “Ne Manumittatur”, “Emptio- Venditio”, “Manus Iniectio”

The “Ut Exportetur” “Ne Serva Prostituatur,” “Ut Manumittatur,” and “Ne Manumittatur” Clauses in Roman Law

Öz

Roman law recognized certain restrictive clauses in contracts for the sale of slaves. The “ut exportetur,” “ne serva prostituatur,” “ut manumittatur,” and “ne manumittatur” clauses were added to sales contracts to restrict the buyer, in such contracts, from taking certain actions. The said clauses were not applied to general sales contracts. These clauses have been the subject of various studies to date. In our study, first of all, these clauses and the content of the clauses will be explained.
In the following parts of our study, the distinguishing features of these clauses will be explained. What the sanctions will be in case of non-compliance with the clauses will also be the subject of our study. According to the information obtained from the legal texts, the “ut manumittatur” (i.e., shall not be manumitted) or “ut exportetur” (i.e., shall be exported) clauses created obligations for the buyer to act in certain ways, while “ne manumittatur” (i.e., shall not manumit) and “ne serva prostituatur” clauses (i.e., shall avoid behavior that would lead to prostitution) created obligations for the buyer to take certain actions. D 18.7.9, which contains information on sales contracts with the clauses “ut exportetur” and “ne serva prostituatur,” provides that if the buyer does not comply with these clauses in a purchase-sale contract, the manus iniectio sanction will be applied and the buyer will lose ownership of the slave. To this end, the emperor, who arranges that abolishes the property right of the next buyer, creates a new legal situation that is contrary to the principle of proportionality of the contracts and completely alien to the real rights protected by actiones in rem in case of a violation.
The aim of this study is to reveal the differences and sanctions of the clauses added to in contracts for the sale of slaves. In addition, the legal consequences developed due to the clauses are also explained in our study.

Anahtar Kelimeler

“Ut Exportetur”, “Ne Serva Prostituatur”, “Ut Manumittatur”, “Ne Manumittatur”, “Emptio-Venditio”, “Manus Iniectio”

