Hak Kavramı Ekseninde Derin Ekoloji Yaklaşımının Çözümlenmesi

Yıl 2013, Cilt: 31, 1 - 13, 01.06.2013

Bilge Kağan Şakacı

Öz

Derin ekoloji hareketi kimi çalışmalarda insan merkezci, kimi çalışmalarda ise çevre merkezci çevre etiği içerisinde incelenmektedir. Bu bağlamda derin ekoloji, insan merkezci ve çevre merkezci çevre etikleri açısından, kavramı bulan ve geliştiren Arne Naess’ın görüşleri çerçevesinde incelenmiştir. Derin ekolojinin temel unsurlarından biri hak kavramıdır. Arne Naess yaşamsal gereksinimler ve haklar arasındaki ilişkiye dikkat çekmektedir. Canlıların yaşama hakkı üzerinde durmakta, eşit yaşam ve gelişme hakkının nihai normlar olduğunu savunmaktadır. Ayrıca derin ekoloji platformunun hak kavramıyla ilgili iki ilkesi mevcuttur. Çalışmanın sonucunda Naess’ın hak kavramını karmaşık bir kavram olarak görmekte olduğu anlaşılmıştır. Çalışma derin ekolojinin nasıl bir hak yaklaşımı benimsediğini analiz ederek ortaya koymuştur. Derin ekoloji hareketinin benimsediği hak yaklaşımının ise hem insan merkezciliğin hem de çevre merkezciliğin özelliklerini kısmen barındırmakta olduğu, ancak çevre merkezciliğin özelliklerinin daha ağır basmakta olduğu tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Çevre etiği, insan merkezcilik, çevre merkezcilik, Arne Naess, derin ekoloji, hak

An Analysis of Deep Ecology Approach in the Axis of Concept of Rights

Öz

Some studies examine deep ecology movement in the anthropocentric environmental ethics, while others do it in the ecocentric environmental ethics. In this context, deep ecology has been studied in terms of anthropocentric and environmental ethics approaches within the framework of views of Arne Naess, who coined and developed the concept. One of the fundamental elements of deep ecology is the concept of rights. Arne Naess draws attention to the relationship between the necessities of life and rights. He emphasizes living things' right to life and argues that right to equal living and right to development are the final norms. In addition, the concept of deep ecology platform has two principles on the concept of rights. It has been understood as a result of the study that Naess sees the concept of rights as a complex concept. The study has analysed and revealed what kind of rights approach deep ecology adopts. It has been found that the rights approach adopted by the deep ecology movement contains properties of both anthropocentrism and ecocentrism but the properties of ecocentrism weighs heavily

Anahtar Kelimeler

Environmental ethics, anthropocentricism, ecocentricism, Arne Naess, deep ecology, right

