May The Constitutional Court Limit Collective Labor Agreement Autonomy

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 2, 383 - 406, 22.07.2022

Gaye Baycık Erdem Cam

Öz

This article aims to examine collective labor agreement autonomy, the principle of equality, and state personnel regime pursuant to a decision the Constitutional Court settled in 2017. This decision involved collective labor agreement autonomy. However, in this article is not interested in criticizing the decision but in putting out an in-depth analysis of collective labor agreement autonomy as a Constitutionally covered right. As this decision has presented inequality among state personnel, it has also put forth the need for fundamental change in Turkey’s thoroughly minced state personnel regime. As this decision shows, the state personnel regime helps neither the State nor its employees, but instead outputs unconstitutionality. This causes inequality, a breach in labor peace and public interest, and therefore a breach in public order as well. The starting point of this article is this decision of the Constitutional Court. However, this article also puts forward that the state personnel regime causes many problems in areas such as collective labor agreement, voluntary collective labor bargaining, and equality. The decision indicates how the Constitutional Court stretches its own audit principles in order to preserve public income. With this decision, the Constitutional Court first broadened the limitations over the fundamental right of collective labor agreement autonomy and then breached the principle of proportionality.The Court additionally breached the requirements for limiting a fundamental right in a democratic society. This viewpoint of the Court indicates the dilemma found within their charge of protecting public sources while breaching a fundamental right prescribed in the Constitution. This also shows the inequality that exists among state personnel. In this scope, the decision is criticized and this leaded some changes to the state personnel regime.

Anahtar Kelimeler

Keywords Unconstitutionality, Equality, Collective Labor Agreement Autonomy, Voluntary Collective Labor Bargaining, Proportionality

Anayasa Mahkemesi Toplu Iş Sözleşmesi Özerkliğini Sınırlandırabilir mi?

Öz

Çalışmamızda Anayasa Mahkemesinin (AYM), Sayıştay 3. Dairesi’nin başlattığı somut norm denetimi (itiraz yolu) üzerine 2017 yılında toplu iş sözleşmesi özerkliğiyle ilgili vermiş olduğu karar çerçevesinde “toplu iş sözleşmesi özerkliği”, “eşitlik ilkesi” ve “devlet personel rejimi” değerlendirilecektir. Amacımız, söz konusu kararı tartışmaktan ve bir karar incelemesi ortaya koymaktan ziyade, karardan yola çıkarak toplu iş sözleşmesi özerkliği konusunu incelemektir. Bu kararın ortaya çıkardığı sonuçlardan biri de aynı statüde çalışanların arasında yaratmış olduğu hak ve menfaat farklılığıdır. Bu da bize uzun yıllardır ülkemizde tartışılan, ancak bir türlü hayata geçirilmeyen devlet personel rejimindeki köklü değişikliklerin artık yapılmasının zorunluluk arz ettiğini çarpıcı mahkeme kararı üzerine ortaya koymaktadır. Zira tabir-i caizse “yamalı bohça” haline gelmiş olan devlet personel rejimi artık ne devlete ne de kamuda çalışanlara yarar sağlamakta, aksine anılan mahkeme kararında olduğu gibi, birçok Anayasal hakkın dahi ihlal edildiği algısı yaratmakta veya bu hakları ihlal etmektedir. Bu durumun en somut sonucu ise çalışanlar arasında eşitsizliğin oluşması ve dolayısıyla çalışma hayatında huzursuzluk yaratarak çalışma barışının bozulması ve en nihayetinde kamu yararının ve kamu düzeninin ihlal edilmesidir. Çalışma konumuzun çıkış noktası Anayasa Mahkemesi’nin anılan kararı olmasına rağmen, bu çalışma, özellikle devlet personel rejiminin; toplu iş sözleşmesi özerkliği, serbest toplu pazarlık ve eşitlik ilkesi açısından yarattığı sorunları ortaya koymakta ve Anayasa Mahkemesi’nin, kamu bütçesinin korunması amacıyla denetim ölçütlerini esnekleştirmesini eleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa’ya Aykırılık, Eşitlik, Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği, Serbest Toplu Pazarlık, Ölçülülük