Kaynakça

• Arsal S M, Umumi Hukuk Tarihi, (Ankara Hukuk Fakültesi Yayınları 1948). google scholar
• Arsal S M, Umumi Hukuk Tarihi, (Ankara Hukuk Fakültesi Yayınları 1948). google scholar
• Akşit O, Roma İmparatorluk Tarihi (M.Ö. 27- M.S. 1929), (I. Kitap, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 1985). google scholar
• Akşit O, Roma İmparatorluk Tarihi (M.Ö. 27- M.S. 1929), (I. Kitap, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 1985). google scholar
• Berger A, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, (Phliladelphia 1953). google scholar
• Berger A, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, (Phliladelphia 1953). google scholar
• Buckland W W, The Roman Law of Slavery, The Condition of The Slave in Private Law From Augustus to Iustinian, (New Jersey, 2000). google scholar
• Buckland W W, The Roman Law of Slavery, The Condition of The Slave in Private Law From Augustus to Iustinian, (New Jersey, 2000). google scholar
• Di Marzo S, Roma Hukuku, Çev Ziya Umur, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1959). google scholar
• Di Marzo S, Roma Hukuku, Çev Ziya Umur, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1959). google scholar
• Erdoğmuş B, Roma Borçlar Hukuku Dersleri, (Der Yayınları 2019). google scholar
• Erdoğmuş B, Roma Borçlar Hukuku Dersleri, (Der Yayınları 2019). google scholar
• Erdoğmuş B, Roma Eşya Hukuku, (Der Yayınları 2020). google scholar
• Erdoğmuş B, Roma Eşya Hukuku, (Der Yayınları 2020). google scholar
• Erdoğmuş B, In Diem Addictio (Daha İyi Bir Teklif Kaydı), (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1972). google scholar
• Erdoğmuş B, In Diem Addictio (Daha İyi Bir Teklif Kaydı), (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1972). google scholar
• Erişgin Ö S, Roma Hukukunda Tarihsel Gelişimi İçinde Contractus (Sözleşme) Kavramı ve Sözleşmesel Sorumluluk Ölçütleri, (Seçkin Yayıncılık, 2016). google scholar
• Erişgin Ö S, Roma Hukukunda Tarihsel Gelişimi İçinde Contractus (Sözleşme) Kavramı ve Sözleşmesel Sorumluluk Ölçütleri, (Seçkin Yayıncılık, 2016). google scholar
• Güneş-Ceylan S, “Roma Hukukunda Contractus (Akit) ve Pactum (Anlaşma) İlişkisi”, (2005 Haziran-Aralık) IX (1-2), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 171-183. google scholar
• Güneş-Ceylan S, “Roma Hukukunda Contractus (Akit) ve Pactum (Anlaşma) İlişkisi”, (2005 Haziran-Aralık) IX (1-2), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 171-183. google scholar
• Güneş-Ceylan S, Roma Hukukundan Günümüze Velayet-Vesayet Hukuku, (Yetkin Yayıncılık 2004). google scholar
• Güneş-Ceylan S, Roma Hukukundan Günümüze Velayet-Vesayet Hukuku, (Yetkin Yayıncılık 2004). google scholar
• Güneş Peschke S, Roma Hukukundan Günümüze Kişilik Haklarının Korunması (Iniuria), (Yetkin Yayıncılık 2014). google scholar
• Güneş Peschke S, Roma Hukukundan Günümüze Kişilik Haklarının Korunması (Iniuria), (Yetkin Yayıncılık 2014). google scholar
• Günveren G, “Ius Civile’nin Tanıdığı Azat Etme Muameleleri ve Özel Hukuk Bakımından Sonuçları”, (2018), 76 (2), İstanbul Hukuk Mecmuası, 529-557. google scholar
• Günveren G, “Ius Civile’nin Tanıdığı Azat Etme Muameleleri ve Özel Hukuk Bakımından Sonuçları”, (2018), 76 (2), İstanbul Hukuk Mecmuası, 529-557. google scholar
• Günveren G, “Roma Hukukunda Statuliber”, (2016) 22 (2), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 1241-1256. google scholar
• Günveren G, “Roma Hukukunda Statuliber”, (2016) 22 (2), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 1241-1256. google scholar
• Honig R, Roma Hukuku, çev Şemsettin Talip, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1938). google scholar
• Honig R, Roma Hukuku, çev Şemsettin Talip, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1938). google scholar
• Iustinianus Institutiones, çev Ziya Umur, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1968). google scholar
• Iustinianus Institutiones, çev Ziya Umur, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1968). google scholar
• Karadeniz-Çelebican Ö, Roma Eşya Hukuku, (Yetkin Yayıncılık 2015). google scholar
• Karadeniz-Çelebican Ö, Roma Eşya Hukuku, (Yetkin Yayıncılık 2015). google scholar
• Karagöz H, Hukuk Kuralı (Regula Iuris) Kavramı, (XII Levha Yayıncılık 2010). google scholar
• Karagöz H, Hukuk Kuralı (Regula Iuris) Kavramı, (XII Levha Yayıncılık 2010). google scholar
• Karagöz H, “Roma Hukukunda Adalet (Iustitia) ve Hakkaniyetin (Aequitas) Anlamı ve Gerçekleşme Biçimi”, (2010) 7 (1), Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 35-56. google scholar
• Karagöz H, “Roma Hukukunda Adalet (Iustitia) ve Hakkaniyetin (Aequitas) Anlamı ve Gerçekleşme Biçimi”, (2010) 7 (1), Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 35-56. google scholar
• Karagöz H, “Stoisyen Düşüncenin Roma Hukukuna Etkisi ve Doğal Hukuk (Ius Naturale) Anlayışı”, (2009) 50 (II), Doğu Batı Dergisi, 101-114. google scholar
• Karagöz H, “Stoisyen Düşüncenin Roma Hukukuna Etkisi ve Doğal Hukuk (Ius Naturale) Anlayışı”, (2009) 50 (II), Doğu Batı Dergisi, 101-114. google scholar
