ADLİ OLAYLARDAN ELDE EDİLEN DNA’LARIN FAİLİN TESPİTİ AMAÇLI KULLANILMASINDA YENİ BİR YÖNTEM: DNA FENOTİPLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 134 - 144, 31.12.2022

Ercan Altınsoy Hasan Hüseyin Uçar

https://doi.org/10.55243/ihssr.1004891

Öz

Günümüzde artık adli olayların aydınlatılmasını ve failin tespit edilmesinde Adli Bilimlerin önemi her geçen gün artmaktadır. Adli olaylarda olay yerinden delil arama nedeni şüphelinin kimliğine ulaşmaktır. Bunuda en iyi DNA molekülü yardımıyla gerçekleştirilebilir. Peki eldeki mevcut şüpheli DNA’sı ve veri tabanındaki DNA profilleri ile eşleşmediğinde ne yapılabilir. Muhtemelen adli olayla ilgili başkaca delil yoksa soruşturmada ilerleme sağlamak mümkün olmayacak ve olay faili meçhul kalacaktır.
Ancak son yıllarda kullanılmaya başlanılan adli DNA Fenotiplemesi, olay yerinde elde edilen biyolojik numunelerden veya kimliği tespit edilemeyen ölmüş veya öldürülmüş tanınmayacak haldeki cesetlerin fiziksel özelliklerini tahmin etmektir. Bu yöntem adli makamlar nezdinde henüz delil niteliği kazanmasa da büyük ölçüde genetik materyalin adli kullanım sonucunda bazı olaylarda başarı sağlayacağına işaret etmektedir. DNA fenotiplemesinin temel prensibi kimlik tespiti için DNA'dan yüz şeklinin tahmin edilmesi işlemidir. Referans olarak alınan donörün fiziksel özelliklerini, vericinin biyocografik soyunu tahmin ederek ortak genetik atalarının tanımlaması yapılabilmektir. Buradan yola çıkarak yüz şeklinin ve fiziksel özelliklerinin tahmin edilmesi amaçlanmaktadır. Ortaya çıkartılan yüz şeklinden (resminden) şüpheli kişiyi tespit etmek ve daha sonra DNA profilinin karşılaştırması yapılarak olay yeri ile bağlantısı ortaya çıkarılması işlemi yapılabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

DNA, Adli Olay, Fenotiplendirme

Kaynakça

• AA (2017) E.T. 05.03.2021 https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/kimliksiz-cesetlerin-yakinlari-araniyor-/720653
• Association of Chief Police Officers (2005) (England & Wales). The DNA good practice manual. London: ACPO, 2005:5.
• Ballantyne, K. N., Poy, A. L., & van Oorschot, R. A. (2013). Environmental DNA monitoring: beware of the transition to more sensitive typing methodologies. Australian Journal of Forensic Sciences, 45(3), 323-340.
• Bond, J. W. (2007). Value of DNA evidence in detecting crime. Journal of Forensic Sciences, 52(1), 128-136.
• Claes, P., Liberton, DK, Daniels, K., Rosana, KM, Quillen, EE, Pearson, LN, ... & Shriver, MD (2014). DNA'dan 3D yüz şeklinin modellenmesi. PLoS Genet , 10 (3), e1004224.
• Cupples, CM, Champagne, JR, Lewis, KE ve Cruz, TD (2009). "Tespit edilmemiş" veya düşük Quantifiler ™ sonuçları olan DNA örneklerinden STR profilleri. Adli bilimler dergisi , 54 (1), 103-107.
• Demircan Kadir (2018) Olay Yeri İnceleme Timaş yayınları İstanbul. pp.119-123
• Flores, S., Sun, J., King, J., & Budowle, B. (2014). Internal validation of the GlobalFiler™ Express PCR Amplification Kit for the direct amplification of reference DNA samples on a high-throughput automated workflow. Forensic Science International: Genetics, 10, 33-39.
• Ibrahim, M., Liang, T. C., Scott, K., Chakrabarty, K., & Karri, R. (2020). Molecular Barcoding as a Defense Against Benchtop Biochemical Attacks on DNA Fingerprinting and Information Forensics. IEEE Transactions on Information Forensics and Security, 15, 3595-3609.
• Kayser, M. (2015). Forensic DNA phenotyping: predicting human appearance from crime scene material for investigative purposes. Forensic Science International: Genetics, 18, 33-48.
• Matheson, S. (2016). DNA phenotyping: snapshot of a criminal. Cell, 166(5), 1061-1064.
• Wikipedia (2021) E.T. 28.02.2021 https://en.wikipedia.org/wiki/ Innocence_Project#cite_note-DNA_Exonerations-9
• Van Oorschot, RA, Ballantyne, KN ve Mitchell, RJ (2010). Adli iz DNA: bir inceleme. Araştırmacı genetik , 1 (1), 1-17.
• Lapointe, M., Rogic, A., Bourgoin, S., Jolicoeur, C., & Séguin, D. (2015). Leading-edge forensic DNA analyses and the necessity of including crime scene investigators, police officers and technicians in a DNA elimination database. Forensic Science International: Genetics, 19, 50-55.
• Bond, J. W. (2007). Value of DNA evidence in detecting crime. Journal of Forensic Sciences, 52(1), 128-136.
• Krimsky, S., & Simoncelli, T. (2010). Genetic justice: DNA data banks, criminal investigations, and civil liberties. Columbia University Press.
• Innocence_Project (2021) E.T. 02.03.2021 https://en.wikipedia.org/wiki/ Innocence_Project