Arap Dil Ekolleri ve Önde Gelen Temsilcileri

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 204 - 235, 23.01.2020

Mahfuz Geylani

Öz

Öz

Arap dili ile
ilgili ilk çalışmalar Ebu’l-Esved ed-Duelî ile birlikte Basra’da başlamıştır.
Daha sonraki zamanlarda ise bu amaca yönelik olarak Kûfe, Bağdat, Mısır ve Endülüs
dil ekolleri oluşmuştur. Ancak nahiv ilmi daha çok Basra ve Kûfe dil ekolleri
denilen iki ana ekol tarafından temsil edilmiş, böylece nahiv kâideleri Basra
ve Kûfe dil ekollerinin önde gelen dil bilginleri sayesinde olgunlaşmıştır.
Bağdat dil ekolü mensupları daha çok Basra ve Kûfe dil ekollerinin görüşleri
arasında tercihte bulunmuş, Mısır ve Endülüs dil ekolü mensupları ise önceden
telif edilen eserlere şerh ve hâşiye yazarak nahiv ilminin gelişmesine katkıda
bulunmuşlardır.

Bu makalede
Arap grameri ekolleri ve önde gelen temsilcileri açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar
Kelimeler: Lahn, Dil, Ekol, Basra, Kûfe, Bağdat, Mısır, Endülüs.

 

Abstract

The first studies on the Arabic language started in
Basra with Ebu'l-Esved ed-Duelî. Later, for this purpose, Kufa, Baghdad, Egypt
and Andalusian language ecoles were formed. However, Nahiv studies are mostly
represented by two main ecoles called Basra and Kufa language ecoles. Thus, the
nahiv tinctures were matured by the leading language scholars of the Basra and
Kûfe language ecoles. The members of the Baghdad language ecoles preferred the
views of the Basra and Kufa language ecoles. The members of the Egyptian and
Andalusian language ecoles contributed to the development of nahiv by writing
commentary and inscription to the works previously written.

In this article, the Arabic grammar ecoles and their
prominent representatives have been explained.

Keywords: Lahn, language, ecole, Basra, Kufa, Baghdad, Egypt,
Andalusia.

 

 

 

