Tıp ve Hukukun Buluşma Noktasında Biyoetik Tartışmalar

Yıl 2016, Cilt: 34, 21 - 42, 01.06.2016

Funda Çoban

Öz

Son yıllarda tıp ve yaşam bilimleri alanlarındaki gelişmeler ve kimi biyoetik sorunlar, hukuki ve insan hakları ile ilgili pek çok etik ve politik tartışmayı beraberinde getirmiştir. Bunlar arasında üreme teknolojilerini ilgilendiren meseleler, otonomiyi ilgilendiren meseleler ve hibrit alanlar bulunmaktadır. Meselelerin göbeğinde ise, insanın ontolojik ve hukuki statüsüne bir güvence verme iddiasında olan uluslararası insan hakları manzumeleri yer almaktadır. Söz konusu manzumelerin konuyu ilgilendiren doruğu, BM Biyoetik İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ise tartışmaları karşılayacak yeterlilikleri ve yetersizlikleriyle ayrıca incelenmeye değerdir

Anahtar Kelimeler

Biyoetik, insan hakları, yaşam bilimleri, beden siyaseti

Bioethical Debates at the Crossing Point of Medicine and Law

Öz

Recent progresses in life sciences, medicine and some other bioethical issues have brought about ethical and political debates over law and human rights. The issues related to the reproductive health, individual autonomy and the hybrid domains are some of them. At that point the human rights system, which claims to give assurance to the ontological and judicial statute of human beings, triggers many other issues connected to those debates. However, the climax of the system, which is related to bioethics, is the UN Universal Declaration on Bioethics and Human Rights and, is worth to be evaluated with its pros and cons regarding the current and future bioethical debates

