İnsan Hakları Temelinde Kentli Haklarına İlişkin Uluslararası Çalışmaların Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sözleşmeleriyle İlişkisi

Yıl 2018, Cilt: 36, 31 - 74, 01.06.2018

Çiğdem Tuğaç

Öz

Kentli hakları ve iklim eylemi farklı ulusal ve uluslararası kuruluşlarca seslendirilen, akademi dünyası tarafından irdelenen, sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına konu olan ve uluslararası sözleşmelerde, kimi ülkelerin anayasa ve yasalarında yer alan, önemli ve insan haklarıyla doğrudan ilişkili konulardır. İnsan hakları temelinde kentli haklarının sağlanmasına ve iklim değişikliğinin olumsuz sonuçlarının engellemesine yönelik çalışmaların kapsamlarının birbirleriyle ilişkisinin gösterilmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında iklim değişikliği kavramının, insan ve kentli haklarının irdelemesi yapılarak, uluslararası belgeler kapsamında bu konulara yaklaşımın ne şekilde olduğu ele alınmıştır. Çalışmada iklim eylemi ile insan ve kentli haklarının gerçekleşmesine ilişkin süreçlerin birbirini besleyen ve destekleyen yapıda olduğu tespit edilerek; bu ilişkinin güçlendirilmesi için uluslararası, ulusal düzeyler ve kent düzeyinde gerçekleştirilen/gerçekleştirilmesi gereken çalışmalar değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, iklim eylemi, insan hakları, kentli hakları, uluslararası hukuk

The Relationship between International Works on Citizen Rights Based Upon Human Rights and United Nations Climate Change Agreements

Öz

Citizen rights and climate action have been stated by national and international institutions, studied by the universities, taken place at NGOs works, and at the international conventions and at some of the countries’ constitution and laws because of their direct relationship with human rights. Demonstrating the relationship between the contents of the subjects for realization of citizen rights based upon human rights and the actions related to prevent from the negative effects of climate change were the main subjects of this article. In this article, the processes of climate action, human rights and citizen rights realization were found to feed and support each other, while evaluating the international, national and city level studies which was performed or which should be done in the future