Anahtar Kelimeler

Lahn, Dil, Ekol, Basra, Kûfe, Bağdat, Mısır

Kaynakça

• Kaynakça
• ABDULLÂH, İbrâhim Muhammed. İbnu’l-Hâcib en-nahvî. Dâru Sa‘duddîn, 1426/2005.
• AFĞÂNÎ, Sa‘îd. Min târihi’n-nahv. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1398/1978.
• ALÛŞ, Cemîl. İbnu’l-Enbârî ve cuhûduhu fi’n-nahvi, Tûnus, 1981.
• BAĞDÂDÎ, Hatîb. Ebûbekir Ahmed b. Alî. Târihu Bağdâd. Thk. Mustafâ Abdulkâdir Atâ, Beyrût, 1417/1997.
• BAKIR, Abdulhâlik. “Basra”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1992, 5: 108-111.
• BAKIRCI, Selami; DEMİRAYAK, Kenan, Arap Dili Gramer Tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 2001.
• BROCKELMANN, Carl. Târihu’l-edebi’l-‘Arabî. Çev. Mahmûd Fehmî Hicâzî, el-Hey’etu’l-Mısriyye, 1993.
• CÂBİR, Humeyd Sirâc. Basra fî lisâni’l-‘Arab li İbn Manzûr. Dımeşk, 2012.
• DAYF, Şevkî. el-Medârisu’n-nahviyye. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif, 2797/1976.
• DURÎ, Abdul‘azîz. “Bağdat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4: 425-433. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• DURMUŞ, İsmail. “Nahiv”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 300-306, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• DURMUŞ, İsmail. “Müberred”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31: 432-434. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• EBBÂH, Muhammed el-Muhtâr Veled. Târihu’n-nahvi’l-‘Arabî. 1417/1996.
• ENBÂRÎ, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed. Nuzhetu’l-elibbâ’ fî tabakâti’l-udebâ’. Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim, Kâhire, t.s.
• ERGÜVEN, Şahabettin. “Arap Dilinde Lahn’in Ortaya Çıkışı ve İlk Görüntüleri”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 6/11 (2007): 155-183.
• ERSÖNMEZ, Hüseyin. Arap Gramerinin Gelişim Sürecinde Mısır Dil Ekolü, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• ERSÖNMEZ, Hüseyin. “Arap Gramerinin Gelişim Sürecinde Mısır Dil Ekolü-I”. Mîzânü’l-Hak İslami İlimler Dergisi 3 (2016): 95-124.
• EMİN, Ahmed. Duhâ’l-İslâm. Beyrût, t.s.
• EMİN, Ahmed. Zuhru’l-İslâm. Kâhire, 1966.
• FURAT, Ahmet Suphi. Arap Edebiyatı Tarihi (XVI-XVII. Asırlar). İstanbul Üniversitesi Yayınları: 4673, İstanbul, 2007.
• GOLDZİHER, Ignace. Klasik Arap Literatürü. Çev. Azmi Yüksel ve Rahmi Er, İmaj Yayınları, 1993.
• İBN HALDÛN, Mukaddime. Çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 1983.
• HAMEVÎ, Yâkût. Mu‘cemu’l-udebâ’. Mısır: Matbû‘âtu Dâri’l-Me’mûn, ts.
• İBN HİŞÂM, Cemâluddîn Abdullâh b. Yûsuf b. Abdillâh el-Mısrî. Muğni’l-lebîb. Thk. el-Fâhurî, Beyrût, 1411/1991.
• HULVÂNÎ, Muhammed Hayr. el-Mufassal fî târihi’n-nahvi’l-‘Arabî. Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 1399/1979.
• HİTTÎ, Abdulkâdir Râhim. Hasâisu mezhebi’l-Endulusi’n-nahvî. Bingâzî, 1993.
• İNANÇ, Yonis. “Nahiv İlmi Açısından Temîm Lehçesinin İstişhâd Değeri”, Sakarya Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 31/17, (2015): 2-25.
• KARADAVUT, Ahmet. “Arap Dilinde Lahn’in Doğuşu”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1997): 325-350.
• KEHHÂLE, Ömer Rızâ Kehhâle. Mu‘cemu’l-muellifîn terâcimu musannifi’l-kutubi’l-‘Arabiyye. Beyrût, t.s.
• KIFTÎ, Cemâluddîn Ebu’l-Hasan Alî b. Yûsuf. İnbâhur-ruvât ‘alâ enbâhi’n-nuhât. Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim, Kâhire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1374/1955.
