KELABÂZÎ (d. 380/990) AND HIS SUNNAH DEFENSE

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 404 - 424, 23.01.2020

İbrahim Tozlu

Öz

Kelabâzî (d. 380/990),
who grew up in Bukhara shortly after the hadith imams of Kutub-i Sitte, is an
important muhaddis and Sufi scholar known for his views based on hadiths. With
his interpretations from the Qur'an and hadiths, he examines the spiritual life
style of religion called tasawwuf (İslamic mysticism). He collected his views
in two important works called et-Taarruf and Meâni’l-ahbâr. Both works shed
light on the Islamic thought through hadiths based on the practices of the
Prophet (pbuh). When the hadiths in Kelabâzî's aforementioned works are
examined, it is seen that he made a Sunnah defense. In this study, it will be
emphasized how Kelabâzî strives to revive the sunnah by taking into account the
characteristic feature of the period he lived. The views connected with the
hadiths will be analyzed with some examples.

Anahtar Kelimeler

Kelabâzî, Hanafî, Mâturîdî, Sunnah

Kelābāẕī’nin Hadis Anlayışı ve Sünnet Yorumu

Öz

Kütüb-i Sitte hadis
imamlarından kısa süre sonra Buhara’da yetişen Kelâbâzî (ö. 380/990),
hadislerle temellendirdiği görüşleriyle tanınan önemli bir muhaddis ve sûfî
âlimdir. Kur’an ve hadislerden çıkarttığı yorumlarıyla, dinin zahir ve batın
hükümleri olarak adlandırılan manevî hayat tarzını tasavvuf adıyla
incelemektedir. Sünnetin ihyası adıyla temellendirdiği görüşlerini et-Taarruf
ve Meâni’l-ahbâr adlı iki önemli eserde toplamıştır. Her iki eser, Hz.
Peygamberin (a.s) uygulamalarından yola çıkarak İslam düşüncesine hadislerle
ışık tutmaktadır. Kelabâzî’nin mezkûr eserlerindeki hadisler incelendiğinde
onun bir sünnet savunusu yaptığı görülür. Bu çalışmada, yaşadığı dönemin
karakteristik özelliği de dikkate alınarak Kelabâzî’nin, sünnetin ihyasına ne
şekilde gayret ettiği vurgulanacaktır. Hadislerle irtibatlandırdığı görüşleri
bazı örneklerle analiz edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Kelabâzî, Hanefî, Maturîdî, Sünnet