Anahtar Kelimeler

Bioethics, human rights, life sciences, body politics

Kaynakça

• Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (1997), http://www.hasta.saglik.gov.tr/TR,4776/insan-haklari-ve-biyotip-sozlesmesi.html, 15.05.2016
• Agamben, G. ( 2013), Kutsal İnsan, (Çev. İ. Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Akcan Alan, E. (2013), “Ötanazi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 71, S.1, s.3-26.
• Andorno, R. (2009), “Human Dignity and Human Rights as a Common Ground for a Global Bioethics”, The Journal of Medicine and Philosophy, Vol. 34, s. 223-240.
• Arendt, H. (1998), Totalitarizmin Kaynakları 2: Emperyalizm, (Çev. B. S. Şener), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Aydın, S. (2013), “Hukukçularla Sohbet”, Çakal, Ö. (Ed.), Milletlerarası Özel Hukuk Perspektifiyle Biohukuk Hukukçular Toplantısı, İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul, s. 39- 54.
• Beauchamp T. ve Childress, J. (2001), Principles of Biomedical Ethics, 6. Basım, Oxford University Press, Oxford.
• Blackburn, R. (2012), “Arguing for Human Dignity in Bioethics & Public Policy: A Reply to Wesley J. Smith”, Human Life Review, Vol. 38, No: 1, s. 35-47.
• BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948), http://www.danistay.gov.tr/upload/insanhaklarievrenselbeyannamesi.pdf, 15.05.2016
• BM İnsan Genomu ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1997) http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/SHS/pdf/GENOME- HUMAIN_Turc.pdf, 15.05.2016
• BM UNESCO Biyoetik ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (2005), http://www.unesco.org.tr/dokumanlar/biyoetik_komitesi/evrensel_bildirgesi.pdf, 15.05.2016
• Cameron, M. (2014), “Humans, Rights, and 21st. Century Technologies: The Making of The Universal Declaration on Bioethics and Human Rights”, Journal of Legal Medicine, Vol. 3, No: 2, s. 235-272.
• Çoban, F. (2015), “Bir İnsan Hakkı Olarak Güvenli Kürtaja Erişim”, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 2, s. 79-112.
• Delaunay, C. (2015),“The Beginning of Human Life at the Laboratory: The Challanges of a Technological Future for Human Reproduction”, Technology in Society, Vol. 40, February, 14-24.
• Dünya Tıp Birliği İnsan Deneklerle İlgili Tıbbi Araştırmalar İçin Etik İlkeler Helsinki Bildirgesi (2004), http://www.toraks.org.tr/uploadFiles/2122011193327-1104helsinki_bildirge.pdf
• Foucault, M. (2000), Özne ve İktidar, (Çev. I. Ergüden), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. (2003)
• Foucault, M. (2003), Cinselliğin Tarihi, (Çev. H. U. Tanrıöver), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Foucault, M. (2013), Toplumu Savunmak Gerekir, (Çev. Ş. Aktaş), YKY, İstanbul.
• Göçer, E. (2011), Biyoetik Açıdan İnsan Doğası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gunson, D. (2009), “Solidarity and the Universal Declaration on Bioethics and Human Rights”, Journal of Medicine and Philosopy, Vol. 34, No: 3, s. 241-260.
• Habermas, J. (2003), Future of Human Nature, (Çev. H. Beister ve W. Regh), Polity Press’ten aktaran Alfsvdjy, K. (2015), “The New Issues in Bioethics And Ethics of Reproduction”, European Journal of Theology, Vol. 24, No: 2, s. 108.
• Harris, J. (1998), Hayatın Değeri, (Çev. Süha Sertabiboğlu), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Harris, J. (2001), “Introduction”, J.H. (Ed.), Bioethics, Oxford Readings in Philosophy, Oxford.
• Hayry, M. ve Takala T. (2005), “Human Dignity, Bioethics and Human Rights”, Devoloping World Bioethics, Vol. 5, No: 3, s. 225-233.
• Jones, H. W. Jnr (1981) “The Ethics of in-vitro Fertilization”, Edwards and Purdy (Ed.), Human Conception in Vitro, London Academic Press’den aktaran Tacir, H. (2013), “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Nur Centel Özel Sayısı, s. 1301-1321.
• Kaşıkçı, O. (2008), “Hukuk Tarihinde Ötanazi”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Cilt 6, Güz, s. 85-99.
• Kaya, F. (2014), Peter Singer’ın Faydacı Etik Görüşü Çerçevesinde Kürtajın Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kıvılcım Forsman, Z. (2000), “Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”, TODAİE İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 21-22, s.95-107.
• Kuyurtar, E. (2014), “Aktif ve Pasif Ötanazi Ayrımı Ahlaksal Bir Ayrım mıdır?”, FLSF Dergi, Cilt 17, s. 47-69.
• Londra, L., Wallach, E. ve Zhao, Y. (2015), “Assisted Reproduction: Ethicaland Legal Issues”, Seminars in Fetal and Neonatal Medicine, Vol. 19, No: 5, Ekim, s. 264-271.
• Luis, G. J. (2004), Uma Analise Sociopolitica da Biotecnologia Engenharia Genetica dos Seres Humanos, Marcadorizaçao e Etica, ICS-UL Doktora Tezi, Lizbon’dan aktaran Delaunay, C. (2015),“The Beginning of Human Life at the Laboratory: The Challenges of a Technological Future for Human Reproduction”, Technology in Society, Vol. 40, February, s. 21.