Anahtar Kelimeler

Climate change, climate action, human rights, citizen rights, international law

Kaynakça

• Aalborg Şartı, http://mimarlarodasi.org.tr/UIKDocs/aalborgsarti.pdf (12.08.2017)
• Albayrak, İ. (2012). Ekosistem Servislerine Dayalı Mekânsal Planlama Yaklaşımı: Ömer- li Havzası Örneği
• Algan, N. (2017). Kentsel Gelişmede Ekolojik Sürdürülebilirlik, http://incup2017.emu. edu.tr/tr (06.10.2017)
• Arar, A. A. (2017). Yerel Gündem 21, http://www.mfa.gov.tr/yerel-gundem-21.tr.mfa (06.10.2017)
• Avrupa Kentli Hakları Deklarasyonu, http://www.mimarlarodasiankara.org/?id=964 (13.08.2017)
• Avrupa Kentsel Şartı-2, http://kisi.deu.edu.tr/yakup.ozkaya/UIKDocs_kentselsart_.pdf (14.11.2017)
• Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı (AYYÖŞ) http://www.tbb.gov.tr/mevzuat/kanun- lar/Avrupa_Yerel_Yonetimler_ozerklik_Sarti.pdf (26.04.2016)
• Baysal, U. C. (2011). “Kent Hakkı”. Türkiye’de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri, 2.ba- sım, (Ed. Ö. Gökmen), Sivil Toplum Geliştirme Merkezi. Ankara: Odak Ofset Matbaa- cılık, 363-381.
• BMİDÇS (2004). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Türkçe Çeviri, ÇOB-UNDP.
• Bianet (2002). İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, https://m.bianet.org/biamag/insan-hak- lari/15169-insan-haklari-evrensel-bildirgesi (26.04.2017)
• Biyologlar.com (2017). Çevre Bilinci ve Stockholm Konferansı, http://www.biyologlar. com/cevre-bilinci-ve-stockholm-konferansi (26.04.2017)
• Blitz, K. B. ve Lynch, M. (2011). Statelessness and Citizenship: A Comparative Study on the Benefits of Nationality. USA: Edward Elgar Publishing.
• Brandlin, A. (2016). Citizens Across The World Are Suing Their Governments Over Cli- mate Change. http://www.dw.com/en/citizens-across-the-world-are-suing-their-govern- ments-over-climate-change/a-36413833 (26.06.2017)
• Brown, A., Kristiansen, A.(2009). Urban Policies and the Right to the City: Rights, Respon- sibilities and Citizenship., http://unesdoc.unesco.org/images/0017/001780/178090e.pdf erişim 2017 (26.04.2017)
• C40 CITIES http://www.c40.org/ (12.05.2017)
• Carvalho, A. (2007). Communicating Global Responsibility?Discourses on Climate
• Changeand Citizenship, http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:hFVh- keFqI5MJ:www.gci.org.uk/Documents/Anna_Carvalho.pdf+&cd=9&hl=tr&ct=clnk&g- l=tr (26.04.2017)
• Çalışkan, O. (2004). “Sürdürülebilir Kent Formu: Derişik Kent”. Planlama Dergisi, 3, 56.
• ÇŞB-GIZ (2016). Paris Anlaşması, Gayri Resmi Tercüme. Ankara.
• ÇŞB Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği 2011-2023Eylem Planı (2012). Özel Matbaası, Ankara.
• ÇŞB (2017). Habitat Konferansları, http://www.csb.gov.tr/projeler/habitat/index.php?
• Sayfa=sayfa&Tur=webmenu&Id=16093 (12.08.2017)
• ÇŞB (2016). Türkiye İklim Değişikliği 6. Ulusal Bildirimi, Ankara: AFS Medya.
• Declaration of Humankind Rights (2015). http://droitshumanite.fr/DU/wp-content/uploa- ds/2017/01/Declaration-of-Humankind-Rights.pdf (12.08.2017)
• Demirci, M. (2015). “Kentsel İklim Değişikliği Yönetişimi”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 46, 75-100.
• Demirenerji.com (2012). İklim Değişikliği ve Yerel Yönetimler, http://webcache.goog- leusercontent.com/search?q=cache:uenihf6qWFMJ:www.demirenerji.com/iklim-degi- sikligi-ve-yerel-yonetimler/+&cd=5&hl=tr&ct=clnk&gl=tr (2.01.2017)
• Designing Buildings (2014). The Compact Sustainable City. http://www.designingbuildings.co.uk/wiki/The_compact_sustainable_city (17.01.2017)
• Duru, B. (2005). Avrupa Birliği Kentsel Politika ve Türkiye Kentleri Üzerine. Mülkiye, XXIX(246), 59-76.
• Duru, B. (2012). Büyükşehir Tasarısı ve Kent Hakkı. http://bianet.org/bianet/ kent/141531-buyuksehir-tasarisi-ve-kent-hakki (26.06.2017).