• Kayak S, “Roma Hukukunda Cezai Şart”, (2006) 64 (1), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 237-258. google scholar
• Kayak S, “Roma Hukukunda Cezai Şart”, (2006) 64 (1), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 237-258. google scholar
• Kayak S, “Adalete Yönelmiş Bir Toplumsal Düzen Olarak Hukuk: Prof. Dr. Yasemin Işıktaç Armağanı, (Editör: Gürler S.) Aralık 2020, 435-490. google scholar
• Kayak S, “Adalete Yönelmiş Bir Toplumsal Düzen Olarak Hukuk: Prof. Dr. Yasemin Işıktaç Armağanı, (Editör: Gürler S.) Aralık 2020, 435-490. google scholar
• Koschaker P ve Ayiter K, Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1993). google scholar
• Koschaker P ve Ayiter K, Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1993). google scholar
• Mc Ginn T.A.J., Prostitution Sexuality and the Law in Ancient Rome, (Oxford 1998). google scholar
• Mc Ginn T.A.J., Prostitution Sexuality and the Law in Ancient Rome, (Oxford 1998). google scholar
• Mındız E, “Roma Hukukunda Alım-Satım (Emptio- Venditio) Sözleşmesinde Satıcının Hukuki Ayıplardan (Evictio) Sorumluluğu”, (2013) 5 (46), Fasikül Hukuk Dergisi, 7-12. google scholar
• Mındız E, “Roma Hukukunda Alım-Satım (Emptio- Venditio) Sözleşmesinde Satıcının Hukuki Ayıplardan (Evictio) Sorumluluğu”, (2013) 5 (46), Fasikül Hukuk Dergisi, 7-12. google scholar
• Rado T, Roma Borçlar Hukuku, (Filiz Kitabevi 2018). google scholar
• Rado T, Roma Borçlar Hukuku, (Filiz Kitabevi 2018). google scholar
• Sayın B, Roma’da Köle ve Hukuku, (Oniki Levha Yayıncılık 2020). google scholar
• Sayın B, Roma’da Köle ve Hukuku, (Oniki Levha Yayıncılık 2020). google scholar
• Schwarz A, Roma Hukuku Dersleri, çev Türkan Rado, (7. Basım Doğan Kardeş Yayınları 1965). google scholar
• Schwarz A, Roma Hukuku Dersleri, çev Türkan Rado, (7. Basım Doğan Kardeş Yayınları 1965). google scholar
• Söğütlü Ö., Roma Özel Hukuku, (Seçkin Yayıncılık 2020). google scholar
• Söğütlü Ö., Roma Özel Hukuku, (Seçkin Yayıncılık 2020). google scholar
• Tahan Orhan D, “Roma Hukukunda Alım-satım Akdine Bağlı Pactumlar”, (2017) 8 (1), İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 199-224. google scholar
• Tahan Orhan D, “Roma Hukukunda Alım-satım Akdine Bağlı Pactumlar”, (2017) 8 (1), İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 199-224. google scholar
• Tahiroğlu B, Roma Borçlar Hukuku, (Der Yayınları 2020). google scholar
• Tahiroğlu B, Roma Borçlar Hukuku, (Der Yayınları 2020). google scholar
• Tahiroğlu B, Mülkiyet Hakkının Sınırları, (Der Yayınları 2001). google scholar
• Tahiroğlu B, Mülkiyet Hakkının Sınırları, (Der Yayınları 2001). google scholar
• Tahiroğlu B, Roma Hukukunda Iniuria, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1969). google scholar
• Tahiroğlu B, Roma Hukukunda Iniuria, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1969). google scholar
• Eren S, “Roma Hukukunda Köle Mülkiyetinin Sınırları”, (2017) 23 (1), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 283-322. google scholar
• Eren S, “Roma Hukukunda Köle Mülkiyetinin Sınırları”, (2017) 23 (1), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 283-322. google scholar
• Tamer D., Augustus Çağında Cinsel Suçlar ve Lex Iulia De Adulteriis Coercendis, (Homer 2007). google scholar
• Tamer D., Augustus Çağında Cinsel Suçlar ve Lex Iulia De Adulteriis Coercendis, (Homer 2007). google scholar
• Thomas J.A.C, Textbook of Roman Law, (Oxford 1976). google scholar
• Thomas J.A.C, Textbook of Roman Law, (Oxford 1976). google scholar
• Umur Z, Roma Hukuku Ders Notları, (Beta Yayıncılık 2010). google scholar
• Umur Z, Roma Hukuku Ders Notları, (Beta Yayıncılık 2010). google scholar
• Umur Z, Roma Hukuku Lügatı, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1983). google scholar
• Umur Z, Roma Hukuku Lügatı, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1983). google scholar
• Umur Z, Roma Hukuku, Tarihi Giriş- Kaynaklar- Umumi Mefhumlar-Hakların Himayesi, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1982). google scholar
• Umur Z, Roma Hukuku, Tarihi Giriş- Kaynaklar- Umumi Mefhumlar-Hakların Himayesi, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1982). google scholar
• Yüksel H, Roma Hukukunda Satış Sözleşmesi (Emptio-Venditio), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2015. google scholar
• Yüksel H, Roma Hukukunda Satış Sözleşmesi (Emptio-Venditio), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2015. google scholar
• Watson A, The Law Of Persons In The Later Roman Republic, (Cambridge University Press 1967). google scholar
• Watson A, The Law Of Persons In The Later Roman Republic, (Cambridge University Press 1967). google scholar
• Zimmermann R, The Law of Obligations Roman Foundations Of The Civilian Tradition, (Oxford 1996). google scholar
• Zimmermann R, The Law of Obligations Roman Foundations Of The Civilian Tradition, (Oxford 1996). google scholar
• De Zulueta F, The Roman Law of Sale, (The Clarendon Press 1945). google scholar
• De Zulueta F, The Roman Law of Sale, (The Clarendon Press 1945). google scholar