Kaynakça

• Akkoyunlu, Ertan Kıvılcım (1998), “Çevre Etiği”, Amme İdaresi Dergisi, C. 31, S. 1, s. 125-139.
• Benton, Ted (2007), “Deep Ecology”, Pretty, J. vd. (Ed.), The Sage Handbook of Envi- ronment and Society, Sage Publications, Los Angeles, London, New Delhi, Singapo- re, s. 78-90.
• Bookchin, Murray (1994), “Yoketme Gücü Yaratma Gücü”, Birikim, s. 57-58, s. 48-58.
• Bozloğan, Recep (2005), “Sürdürülebilir Gelişme Düşüncesinin Tarihsel Arka Planı”, Prof. Dr. Nevzat Yalçıntaş'a Armağan Özel Sayısı, (2005-2/2006-1), s. 50, s. 1011- 1028.
• Ertan, Birol (1998), Canlı Hakları: Çevrebilim Açısından, Yayınlanmamış Doktora Te- zi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ferry, Luc (2000), Ekolojik Yeni Düzen: Ağaç, Hayvan, İnsan, (Çev. Turhan Ilgaz), Ya- pı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Görmez, Kemal (2003), Çevre Sorunları ve Türkiye, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Merchant, Carolyn (1992), Radical Ecology: The Search For A Livable World, Routledge, London.
• Morris, Brian (1993), “Reflection on ‘Deep Ecology’ ”, Deep Ecology & Anarchism, Freedom Press, London, s. 37-46.
• Naess, Arne (1988), “Deep Ecology and Ultimate Premises”, The Ecologist, Vol.18, No: 4/5
• Naess, Arne (1992), Ecology, Community And Lifestyle (Outline of An Ecosophy), Rothenberg, D. (Translated and revised by), Cambridge University Pres.
• Naess, Arne (1994), “Derin Ekolojinin Temelleri”, Tamkoç, Günseli (Der.), Derin Eko- loji, Ege Yayıncılık, İzmir, s. 9-16.
• Naess, Arne (1995a), “The Deep Ecological Movement: Some Philosophical Aspects”, Sessions, George (Ed.), Deep Ecology for the Twenty-First Century, Shambala, Boston &London, s. 64-84.
• Naess, Arne (1995b), “The Shallow And The Deep, Long – Range Ecology Move- ments: A Summary”, Sessions, George (Ed.), Deep Ecology for the Twenty-First Century, Shambala, Boston &London, s. 151-155.
• Naess, Arne (1997), “Sade Yaşama Ulaşan Doyurucu Yollar veya Sade Fakat Doyurucu Bir Yaşam”, Ağaçkakan, s. 32, Güz, s. 35-38.
• Naess, Arne (2005a), “Self-Realization in Mixed Communities of Human Beings, Be- ars, Sheep, and Wolves”, Glasser, H., Drengson, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Springer, The Netherlands, s. 291-300.
• Naess, Arne (2005b), “The Deep Ecology Movement: Some Philosophical Aspects”, Glasser, H., Drengson, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Springer, The Netherlands, s. 33-55.
• Naess, Arne (2005c), “The Deep Ecology ‘Eight Points’ Revisited”, Glasser, H., Dreng- son, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Sprin- ger, The Netherlands, s. 57-66.
• Naess, Arne (2005ç), “The Arrogance of Antihumanism”, Glasser, H., Drengson, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Springer, The Netherlands, s. 185-187.
• Naess, Arne (2005d), “Philosophy of Wolf Policies I: General Principlesand Prelimi- nary Exploration of Selected Norms”, Coauthoredwith I. Mysterud, Glasser, H., Drengson, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Springer, The Netherlands, s. 301-323.
• Naess, Arne (2005e), “Spinoza and the Deep Ecology Movement”, Glasser, H., Dreng- son, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Sprin- ger, The Netherlands, s. 395-419.
• Naess, Arne (2005f), “Notes on the Methodology of Normative Systems”, Glasser, H., Drengson, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Springer, The Netherlands, s. 483-497.
• Naess, Arne (2005g), “Sustainable Development and Deep Ecology”, Glasser, H., Drengson, A. (Ed.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, Springer, The Netherlands, s. 563-575.
• Önder, Tuncay (2003a), Ekoloji, Toplum ve Siyaset, Odak Yayınevi, Ankara.
• Önder, Tuncay (2003b), “ ‘Derin Ekoloji’ Üzerine”, Liberal Düşünce, Yıl 8, S. 30-31, s. 95-111.
• Özer, M. Akif (2001), “Derin Ekoloji”, Çağdaş Yerel Yönetimler, C. 10, S. 4, s. 61-79.
• Porrit, Jonathon (1988), Yeşil Politika, 1.Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Saygılı, Abdurrahman (2009), Radikal Çevreci Hareketin Bir Taktiği Ekolojik Sabotaj, A.Ü.H.F. Yayınları, Ankara.
• Tamkoç, Günseli (1994), “Derin Ekolojinin Temel Çizgileri”, Tamkoç, Günseli (Der.) Derin Ekoloji, Ege Yayıncılık, İzmir, s. 93-105.
• Tepe, Harun (1991), “Çevre Etiği: ‘Toprak Etiği' mi yoksa ‘İnsan Etiği’ mi?’, Felsefe- logos, S.6, s. 41-56.
• Ünder, Hasan (1996), Çevre Felsefesi, Doruk Yayıncılık, Ankara.
• Zegers, Peter (2003), “Politik Ekoloji’nin Karanlık Yüzü”, Toplumsal Ekoloji, S. 3, Güz.
• Zimmerman, Michael E. (1994), Contesting Earth’s Future, Radical Ecology and Postmodernity, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London.
• http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/472152.asp (01.01.2011).