• Duyck, S. ve Lador, Y. (2016). Human Rights and International Climate Politics: Human
• Rights into Climate Actions After Paris: Opportunities for the UNFCCC, the Human Ri- ghts Institutions and the G-20, https://ssrn.com/abstract=2904985 (17.01.2017)
• EC EUROPA (2015). Indicators for Sustainable Cities Report http://ec.europa.eu/envi- ronment/integration/research/newsalert/pdf/indicators_for_sustainable_cities_IR12_ en.pdf (26.06.2017)
• EEA (2016). Urban Adaptation To Climate Change in Europe 2016, http://www.eea.euro- pa.eu/publications/urban-adaptation-2016 (26.04.2017)
• EESC (2017), Fight Against Climate Change Cannot Be Won Expense Ordinary Citizens http://www.eesc.europa.eu/en/news-media/press-releases/fight-against-climate-chan- ge-cannot-be-won-expense-ordinary-citizens (26.04.2017)
• Ercoşkun, Ö., Öcalır, A. E., Yenigül, B. ve Alkan, L. (2016). “Kentlilik Bilincini Oluştu- ran Göstergeler ve Kentlilik Bilincini Geliştirme Yolları”. PARADOKS Ekonomi, Sosyo- loji ve Politika Dergisi, 11, 4-23.
• Ertan, A. K. (2008a). “Kentli Hakları ve Kente Karşı Suç Bağlamında Kentli Etiği”. Muğ- la Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ILKE), 20, 1-22.
• Ertan, A. K. (2008b). “Kent Hakkı Üzerine Düşünceler”. Amme İdaresi Dergisi, 41(4), 141.
• European Urban Charter II, Manifesto for a New Urbanity http://5cidade.files.wordpress. com/2011/06/urban-charter_en.pdf (16.10.2016)
• Farkas, B., Kembabazi, A., Safdi, S.(2013). Human Rights and Climate Change Obliga- tions. New Haven: Yale Law School.
• Fundacion Musol (2017). Vida Digna: Ciudades Sostenibles https://municipalismoysolidaridad.wordpress.com/2017/09/13/vida-digna-ciudades-sos- tenibles/ (16.10.2017) G4 (2017). Human Rights, https://g4.globalreporting.org/specific-standard-disclosures/social/human-rights/Pages/ default.aspx (16.10.2017)
• Green Paper on The Urban Environment, https://ec.europa.eu/energy/en/publications/ green-paper (16.10.2017)
• Güldoğan, E. (2008). “Türkiye’de Çevre Hakkı ve Yerel Yönetimler: Uluslararası Düz- lemde Bir Kıyaslama ve Öneriler”. Yerel Siyaset, 25, 55-62.
• HABİTAT III Yeni Kent Gündemi (2016). Outcome Document of the UN Conference on Housing and Sustainable Urban Development https://www2.habitat3.org/bitcache/ d99fbd0824de50214e99f864459d8081a9be00?vid=591155&disposition=inline&op=- view (22.10.2016)
• HABİTAT III Right To The City And Cities For All Policy Paper, http://www.csb.gov. tr/db/habitat/editordosya/file/POLICY%20PAPER-SON/PU1-right%20to%20the%20 city%20and%20cities%20for%20all.pdf (22.10.2016)
• Habitants.org, http://www.habitants.org/content/download/173246/2227262/file/ (12.05.2017)
• Harvey, D. (2003). Asi Şehirler. (Çev. A. D. Temiz). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Harvey, D. (2013). Kent Hakkı, http://webcache.googleusercontent.com/search?q=ca- che:ZVpIw52T-egJ:sendika10.org/2013/05/kent-hakki-david-harvey/+&cd=1&hl=tr&- ct=clnk&gl=tr (16.10.2016)
• Howard, E. (2015). Dutch Ruling Could Trigger Similar Cases Worldwide With Citi- zens Taking Their Governments To Courts To Make Them Act On Climate Promises, https://www.theguardian.com/environment/2015/jun/24/hague-climate-change-judge- ment-could-inspire-a-global-civil-movement (16.10.2017)
• ICLEI (2017). http://www.iclei.org/ (16.10.2016)
• IPCC 46th Session (2017). http://www.ipcc.ch/scripts/_session_template.php?pa- ge=_46ipcc.htm (16.11.2017)
• IPCC (2017). Cities and Climate Change Conference, https://citiesipcc.org/ (16.10.2017)
• IPCC (2013). AR5 Report, Working Group I: The Physical Science Basis, Summary for Policy Makers, ISBN: 978-92-9169-138-8.
• IPCC (2014). AR5 Report, Working Group II: Impacts, Adaptation, and Vunerability
