MESCİTLER İLE ÇARŞI VE PAZARLARI NİTELEYEN BİR RİVAYETİN TAHLİLİ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 284 - 330, 24.07.2018

Abdurrahman Ece

Öz

Yüce Dinimiz dünya ve ahiret
arasında dengeli bir hayat yaşamayı tavsiye eeder. Bu bağlamda mescitler adeta
ahiret için Allah’a ibadet etme mekânları iken, çarşı ve pazarlar ise dünya geçimi
için inananların rızık temin etmek için çalıştıkları ve ihtiyaçlarını temin
ettikleri mekânlardır.

Mescitler ve pazarlar inanan
insanlar için ruh ve beden gibi hayatın vazgeçilmezleridir. Dün olduğu gibi bu
günde öyledir. Dünya ve ahiret huzuru için ikisi de gereklidir. Oysa Hz.
Peygamber’e isnâd edilen bir rivayette mescitler Allah’ın en sevdiği yerler
olarak nitelendirilirken, çarşı ve pazarlar en çok buğz ettiği yerler olarak anlatılmıştır.
Bir problem gibi görülen bu durumun çözülmesine ve rivayetin doğru
anlaşılmasına katkı sağlaması amacıyla söz konusu rivayet tahlil edilmeye
çalışılmıştır.

Rivayetin geçtiği kaynaklar tespit
edildikten sonra önce senet yönünden sonra da metin bakımından tenkide tabi tutulmuştur.
Neticede rivayet genel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mescitler, Çarşılar, Pazarlar, En Sevimli

