SATUK BUĞRA HAN'IN TARİHİ HAYATI VE MENKIBEVİ KİŞİLİĞİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 40 - 50, 30.06.2022

Nida Erim

https://doi.org/10.55243/ihssr.1112525

Öz

Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han Türk İslam tarihinin en önemli şahsiyetlerinden biridir. Satuk Buğra Han'ın tarihi şahsiyeti hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. Pek çok kaynak, Türklerin Satuk Buğra Han zamanında İslam dinini kabul ettiklerini doğrulamaktadır. Bu çalışma Satuk Buğra Han’ın siyasi kişiliği yanında İslam'ın diğer coğrafyalarda da yayılmasına olan katkısını incelemektedir. Pek çok kaynakta, çocuk ve torunlarının hayatlarının da Satuk Buğra Han'da vücut bulan menkıbevi hayatları anlatılmaktadır. Bu çalışmada bu hikayelere de yer verilmiştir. Ayrıca, Satuk Buğra Han'ın yaşadığı dönemin daha iyi anlaşılması için Karahanlı Devleti hakkında genel bilgiler sunulmuştur. Bu çalışmada mevcut tarihsel kaynaklar ve dönem üzerine yapılan çalışmalar da yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Satuk Buğra Han, Karahanlı Devleti, Türkler, İslam

Kaynakça

• Argunşah, Mustafa, Gülden Sağol Yüksekkaya, Özcan Tabaklar (2010). Tarihi Türk Lehçeleri Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Atalay, Besim (1999). Divanü Lûgāti’t-Türk Tercümesi. Ankara: TDK Yayınları.
• Barthold, Vasilij Viladimiroviç (1913-1936). Enzyklopaedie des İslam, Leiden-Leipzig.
• Barthold, Vasilij Viladimiroviç. "Buğra Han", İA. MEB Yayınları. c. 2, s. 760.
• Barthold, Vasilij Viladimiroviç (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. (Haz. Hakkı Dursun Yıldız). Ankara: TTK Basımevi.
• Cemâl el-Karşî, Mülhakât el surâh. (Neşr. V. Barthold) Turkestan vepoxu mongol’s kogo naşestriça, Çaşt’ pervaya tekstu, 1900, St. Petersburg, 130-135.
• Çelebi, İlyas (1998). "HIZIR". TDVİA. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi c.17, s. 406-409.
• El-Cüveynî, Atâ Melik (1988). Tarih-i Cihangüşa. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: TTK Basımevi.
• El-Muheymid, Ali b. Salih (2001). "Karahanlılar ve İslam'ın Yayılmasındaki Katkıları". (Çev. Ali Aksu). Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyet Fakültesi Dergisi, c. 5, s.281-310.
• Ercilasun, Ahmet B. (2010). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, Ahmet B. (2021). "Karahanlılar Da ‘Türkʼüz Diyordu", [e-mail], 8 Şubat 2021.
• Erim, Nida (2011). Tezkire-i Satuk Buğra Han [65b-89b] (Giriş, Dil-Yazım Özellikleri Trasnkripsiyonlu Metin, Dizin-Sözlük). Yüksek Lisans, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Edhem, Halil (1927). Düveli İslamiye, İstanbul: Milli Matbaa.
• Genç, Reşat (2002). Karahanlı Devlet Teşkilâtı. Ankara: TTK Yayınları.
• Golden, Peter B. (2002). Türk Halkları Tarihine Giriş. ( Çev. Osman Karatay), Ankara: KaraM Yayınları.
• Grenard, Fernard (1900). "La Légende de Satok Boghra Khan et I’Historie", Journal Asiatique, XIV, 5-79.
• Grenard, Fernand (1939a). Satuk Buğra Han Menkıbesi ve Tarih I. (Çev. O. Turan). Ülkü Mecmuası, 142-154.
• Grenard, Fernand (1939b). Satuk Buğra Han Menkıbesi ve Tarih II (Çev. O. Turan). Ülkü Mecmuası, 47-52.
• Grenard, Fernand (1939c). Satuk Buğra Han Menkıbesi ve Tarih III. (Çev. O. Turan). Ülkü Mecmuası, 152-160.
• Grenard, Fernand (1939d). Satuk Buğra Han Menkıbesi ve Tarih IV (Çev. O. Turan). Ülkü Mecmuası, 343-350
• Grigorev, V. V. (1874). “Karachanidy v Maverannagre po Tarichi Muneddzima-basi v osmankom texte s prevodom i primecanijami”. ZVO. S. 17 s. 189-258.
• Hunkan, Ömer Soner (2009). "Satuk Buğra Han". TDVİA. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. c. 36, s.181-182.
• İbnü’l-Esîr. El-Kâmil fi't-Târîĥ. (Neşr. C. J. Tornberg). c.VIII, c. IX, c.XI, Leiden.
• İbnü’l-Esîr (1987). El-Kâmil fi't-Târîh. (Çev. Abdülkerim Özaydın). İstanbul: Türkiye Matbaacılık.
• Kafesoğlu, İbrahim (1996). Türk Millî Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Kurtuluş, Rıza (1998). "Ḥudûdü’l-ʿâlem", TDVİA. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. c.18, s. 304.
• Mermer, Ahmet (2009). "Orta Asya'da İslâmi Dönem ve İlk İslâmi Eserler", Dil ve Edebiyat, Türk Edebiyatı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi, Ekim-2009. Ankara.
• Münevver Tekcan (2007). Hakîm Ata Kitabı. İstanbul: Beşir Kitabevi.
• Nizâmî-i Arûzî (1910). Çehâr Maḳāle (Neşr. Muhammed Kazvînî), Leyden-London
• Özaydın, Abdülkerim (2009). "Karahanlılar". TDVİA. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. c. 24, s. 404-412.
• Öztürk, Şükrü (2009). "Türk Kültüründe Aslan". Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. c.2, S.2. s. 18-39.
• Pritsak, Omelyan (1977). "Karahanlılar". MEB İslam Ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yayınları. c. VI, s. 251-273.
• Rûzrâverî (1921). Ẕeylü Tecâribi’l-ümem (Neşr. H. F. Amedroz). Oxford. c. III
• Şeşen, Ramazan (1998). İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri. Ankara: TTK Yayınları.
• Togan, Zeki Velidî (1970) Umumî Türk Tarihine Giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. c. I.
• Yasin, Yusufcan, (2016). "Karahanlıların Hükümdar Sülalesi Üzerine". Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi 2016/7, s. 85-104.
• Yazıcı, Tahsin (1994). “Efrasyâb”, TDVİA. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi., c.X, s. 478-479.
• Yel, Ali Murat (2003). "Lane-Poole Stanley". TDVİA. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. c.27, s. 100-101.
• Yıldırım, Kürşat (2016), Doğu Türkistan’ın Tarihî Coğrafyası, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yusuf Has Hacib (1991). Kutadgu Bilig I Metin. (Haz. R. R. Arat). Ankara: TTK Basımevi.