• Summary for Policy Makers. Switzerland: IPCC. İHHUAM (2017). Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, http://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/tr/content/120-ekonomik-sosyal-ve-kulturel-hakla- ra-iliskin-uluslararas-sozlesme/ (16.10.2017)
• Karakuzulu, Z. (2010). Sürdürülebilir Kentler ve Kasabalar, Yerel Gündem 21 ve Bursa
• Örneği. TÜCAUM VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu 2010- Bildiri Kitabı, 397-406.
• Karasu, A. M. (2008). “Kentli Haklarının Gelişimi ve Hukuki Boyutları”. TBB Dergisi, , 37-52.
• Keleş, R.(1994). “Kent ve Çevre Haklarının Korunması Üzerine Gözlemler”. Prof. Dr.
• Yılmaz Günal’a Armağan, 49(3-4), 275-281. Keleş, R. (2015). “HABİTAT III ve Türkiye Ulusal Raporu”, Mimarlık Dergisi. http:// www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=397&RecID=3657 (12.10.2016)
• Keleş, R. ve Mengi, A. (2013). Avrupa Birliği’nin Bölge Politikaları. İstanbul: Cem Ya- yınevi.
• Kuban, B. (2014), Yerel Seçimler İçin Sürdürülebilir Kentler Şartı, http://ekoiq.com/ yerel-secimler-icin-su%CC%88rdu%CC%88ru%CC%88lebilir-kentler-sarti-ye- ni-bir-sey-soylemek-mu%CC%88mku%CC%88n-mu%CC%88/ (16.10.2017)
• Kuban, B., Demir, E. ve Demir, C. (2017). Sürdürülebilir Kentler ve En İyi Uygulamalar, http://www.3eelectrotech.com.tr/arsiv/yazi/129-surdurulebilir-kentler-ve-en-iyi-uygula- malar] (Erişim 16.10.2017)
• Lefebvre, H. (2013). Kentsel Devrim. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lehmann, S. (2010).” Green Urbanism: Formulating a Series of Holistic Principles”. SA- PIENS, 3(2), 1-10.
• LPAA, http://newsroom.unfccc.int/lpaa/lpaa/welcome-to-the-lpaa-website-learn-more-a- bout-the-transformational-initiative/ (15.09.2017)
• Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü (MİGM), (1996). Avrupa Kentsel Şartı, Ankara.
• Marry Robinson Foundation Climate Justice (MRFC) (2017). Human Rights and Clima- te Change. https://www.mrfcj.org/our-work/areas-of-work/human-rights-and-climate-c- hange/ (15.09.2017)
• Marry Robinson Foundation Climate Justice (MRFC) (2015). Rights for Action Putting
• People at the Centre of Action on Climate Change, https://www.mrfcj.org/wp-content/ uploads/2015/11/MRFCJ-Rights-for-Action-edition-2.pdf (15.09.2017)
• Mutlu, A. (2002). “Kent Hakları Bakımından Avrupa Peyzaj Sözleşmesi ve Türkiye”.
• Çağdaş Yerel Yönetimler, 11(3), 33-58. NAZCA, http://newsroom.unfccc.int/lpaa/nazca/ (12.07.2017)
• OECD, (2012), Compact City Policies: A Comparative Assessment. http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/urban-rural-and-regional-de- velopment/compact-city-policies_9789264167865-en#.WRMoIdLyjMw (15.06.2017)
• Oswald, F. ve Baccini, P. (2003). Netstadt: Designing the Urban. Basel: Birkhäuser. http://obanettr.org/default.asp?baslik=ekosistem_servislerine_dayali_mekansal_planla- ma_yaklasimi_omerli_havzasi_ornegi&page=2&a=173&b=1&c=173 (17.01.2017)
• Ökmen, M. (2013). “Bir İnsan Hakkı Olarak Kentli Haklarının Geliştirilmesi ve Yerel
• Yönetimler”. Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 17-45. Öndül, H. (1998). Kentli Haklarının Kavramsal Temelleri, http://www.ihd.org.tr/kentl- haklarinin-kavramsal-temeller/ (16.10.2016)
• Palabıyık, H. (2004). “Avrupa Kentsel Şartı”. Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetim- ler Kongresi Anlaşmaları, (Ed. Z. Toprak, H. Yavaş, M. Görün). İzmir: Birleşik Yayınları, 253.
• Pallemaerts, M. (1993). “Stockholm’den Rio’ya Uluslararası Çevre Hukuku: Geleceğe
• Doğru Geri Adım mı?” A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Cemal Mıhçıoğ- lu’na Armağan), 52, 613-632. Pektaş, E. K. ve Akın, F.(2010). “Avrupa Kentsel Şartları Perspektifinde Bir Kentli Hakkı
• Olarak Katılım Hakkı ve Türkiye”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 23-49. Schweitzer, V. S. (2015). Are Countries Legally Required to Protect Their Citizens From