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. Şu’ayb el-Arnavût ve diğerleri, Müessesetü’r-Risâle, (I-L), Beyrut 1999/1420.Ahmed Naim, Babanzade, Tecrîdî Sarih Tercemesi Mukaddimesi, DİB Yayınları, Ankara 1984.Alî el-Kârî, Mirkâtü’l-Mefâtîh, Dârü’l-Fikir, Beyrut 2002.Ali el-Muttakî el-Hindî, Kenzü’l-Ummâl, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1985.el-‘Aynî, Bedruddîn, Meğânî’l-Ahyâr, Tahk. Muhammed Hasan İsmâîl, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Lübnan 2006.Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İFAV Yayınları, İstanbul 2011.el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn, es-Sünenü’l-Kübrâ, Meclisu Dâireti’l-Me’arif, Haydarâbâd 1344/1925.Buhârî, Muhammed b. İsmail el-Buharî, el-Câmiu’s Sahîhu'l-Müsnedü'l-Muhtasar min Umûri Rasûlillahi ve Sünenih ve Eyyâmih, Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Daru't-Tûk' en-Necât, byy 1422.……….., ed-Duafâu’s-Sağîr, Thk. Mahmûd İbrâhîm Zâyd, Dâru’l-Ma’rifa, Beyrut 1406/1986.……….., Târîhu’l-Kebîr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1407/1986.……….., Târîhu’l-Evsat, Thk. Muhammed İbrâhîm Zâyd, Dâru’l-Ma’rifa, Beyrut 1406/1986. el-Bûsîrî, Ahmed b. Ebî Bekir el-Bûsîrî, İthâfü’l-Hiyere, Dârü’l-vatan, Riyâd 1999.Çakan, İsmail Lütfü, Hadis Edebiyatı, İFAV Yayınları, İstanbul 2003.Çoşkun, Selçuk, Hadise Bütüncül Yaklaşım, İFAV Yayınları, İstanbul-2011.Ebû’ş-Şeyh, Kitâbü’l-l-‘Azame, thk. el-Mubârekfûrî, Dârü’l-Âsime, Riyâd 1408.Ebû Ya'lâ, Ahmed b. Ali b. el-Musennâ, Müsned, Dârü’l-Me’mûn, Beyrut 1988.Ebû Zehv, Muhammed, Hadis ve Hadisçiler, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.el-Elbânî, Nasıruddîn, es-Semerü’l-Müstetâb, Müessesetü Ğarâs, Kuveyt 1422.……….., Sisiletü’l-Ahâdîs ed-Da’îfa ve’l-Mavdûa, Mektebetu’l-Meârif, Riyâd 1992.el-Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, (I-IV), Dâru’l-Ma’rife, Beyrut ty.Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Hatîb el-Bağdâdî, el- Câmi’ li Ahaki’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi’, Thk. Mahmut el-Hût, Mektebetu’l-Mearif, Riyâd, 1403.……….., Târîhu Bağdâd, Tahk. Beşâr ‘Avâd Ma’rûf, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1422/2002.……….., Ğunyetu’l-Mültemis Îdâhu’l-Mültemis, Tahk. Yahya b. Abdullah el-Bekrî, Mektebetu’r-Rüşd, Riyad 1422/2001……….., el-Kifâye fî ‘İlmi’r-Rivâye, Haydarabad 1357.el-Heysemi, Nûreddîn, Mecmeʻu’z-Zevâid ve Menbeʻu’l-Fevâid, (I-X), Thk. Abdullah Muhammed Dervîş, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1994/1414.el-Humeydî, Muhammed b. Futûh, el-Cem’ Beyne’s-Sahîhayn, Dârü İbn Hazm, Beyrut 2002.el-İclî, Ma’rifetu’s-Sikât, Mektebetü’d-Dâr, Medîne 1405/1985.İbn ‘Adiy, Ebû Ahmed Abdullah b. Adiy, el-Kâmil fi’d-Duafâ, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1409/1988.……….., Muhtasarü’l-Kâmil fî’d-Du’afâ, Dârü’l-Cemîl, Beyrut 1422/2001.İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemerî el-Endelüsî, el-İstî'âb fî me’rifeti’-Ashâb, tsh. ‘Adil Murşid, Dâru’l-A’lâm, Ürdün 1423/2002.İbn Ebî Hâtım er-Râzî, Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1372/1953.İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-‘Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahabe, (I-XVI), Tahk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Kâhire 1429/2008. ……….., Lisânu’l-Mîzân, Thk. Abdulfettah Ebû Gudde, Mektebetu’l-Matbaati’l-İslamiyye, Beyrut 1423/2002. ……….., Takrîbu’t-Tehzîb, (Thk. ‘Adil Mürşid), Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1420/1999.……….., Takrîbu’t-Tehzîb, (Muhammed ‘Avâme Baskısı), Dâru’r-Râşîd, Suriye 1411/1991.……….., Tehzîbu’t-Tehzîb, (Thk. İbrâhîm Zeybak-‘Adil Mürşid), Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1416/1995.