• Mcconnell, T. (2010), “Genetic Enhancemet, Human Nature and Rights”, Journal of Medicine and Philosophy, Cit 35, Sayı:14’ten aktaran Göçer, E. (2011), Biyoetik Açıdan İnsan Doğası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, s. 34.
• Müdok, T. (2013), “Kök Hücre”, Çakal, Ö. (Ed.), Milletlerarası Özel Hukuk Perspektifiyle Biohukuk Hukukçular Toplantısı, İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul, s. 105-124.
• Nezhmetdinova, F. (2013), “Global Challenges and Globalization of Bioethics”, Croation Medical Journal, Vol. 54, No:1, s. 83-85.
• Öztürk, G. (2013), “Biyolojik Araştırmalarda Hukuki Sorun Potansiyeline Sahip Gelişmeler”, Çakal, Ö. (Ed.), Milletlerarası Özel Hukuk Perspektifiyle Biohukuk Hukukçular Toplantısı, İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul, s. 17-38.
• Palacios, M. (2009), “M. Palacios ile Röportaj”, Focus, Cilt 491, s.11-17, Mart’tan aktaran Delaunay, C.(2015),“The Beginning of Human Life at the Laboratory: The Challenges of a Technological Future for Human Reproduction”, Technology in Society, Vol. 40, February, s. 20.
• Petersen, A. (2013), “From Bioethics to a Sociology of Bio-knowledge”, Social Science Medicine, Vol. 98, December, s. 264-270.
• Rawlinson, M. C. ve Donchin A. (2005), “The Quest for Universality: Reflections on The Universal Draft Declaration on Bioethics and Human Rights”, Developing World Bioethics, Vol. 5, No: 3, s. 258-266.
• Rawls, J. (1999), A Theory of Justice, Belknap Press, Cambridge.
• Reich, W.T. (1978), Introduction: The Encyclopedia of Bioethics, Free Press, New York’tan aktaran Wilson, D. (2013), “What Can History Do For Bioethics?”, Bioethics, Vol.27, No: 4, s.215.
• Salter, B. ve Harvey, A. (2014), “Creating Problems in The Governance of Science: Bioethics and Human/Animalchimeras”, Science and Public Policy, Vol. 41, s. 685–696.
• Sayman, Y. (2013), “Biohukuk”, Çakal, Ö. (Ed.), Milletlerarası Özel Hukuk Perspektifiyle Biohukuk Hukukçular Toplantısı, İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul, s.159-176.
• Seyalıoğlu, İ., Eraslan B.Ş., Hot İ., Demircan T. ve Çetin G. (2007), “Klonlamaya, Genetik, Etik ve Hukuksal Açıdan Yaklaşım”, Adli Tıp Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, s. 31-45.
• Smets, T., Bilsen J., Cohen J., Rurup M. L., De Keyser E. ve Deliens L. (2009), “The Medical Practice of Euthanasia in Belgium and The Netherlands: Legal Notification, Control and Evaluation Procedures”, Health Policy, Vol. 2, No: 3, s. 181-87.
• Smith, J. (2011), “The Bioethics Threat to Universal Human Rights”, Human Life Review, Vol. 35, No: 1/2, s. 63-72.
• Snead, C. (2009), “Bioethics and Self-Governance: The Lessons of the Universal Declaration on Bioethics and Human Rights”, Journal of Medicine and Philosophy, Vol. 34, s. 204-222.
• Stammers, T. (2015), “The Evolution of Autonomy”, The New Bioethics: A Multidisciplinary Journal of Biotechnology and the Body, Vol. 2, No: 2, s. 155-163.
• Şimşek, A. (2014), “Yapay Döllenme Tekniği Olarak Taşıyıcı Annelik: Hukukî ve Biyoetik Açıdan Değerlendirilmesi”, Journal of Intercultural and Religious Studies, Vol. 6, s. 27-60.
• Tacir, H. (2013), “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Nur Centel Özel Sayısı, s. 1301-1321.
• The Ciba Foundation (1986) Human Embriyo Research, Yes or No?, London ve New York: Tavistock’dan aktaran Tacir, H. (2013), “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Nur Centel Özel Sayısı, s. 1307.
• Wasson, K. ve Cook D. (2014), “The Common Harm in Bioethics and Public Health”, The National Catholic Bioethics Quarterly, Vol. 14, No: 3, s. 449-455.
• Weiss, L. ve Hobson, J. M. (1995), Devletler ve Ekonomik Kalkınma, (Çev. K. Dündar), Dost Kitabevi, Ankara.
• Yıldırım, A. (2006), “Yaşamın Kutsallığı ve Yaşama Hakkından Vazgeçme”, International Journal of Human Sciences, Cilt 1, Sayı 1, Kasım, https://www.jhumansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/62/60, (13.05.2016).
• Yüksel, Ö. ve Zel, U. (1999), “Bir Motivasyon Aracı Olarak Yönetim Sürecinde Liderin Rehberlik Uygulaması”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 32, Sayı 3, Eylül, s. 149-171.
• Zengin, M.A. (2014),“ İnsan Haklarının Korunması Kapsamında Yasa Dışı Organ veya Doku Naklinin Türk Hukukuna Yansımaları”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt 18, Temmuz, s. 153-196.
• http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/05/160511_72_yasinda_anne_oldu, 15.05.2016.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Yapay_zek%C3%A2, 15.05.2016