• Climate Change? https://ensia.com/features/are-countries-legally-required-to-prote- ct-their-citizens-from-climate-change/ (17.10.2017).
• Sustainable Development Goals Fund (SDGF), http://www.sdgfund.org (20.01.2017)
• Sürdürülebilir Kalkınma Türkiye, http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr (20.06.2017)
• Şentürk, H. (2008). Belediyeler İçin Kent Hukuku ve Kentli Hakları Rehberi, http://www.ihd.org.tr/index.php/makaleler-mainmenu-125/937-kent1haklarinin-kavram- sal-temeller.html/ (17.12.2016)
• TBMM (2003). Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Onaylan- masının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-0589.pdf (17.12.2016)
• TED (2017). Why climate change is a human rights issue? https://www.ted.com/play- lists/493/why_climate_change_is_a_human (20.06.2017)
• Tekeli, İ. (2011). Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm. İstanbul: Tarih
• Vakfı Yurt Yayınları. Tuğaç, Ç. (2014). “İklim Güvenliği Kapsamında Su Kaynaklarının Yönetimi”. TODAİE
• Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 23(3), 1-30. Tuğaç, Ç. (2017). Türkiye İçin İklim Değişikliğine Dayanıklı Kentsel Planlama Modeli
• Önerisi: Eko-Kompakt Kent, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi (Kent ve Çevre Bilimleri) Anabilim Dalı, Ankara. Türkiye INDC (2015). Türkiye’nin Ulusal Olarak Belirlenmiş Niyet Edilen Katkısı, ht- tps://www.csb.gov.tr/db/turkce/editordosya/The_INDC_of_TURKEY_v_15_19_30-TR. pdf (20.01.2016)
• TÜİK (2016), Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, http://www.tuik.gov.tr/PreHaber- Bultenleri.do?id=24579 (20.01.2016)
• TÜİK (2015). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. http://www.tuik.gov.tr/Pre
• HaberBultenleri.do?id=21507 (20.01.2016)
• UN-HABİTAT (2017). Strategic Plan 2014-2019, https://unhabitat.org/un-habitats-strate- gic-plan-2014-2019/ (20.04.2017)
• UN-HABİTAT (2017). Sustainable Urbanization in the Paris Agreement Report, https:// unhabitat.org/books/sustainable-urbanization-in-the-paris-agreement/ (20.04.2017)
• UN-HABİTAT (2016). World Cities Report 2016. http://wcr.unhabitat.org/ (11.06.2016)
• UN-Human Rights (2017). http://www.un.org/en/sections/issues-depth/human-rights/ (11.06.2017)
• UN-Sustainable Development (2016). Secretary-General’s Remarks to the Press at
• COP22 http://www.un.org/sustainabledevelopment/blog/2016/11/secretary-generals-re- marks-to-the-press-at-cop22/ (12.05.2016)
• UN (2016). Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development. https://sustainableurbanization.un.org/post2015/transformingourworld/publication (12.05.2016)
• UNEP (2015). Climate Change and Human Rights. UNEP-Columbia Law School Sabin
• Center for Climate Change, Nairobi: UNON Publishing Section. UNESCO (2017). 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, http://unesco.org.tr/doku- manlar/duyurular/skh.pdf (11.06.2017)
• UNFCCC-Paris Agreement (2015). http://unfccc.int/paris_agreement/items/9444.php (11.06.2017)
• UNFCCC-COP23 (2017). https://cop23.unfccc.int/sites/default/files/resource/CN_Presi- dencyEventsHumanRights.pdf (11.06.2017)
• Worldwatch Enstitüsü (2016). Dünyanın Durumu 2016 Raporu: Bir Kent Sürdürülebilir
• Olabilir Mi? (Çev. D. Kutluay). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Yaya Hakları Bildirgesi, http://www.nilufer.bel.tr/i/pdf/9.pdf (11.06.2017)
• Ziervogel, G., Pelling, M., Cartwright, A., Chu, E., Deshpande, T., Harris, L., Hyams, K., Kaunda, J., Klaus, B., Kavya, M., Pasquini, L., Pharoah, R., Rodina, L., Scott, D., Zwe- ig, P. (2017). “Inserting Rights and Justice İnto Urban Resilience: A Focus on Everyday
• Risk”. Environment and Urbanization, 29(1), 123-138.