İslam Hukuku Bakımından Organ Nakli Etrafındaki Tartışmalar

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 383 - 397, 24.07.2019

Ahmet Ekşi

Öz

Tıp
ilminin gelişmesine paralel olarak hastalıkları
iyileştirme, acıları dindirme ve sağlığı koruma amacı olan tedavi yöntemleri de
gelişmekte ve her geçen gün bunlara yenileri eklenmektedir. Bu yöntemlerden
biri de kaybedilen veya görevini yapamayan bir
organın yerine canlı yahut ölü bir vericiden alınan sağlam ve aynı görevi
üstlenecek bir organın nakledilmesi işlemiyle gerçekleşen organ naklidir. Bir
tedavi yöntemi olması hasebiyle dini bakımdan organ nakli konusundaki
tartışmalar bu yöntemin cevazından ziyada şartları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Daha
çok dinî inançlardan kaynaklanan bu tartışmaların oluşturduğu tereddütler ise
organ bağışının ve naklinin başarısı önünde birer engel olarak görülmektedir. Dolayısıyla
istenilen başarıya ulaşmada söz konusu tereddütlerin giderilmesi önem arz etmektir.
Bu çalışmayla bazı tereddütlerin yersiz olduğu bazılarının ise gerçeklik payı
olmakla birlikte giderilebileceği kanaati hasıl olmuştur. Ayrıca üreme
organları ile yüz, kol ve bacak gibi organların naklindeki tartışmaların ise
daha çok nakil sonrası durumdan kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, İslam hukuku, organ nakli, tedavi

Discussions on Organ Transplantation from Islamic Law

Öz

Treatment modalities that aim to heal
diseases, take away pains and protect health have developed in parallel with
the development of the science of medicine and the new ones have been added to
them. One of these modalities is organ transplantation which is an act of
transferring a viable organ in the place of an organ that is lost or unable to
fulfil its duty from a living or dead donor to another person (recipient).
Debates on organ donation as a treatment modality from the religious
perspective are concentrated on particularly its conditions rather than its
religious legitimacy. Hesitations in consequences of these debates arising from
mostly religious beliefs seems an obstacle to organ donation and its
achievement. Therefore, it is important to remove hesitations in question to
reach intended achievement. With the present study, such a conclusion that some
of these hesitations are groundless while some of them are right but can be
made up is reached. Another result is that hesitations in transplantation of
face, arm and leg as well as genitals are mostly originated from the situation
after the transplant surgeries.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Islamic Law