Kaynakça

• - Aktay N, Toplu İş Sözleşmesi, (2000).
• Alpagut G, ‘Çalışma Yaşamına İlişkin Anayasal Değişikliklere Genel Bir Bakış’ (2010) (24) Çimento İşveren Dergisi 8-25.
• Başbuğ A, İş ve Hukuk Çalışanların Hak ve Sorunları (Binyıl 2015). Başterzi S, Toplu İş Sözleşmesi Ehliyeti (Beta 2016).
• Bruun N, ‘The Autonomy of Collective Agreement’ Report to the VII European Regional Congress of the International Society for Labour Law and Social Security (2002) 1-46.
• Can M, Toplu İş Sözleşmesi Bağlamında Kapsam Dışı Personelin Niteliği (Ceylan Matbaaacılık 1994).
• Çelik N, ‘Toplu İş Sözleşmeleri İle Çalışma Koşullarının Düzenlenmesinde ve Fesih Bildirimi Sürelerinin Artırılmasında Karşılaşılan Sorunlar’ (2011) (4) Çalışma ve Toplum 11-24.
• Demir F, Sorularla Toplu İş Hukuku Cilt 2 (Türkiye Barolar Birliği 2006) Ekmekçi Ö, Toplu İş Hukuku Dersleri, (3. Bası, Onikilevha 2021)
• Engin M, ‘6356 Sayılı Yasa’da Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi’ (2013) (4) Çalışma ve Toplum 143-163. Gören Z, Anayasa Hukuku (5. Bası, Yetkin 2020)
• Gözler K, İnsan Hakları Hukuku (2. Bası, Ekin 2018)
• Hameed, S. M. A, ‘A Theory of Collective Bargaining’ (1970) 25(3) Relations Industrielles / Industrial Relations 531-551
• Ilgın B, Anayasa Yargısı Bireysel Başvuru Yolunda Kişilik Haklarının Korunması Ankara: (Yetkin 2022)
• İnceoğlu S, ‘Hak ve Özgürlükleri Sınırlama ve Güvence Rejimi’, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Beta 2013) 23-52
• Mülayim B O, ‘Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği’ (2018) 13(147) Terazi Hukuk Dergisi 24-39.
• O’ Connell L, ‘Collective Bargaining Systems in Six Latin American Countries: Degrees of Autonomy and Decentralization (Argentina, Brazil, Chile, Mexico, Peru, and Uruguay)’, Working Paper, No. 399, Inter-American Development Bank, Office of the Chief Economist, (1999)
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (19. Bası, Yetkin 2019).
• Özveri M, Ekonomik Kriz Koşullarında Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği “Uyarlama Sorunu” (Türk Harp İş Sendikası 1999).
• Sağlam F, Temel Hakların Sınırlandırılması ve Özü (Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi 1982).
• Saraçoğlu F, Anayasa Mahkemesinin Vergiye İlişkin Kararlarında Kamu Yararı (Seçkin 2014) Subaşı İ, ‘6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na Göre Toplu İş Sözleşmesi’
• (2014) 20(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan 595-653.
• - Sur M, İş Hukuku Toplu İlişkiler (Turhan 2020)
• Sur M, Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Teşmil (D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi 1991)
• Şirin T, ‘Türk Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi’, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Türkiye Uygulamasının Almanya ve Strazburg Ekseninde Karşılaştırılması Toplantısı, (Onikilevha 2017).
• Tuncay C ve Şebnem Kılıç ‘Kamu Otoritesinin Toplu Pazarlık Sürecine Müdahalesi’ (2016) 74(1) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 1065-1113.
• Ulucan D, ‘Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Hukuki Niteliği’ (İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası 1981).
• Ulucan D, ‘Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Yetki Sorunu’ (2014) 20(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan 581-593.
• Yüksel M, ‘Temel Hakların Sınırlandırılması ve Ölçülülük: Ölçülülük İlkesi Evrensel Bir Anayasal İlke Midir?’ (2017), 7(1) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-74.
• Anayasa Mahkemesi 2017/117, 12.07.2017. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 6615/03, 27.03.2007
• Mesleki Yeterlilik Kurumu Teşkilat Kanunu, R.G. 21.09.2006/26312. Sayıştay 299, 29.11.2016
• Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, Kanun Numarası: 6356, Kabul tarihi: 18.10.2012, RG: 7.11.2012/28460.
• 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, R.G. 15.7.2018/30479.
• 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname, R.G. 30.6.1989/20211
• 6495 Sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun,R.G. 12.07.2013/28726