İbn Hibbân, Muhammed b. Hibban b. Ahmed Ebu Hatim et-Temimi el-Busti, es-Sikât, (I-IX), Dâru’l-fikr, Beyrut 1975/1395.……….., Sahîhu İbn Hibbân bi Tertibi İbn Belbân, (I-XVIII), Thk. Şuayb el-Arneut, Muessesetu’r-Risale, Beyrut 1993/1414.İbn Huzeyme, Osman b. Saîd ed-Dârimî, Ebû Abdullah İbn Abdülhakem, Sahîhu İbn Huzeyme, I-IV, thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî, Beyrut 1395/1975.İbn Mencuveyh el-İsbahânî, Ricâlu Sahîhi Müslim, Dâru’l-Ma’rifa, Beyrut ty.İbn Nukta, Muhammed b. Abdulğanî, Kitâbu’t-Takyîd, Meclisu Dâiretu’l-Meârif, Hindistan 1403/1983.İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Farac, ed’-Du’afâ ve’l-Metrûkîn, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1406/1986.İbnu’l-Esîr, Mecduddîn Ebû’s-Sa’âdât el-Mubârek b. Muhammed el-Cezerî, en-Nihâye, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1432/2011.……….., Usdu’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahabe, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1414/1994.el-‘İclî, Ahmed b. Abdullah b. Sâlih Ebû’l-Hasen Me’rifetu’s-Sikât, Tahk. Abdu’l-‘Alîm Abdu’l-‘Azîm el-Bestevî, Mektebetu’d-Dâr, Medine 1405/1985.el-Kelâbâzî, Ahmed b. Muhammed b. el-Hüseyin el-Buhârî, Ricâlu Sahîhi’l-Buhârî, Tahk. Abdullâh el-Leysî, Daru’l-Ma’rife, Beyrut 1407/187.Kırbaşoğlu, Hayrettin, Alternatif Hadis Metodolojisi, Kitabiyat, Ankara 2002.el-Meğrâvî, Ebû Sehil Muhammed b. Abdurrahman, Mevsûatu Mevakıfı’s-Selef, el-Mektebetu’l-İslâmiyye, Kahire, ty.el-Mizzî, Cemâluddîn Ebu’l-Haccac Yusuf, Tehzibü’l-Kemal fi Esmâi’r-Ricâl, (I-XXXV), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1994/1415.Muğlatay, Alâuddîn; İkmâlu Tehzîbi’l-Kemâl, el-Fârûku’l-Hadisiyye, Kahire 2001.el-Münâvî, Muhammed Abdurraûf, Feydü’l-Kadîr, Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.Müslim, Müslim b. Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî en-Nişâbûrî, Sahîhu Muslim, Beytu'l-Efkâr, Riyâd 1419/1998.……….., el-Münferidât ve’l-Vuhdân, Thk. el-Bundârî-Zeğlûl, Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1408/1988.Nesâî, Ahmed b. Şuayb, Sünen en-Nesâî, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut 1420.Polat, Selahattin, “Hadislerin Ku’an’a Arzının Problemleri”, Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neşriyat, İstanbul 1998.es-Sehâvî, Şemsuddîn, et-Tühfetu’l-Latîfe, Neşr. Es’ad Tırabzûnî el-Huseynî, (I-III), Byy 1399/1979.es-Sibâ’î, Mustafa, es-Sünne ve Mekânetuhâ fi’t-Teşrî’i’l-İslâmî, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1430/210.Suyûtî, Câmiu’l-Ahâdîs, Dârü’l-fikir, Beyrut 1994.et-Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed, el-Mu'cemü'l-Evsâd, thk. Târık b. ʻİvazullâh b. Muhammed, (I-X), Dârü’l-Haremeyn, Kahire 1415.……….., el-Mu’cemu’l-Kebîr, Mektebetu İbn Teymiye, Kahire 1404/1983.et-Tebrîzî, Mişkâtü’l-Mesâbîh, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1985.Tirmizi, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, el-Câmiu’s Sahîh/Sünenü’t-Tirmizî, (I-V), Thk. Ahmed Muhammed Şâkir ve diğerleri, Dâru’İhyâi’t-Turâsi’l-Arâbî, Beyrût 1962/1382.el-Vâde’î, Ebî Abdirrahman, Mukbil b. Hâdî, Ricâlu’l-Hâkim fî’l-Müstedrek, Mektebetu’s-San’â el-Eseriyye, Yemen 1425/2004.Yıldırım, Enbiyâ, Hadis Problemleri, Rağbet Yayınları, İstanbul 2011.ez-Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî, el-Kâşif, Dârü’l-Kıble, (Nşr. Muhammed Avâme), Cidde 1413/1992.……….., el-Kâşif, neşr. Muhammed Avâme, Dârü’l-Kible, Cidde 1413/1992.……….., Mîzânu’l-İ’tidâl, Dârü’l-Ma’rifa, Beyrut ty.……….., Târîhu’l-İslâm, thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma’rûf, Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.……….., el-Uluvv li’l-Aliyyi’l-Ğaffâr, Mektebetu Advâi’s-Selef, Riyâd 1995.ez-Zirkilî, Hariddîn, el-A’lâm, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.