Kaynakça

• Bağdatlı, İsmail Paşa, Muhammed Emin b. Mîr Selim el-Bâbânî (ö. 1399/1920), Hediyyetü’l-ârifîn, esmâʾü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, I-II, neşr: Vekâletü’l-meârifi’l-celîle, 1951, İstanbul. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl (ö. 255/869), es-Sünen, thk. Hüseyn Selim Esed ed-Dârânî, Dâru’l-Muğnî, I-IV, Riyad, 1412/2000, 1. Baskı.Demirci, Mehmet, “Muhammed b. Fazl el-Belhî”, DİA, XXX, 529, İstanbul, 2005.Durmuş, İsmail, “Meânî”, DİA, XXVIII, 204-206, İstanbul, 2003.Fettâh, İrfan Abdülhamit, “Eş’arî Ebu’l-Hasan”, DİA, XI, 444-447, Ankara, 1995.Hâkim Nisâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed (ö. 405/1014), el-Müstedrek ala’s-Sahîhayn, Thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ, Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, I-IV, Beyrut, 1411/1990, 1. Baskı. Hatîb Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit (ö. 463/1071), Takyîdü’l-ilim, thk. Yusuf el-Uş, İhyâu’s-sünne, Beyrut, 1369/1949.Hatib Bağdâdî, Ebubekir Ahmed b. Ali b. Sâbit (ö. 463/1072), Târîhu Bağdâd, thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I-XXIV, Beyrut, 1417/1996, 1. Baskı. İbn Cemâa, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Sa‘dillâh el-Kinânî el-Hamevî (ö. 733/1333), el-Menhelü’r-revî fî Muhtasarı Ulûmi’l-hadis, thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazân, Dâru’l-fikr, Dımaşk, 1406/1985, 2. Baskı.İbn Hallikân, Ebu’l-Abbas Şemsüddin Ahmed b. Muhammed (ö. 681/1282), Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâü ebnâi’z-zaman, thk. İhsan Abbas, I-VII, Dâru Sâdır, Beyrut, 1415/1994.İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk es-Sülemî en-Nîsâbûrî (ö. 311/924), es-Sahîh, thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî, el-Mektebü’l-İslamî, I-II, Beyrut, 1424/2993, 2. Baskı.İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî (ö. 276/889), Te’vîlü muhtelifi’l-hadis, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1419/1999, 2. Baskı.İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdilhalîm (ö. 728/1328), Mecmûul- Fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhamemd b. Kâsim, Mecmeu’l-Melik Fehd, Medine, 1416/1995.Kandemir, M. Yaşar, “Fevâid”, DİA, XII, 500-501, Ankara, 1995.Katib Çelebi, Mustafa b. Abdullah el-Kustantınî (ö. 1067/1657), Keşfü’z-zünûn an esâmi’l- kütüb ve’l-fünûn, Mektebetü’l-müsennâ, I-VI, Bağdad, 1360/1941.Kehhâle, Ömer b. Rızâ b. Muhammed Râgıb b. Abdilğanî ed-Dımaşkî (ö.1408/1987), Muʿcemü’l-müʾellifîn Terâcimü musannifi’l-kütübi’l-ʿArabiyye, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, I-XIII, Beyrut, trs.Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebû İshâk İbrâhîm b. Ya‘kub el-Buhârî el-Kelâbâzî (ö. 380/990), et-Taarruf li-mezhebi ehli’t-Tasavvuf, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, trs.………..., Ebû Bekr Muhammed b. Ebû İshâk İbrâhîm b. Ya‘kub el-Buhârî el-Kelâbâzî (ö. 380/990), Bahru’l-fevâid (Meâni’l-ahbâr), thk. Muhammed Hasen Muhammed Hasen İsmail, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1420/1999, 1. Baskı.Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî el-Leknevî (ö. 1304/1886), Fevâidü’l-behiyye, talik: es-Seyyid Muhammed Bedrüddin Ebu Firâs, Matbaatü’s-Seâde, Mısır, 1324/1906, 1. Baskı.Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî (ö. 303/915) es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Hasen Abdülmun’ım Şiblî, Müessesetü’r-Risâle, I-X, Beyrut, 1421/2001, 1. Baskı.Öteleş, Zeliha, “Kelâbâzî’nin Bahru’l-Fevâid/Me‘âni’l Ahbâr İsimli Eserinde Temel Tasavvufî Kavramlar”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2017, Sayı 11 (Sayfa 59 - 72).Sa’dî, Hammad b. Muhammed el-Ensarî el-Hazrecî (ö. 1418/1997), Ebu’l-Hasan el-Eş’arî, el-Câmiatü’l-İslamiyye, Medine, 1394/1974.Saklan, Bilal, Ebubekir Muhammed el-Kelâbâzî ve Meânil Ahbar, Yayınlanmamış Doktora Çalışması, Konya, 1991.Sezgin, Fuat, Geschichte des arabischen Schrifttums (GAS), I-II, Leiden: Brill, 1967- Târihu’t-türâsi’l-arabî, el-Memleketü’l-arabiyye, Vizâretü’t-ta’limi’l-âlî, Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suûd el-İslamiyye, 1983.Uludağ, Süleyman, “Kelâbâzî Muhammed b. İbrahim”, DİA, XXV, 192-193, İstanbul, 2002.Uludağ, Süleyman, Doğuş Devrinde Tasavvuf (Taarruf), s. 268, Dergâh Yay. İstanbul, 1979, 1. Baskı.Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî ed-Dımaşkî (ö. 748/1348), Siyeru A’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnâûd, Müessesetür-Risâle, I-XXV, Beyrut, 1405/1985, 3. Baskı.Ziriklî, Hayruddin b. Mahmûd b. Muhammed Ali b. Fâris (ö. 1396/1976), el-A’lâm, Dâru’l-ilim lilmelâyîn, Beyrut, 1423/2002, 15. Baskı.