Kaynakça

• Bâr, Muhammed Ali. “İntifaü’l-İnsan bi Azai Cismi İnsanin Aher Hayyen ev Meyyiten”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslami 1/4 (1988).Bâr, Muhammed Ali. el-Mevkıfü’l-fıkhiyyü ve’l-ahlaku min kadiyyeti zeri’l-adai. Beyrut: Darü’l-Kalem, 1994.Bardakoğlu, Ali. “Helaller ve Haramlar”. İslam İlmihali. 2: 29-193. İstanbul: İSAM, 1999.Bûtî, Ramazan. “İntifaü’l-İnsan bi Adâi Cismi İnsanin Ahar Hayyen ev Meyyiten”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslamî. 1/4 (1988).Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksel Kurulu Başkanlığı”. Erişim: 10.05.2019. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/993/organ-bagisi-caiz-midir-Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksel Kurulu Başkanlığı”. Erişim: 11.05.2019. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/994/domuz-kalp-kapaginin-insan-kalbine-takilmasi-caiz-midir.Ekşi, Ahmet. İslam Tıp Hukuku. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.el-Fetava'l-Hindiyye: Fetavayı Alemgiriyye. haz. Burhanpurlu Şeyh Nizam-Şeyh Vecihüddin- Şeyh Celaleddin Muhammed-Kadı Muhammed Hüseyin-Molla Hamid. 6 cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.Erem, Faruk. “Organ Nakli Hakkında Kanun”. Yargıtay Dergisi 5/4 (Ekim, 1979): 707-718.Ghularn- Haider Aasi. “Organ Nakil ve Bağışına İslam’ın Hukuki ve Ahlaki Yaklaşımı”. Trc. Mehmet Erdem. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 15 (2010): 265-278.http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/BasinPDF/2012/subat/17022012kupur.pdf. Erişim: 03.03.2014.İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz. Reddü'l-muhtar ala'd-dürri'l-muhtar: Şerhu Tenviri'l-Ebsar. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvez. 13 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994/1415.İbn Kāyyim, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed el-Cevziyye, Zadü'l-mead fî hedyi hayri'l-ibad, thk. Şuayb el-Arnaut, Abdülkadir Arnaut. 5 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.İbn Kudame, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî, el-Muğni, 10 cilt, Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, t.y.İbn Mühenna, Ahmed b. Guneym b. Salim en-Nefravi. el-Fevakihü'd-devani şerhi ala risaleti İbn Ebî Zeyd el-Kayrevani. 2 cilt. Beyrut: Dârü'l-Ma’rife, ts.İnce, İrfan. “Organ Nakli”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33: 373-375. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. Kahraman, Abdullah. “Tedavi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40: 254-256. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. Kara, Zülküf. “Organ Nakli mi Kimlik Transferi mi?”. Organ Nakli Sorunları ve Çözüm Önerileri. Malatya: Hayat Vakfı, 2014. 100-119.Karaman, Hayrettin. “Organ Nakli”. Erişim: 10.05.2019. http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat2/0120.htmKaraman, Hayrettin. Erişim: 10.05.2019. http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat2/0120.htm.Kâsânî, Alâuddin Ebu Bekr b. Mes’ud. Bedâi‘u’s- sanâi‘ fi tertibi’ş-Şerai. 7 cilt. Beyrut: Zaru’l- Fikir, 1996.Kurtubi, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân. thk. Ahmed Berduni-İbrahim Etfiş. 20 cilt. Kahire: Dârü'l-Kütübi'l-Mısrıyye, 1964.Meys, Halil Muhyiddin, “Münâkaşa”, Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslamî, 1/4 (1988).Mübârek, Kays b. Muhammed, et-Tedâvî ve'l-mes'ûliyyetü't-tıbbiyye fî'ş- şerîati'l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü'r-Reyyân, 1997.Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Tefsirü’n-Nesefî. 4 cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.Nesimî, Mahmud Nazım. et-Tıbbü’n-nebevî ve’l-İlmu’l-Hadis. 3 cilt. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1987. Nevevi, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri. el-Mecmu‘ şerhi'l-Mühezzeb. 20 cilt. Beyrut: Dârü'l-Fikr, ts. Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun. Erişim: 10.05.2019. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2238.pdfÖnder, Ayhan. Ceza Hukuku Dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1992.Sabri, Masoud. “İslam Fıkhında Beyin Ölümü”. Trc. Tuncay Sandıkçı, Hayatın Başlangıcı ve Sonu: Tıbbî, Dinî ve Etik Sorunlar. İstanbul: İSAR Yayınları, 2013: 157-186.Salim, Muhtar. et-Tıbbü’l-İnsanî Beyne’l-Akide ve’l-İbda‘. Beyrut: Müessesetü’l-Mearif, 1988.Serahsî, Ebu Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. İslam Devletler Hukuku: Şerhu’s-Siyeri’l-Kebir. Trc. Sarmış, İbrahim- Şimşek, M. Sait. 5 cilt. Konya: Eğitaş Yayınları, 2001.Sükkeri, Abdüsselam Abdürrahim, en-Nakl ve Ziraetü’l-Azai’l-Ademiyye. b.y.: Darü’l-Menar, 1988.Şâfiî, Ebu Abdillah Muhammed b. İdris, el-Ümm, thk. Ali Muhammed ve Adil Ahmed. 11 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2001.Şahin, Nurten Zeliha. İslam Hukuku ve Biyoetik. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2013.Şâzelî, Hasan Ali. Hukmü nakli azâi’l-insan fi’l-fıkhi’l-İslamî. Kahire: Kitabü’l-Cumhuriyye, 1989.Şınkıtî, Ahmed Mezid Çekni. Ahkamü’l-ciraheti’t-tıbbiyyeti ve’l-asarü’l-müterettibetü aleyha. Cidde: Mektebetü’s-Saade, 1994.Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an, thk. Abdullah b. Abdilmuhsin. 26 cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.Toroslu, Nevzat, “Organ Aktarma ve Cezai Sorumluluk”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD) 35/1-4 (1978): 91-118.Türk Ceza Kanunu (TCK). Erişim: 10.05.2019. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdfUdeh, Abdülkadir. et-Teşriü'l-cinaiyyü'l-İslâmî: Mukarenen li-kanuni'l-vaz‘i. 2 cilt. Beyrut: Darü’l-Kâtibi’l-Arabî, t.y.Yaman, Ahmet. “Organ Nakli”. Diyanet Aylık Dergi. Nisan (2008): 24-26. Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf. thk. Muhammed Abdüsselam Salih. 4 cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.Zuhaylî, Vehbe. Mevsuatü’l-Fıkhi’l-İslamiyyi’l-Muasır. Dımaşk: Darü’l-Mektebi, 2007/1427.