• KIZIKLI, Salih Zafer. “Mısır Gramer Ekolüne Bir Bakış”. Ekev Akademi Dergisi 12/35 (2008): 197-212.
• KIZIKLI, Salih Zafer. “Bağdat Gramer Ekolüne Genel Bir Bakış”, Marife, Kış, (2013): 133-149.
• KIZIKLI, Salih Zafer. “Ebu’l-Esved ed-Du‘elî’nin Arap Gramer Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Dini Araştırmalar 9/25 (2006): 265-280.
• KÜÇÜKKALAY, Hüseyin. Kur’an Dili Arapça. Konya: Manevi Değerleri Koruma ve İlim Yayma Cemiyeti Neşriyatı No:1, 1969.
• LUĞAVÎ, Ebu’t-Tayyîb Abdulvâhid b. Alî el-Halebî. Merâtibu’n-nahviyyîn. Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim, Kâhire, t.s.
• MAHMÛD, Mahmûd Hüseynî. el-Medresetu’l-Bağdâdiyye fî târihi’n-nahvi’lArabî, Beyrût: Dâru Ummâr, 1407/1986.
• MAHZÛMÎ, Mehdî. Medresetu’l-Kûfe ve menhecuha fî dirâseti’l-luğa ve’n-nahv. Beyrût: Dâru’r-Râidu’l-‘Arabî, 1406/1986.
• MAKARRÎ, Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endulusi’r-ratîb. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Mısır, 1367/1949.
• MEKRÂM, Abdul‘âl Sâlim. el-Medresetu’n-nahviyye fî Mısr ve’ş-Şâm. Muessesetu’r-Risâle, 1410/1990.
• MES‘ÛDÎ, Alî b. el-Huseyin b. Alî. Murûcu’z-zeheb. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Mısır, 1367/1948.
• İBN NEDÎM, Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. Thk. Mustafâ eş-Şuveymî, Tûnus, 1405/1985.
• RÂCİHÎ, Abduhu. Durus fi’l-mezâhibi’n-nahviyye. Beyrût, 1980.
• SERTÂVÎ, Mu‘âz. İbn Madâ’ el-Kurtûbî ve cuhûduhu’n-nahviyye. Ürdün, 1408/1988.
• SİNCİRCÎ, Mustafâ ‘Abdulazîz. el-Mezâhibu’n-nahviyye. Cidde: Külliyetu’l-Âdâb ve’l-Ulûmu’l- İnsâniyye, 1406/1986.
• SÎRÂFÎ, Ebû Sa‘îd el-Hasan b. Abdillâh. Ahbâru’n nahviyyîn el-Basriyyîn. Thk. Muhammed İbrâhim el-Bennâ, Kâhire, 1405/1985.SUYÛTÎ, Celâluddîn Abdurrahmân. el-İktirâh fî ‘ilmi’l-usûl, Thk. Ahmet Suphî Furat, İstanbul, 1395/1975.
• SUYÛTÎ, Celâluddîn Abdurrahmân. Husnu’l-muhâdara fî târihi Mısr ve’l-Kâhire. Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim, Dâru İhyâi Kutubi’l-‘Arabiyye, 1387/1967.
• ŞEK’A, Mustafâ Muhammed. Celâluddîn es-Suyûtî mesîretuhu’l-‘ilmiyye ve mebâhisuhu’l- luğaviyye. 1401/1981.
• İBN TAĞRİBERDÎ, Cemâluddîn Ebu’l-Mehâsin Yûsuf. en-Nucûmu’z-zâhire fî mulûki Mısra ve’l-Kâhire. Kâhire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1348/1929.
• TANTAVÎ, Muhammed. Neş’etu’n-nahvi ve târihu eşheri’n-nuhât. Dâru’l-Menâr, 1412/1991.
• TAŞKÖPRÜZÂDE, Ahmed b. Mustafâ. Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzu‘âti’l-‘ulûm. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1405/1985.
• TENÛHÎ, Mufaddal b. Muhammed b. Mis‘âr. Târihu’l-‘ulemâi’n-nahviyyîn. Thk. Abdulfettâh Muhammed el-Hulv, 1412/1992.YEMÂNÎ, Abdulbâkî b. Abdilmecîd. İşâretu’t-ta‘yîn fî terâcimi’n-nuhâti ve’l-luğaviyyîn. Thk. Abdulmecîd Deyyâb, Riyâd, 1406/1986.
• ZEHEBÎ, Şemsuddîn Muhammed Ahmed b. Osmân. Siyeru ’a‘lâmi’n-nubelâ. Thk. Şu‘ayb el-Arnavut-Alî Ebû Zeyd, 1401/1981.
• ZEHEBÎ, Şemsuddîn Muhammed Ahmed b. Osmân. Târihu’l-İslâm. Thk. Ömer Abdusselâm Tedmurî, Beyrût, 1411/1990.
• ZEYDAN, Corcî. Târihu’l-luğati’l-‘Arabiyye. Beyrût: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1983.
• ZUBEYDÎ, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan. Tabakâtu’n-nahviyyîn ve’l-luğâviyyîn. Thk. Muhammed Ebu’l Fazl İbrâhim, Kâhire, 1373/1954.
• ZİRİKLÎ, Hayruddîn. el-‘A‘lâm kâmusu terâcimi li eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-‘Arabî ve’l-musta‘rebîn ve’l-musteşrikîn. Kâhire, 1374/1955.