EXAMINATION OF SURAH AL-MAIDA IN THE CONTEXT OF NAFI, ABU AMR AND ASIM RECITATIONS

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 69 - 90, 16.01.2021

Murat Akkuş Süleyman Kılıç

Öz

The narration of Qalun from Nafi is in Libya, as well as Tunisia and some regions of Egypt; The Wersh’s narration in Tunisia and some regions of Egypt, all regions of Algeria, Morocco and Sudan; The recitation of Abu Amr in Sudan; The narration of Hafs from Asim in all the East, Iraq and Damascus, in most areas of Egypt, India, Pakistan, Turkey and Afghanistan are being read.
Although these three recitations, like these, other seven recitations (Ibn Kathir, Ibn Amir, Hamza, Qisai, Abu Jafer, Yaqub ve Khalaf’s recitations) it has found its place in the Quran recitation, education and training, the main reason why the recitations of Nafi, Abu Amr and Asim are studied is that today’s Muslims are commonly recited in prayers.
In this study, the recitations of Nafi, Abu Amr and Asim, whose recitations are read in prayers today, are discussed within the framework of the surah al-Maida. For, the surah al-Maida contains various fiqh and moral decrees as well as the verse of ablution. In addition, there are verses containing the differences in both phonetic and farsh readings of the three qiraat imams in the said surah. However, in the study, only the differences of farsh recitations were included and it was pointed out that the differences in the farsh recitations enrich the meaning of the verses and even create two different decrees in the same verse.

Anahtar Kelimeler

Qiraah, Qur'an, Nafi, Abu Amr, Asim, Surah al-Maida

Mâide Sûresi Bağlamında Nâfiʻ, Ebû Amr ve Âsım Kıraatlerinin İncelenmesi

Öz

Nâfi’den Kâlûn rivayeti Tunus ile Mısır’ın bazı yörelerinin yanı sıra Libya’da; Verş rivayeti Tunus ile Mısır’ın bazı yöreleri, Cezayir’in tüm bölgeleri, Fas ve Sudan’da; Ebû Amr kıraati Sudan’da; Âsım’dan Hafs rivayeti ise tüm doğuda, Şam’da ve Irak’ta, Mısır’ın çoğu bölgesinde, Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Türkiye’de okunmaktadır.
Her ne kadar bu üç kıraatle birlikte bunlar gibi Kur’an’ın lafzî okunuşunun göstergesi olan diğer yedi kıraat (İbn-i Kesîr, İbn-i Âmir, Hamza, Kisâî, Ebû Caʻfer, Yaʻkûb ve Halef’in kıraatleri) Kur’an tilavetinde, eğitim ve öğretimde yerini bulmuş olsa da Nâfî, Ebû Amr ve Âsım kıraatlerinin çalışma konusu yapılmasının temel nedeni, günümüz Müslümanlarınca yaygın olarak namazlarda kıraat edilmesidir.
Bu çalışmada günümüzde kıraatleri namazlarda okunmakla birlikte eğitim-öğretimi yapılan Nâfî, Ebû Amr ve Âsım’ın kıraatleri, Mâide sûresi çerçevesince ele alınmıştır. Çünkü Mâide sûresi, içinde abdest ayetini barındırmasının yanında çeşitli fıkhî ve ahlaki hükümleri içermektedir. Ayrıca bahsi geçen sûrede ilgili üç kıraat imamının hem fonetik hem de ferşî okuyuş farklılıklarını içeren ayetler vardır. Fakat çalışmada sadece ferşî kıraat farklılıklarına yer verilmiş ve ferşî kıraat farklılıklarının ayetlerin anlamına zenginlik kattığı hatta aynı ayette farklı iki hükmü oluşturabileceğine işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Kur'ân, Nâfî, Ebû Amr, Asım, Mâide Sûresi

Kaynakça

• AHMED B. HANBEL, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Daru’l-Hadis, 1995.
• AKASLAN, Yaşar. “Kırâat-i Aşere’de Ferş Yönünden Farklılıklar”. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4 (2017), 6-31.
• AKKUŞ, Murat. “Kıraatlerin Tefsire Etkisi: İbn Âşûr Örneği”. Mütefekkir 2/3 (Haziran 2015), 118-176.
• ALTIKULAÇ, Tayyar. “Nâfî b. Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/287-289. İstanbul: TDV Yay., 2006.
• ALTIKULAÇ, Tayyar. “Ebû Amr b. Alâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.10/94-96. İstanbul: TDV Yay., 1994.
• BENNÂ, Ahmed b. Muhammed el-. İthâfü Fuzalâi’l-beşer bi’l-kırâʻati’l-erbeʻati’l-ʻaşr. thk. Şaban Muhammed İsmail. 2 Cilt. Beyrut: Mektebet-i Nur, 1987.
• BUHÂRİ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʻu’s-Sahih. nşr. Müessesetü’r-Risale. Dımeşk: Müessesetü’r-Risale, 2018.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi. Büyük İslam İlmihali. İstanbul: Kitaş Yayınevi, 2002.
• BİRGİVÎ, Takiyuddin Mehmet. İzhârü’l-esrâr. İstanbul: Yasin Yayınevi, ts.
• CANAN, İbrahim. Kütübü Sitte Hadis Ansiklopedisi. 18 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
• ÇETİN, Abdurrahman. Kur’ân-ı Kerim’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatlar. İstanbul: Ensar Neş., 2013.
• ÇOLLAK, Fatih. Hafs Rivâyetleriyle Gelen Vecihler ve Hüccetleriyle Âsım Kıraatı. İstanbul: Üsküdar Yay., 1989.
• DAĞ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İSAM, 2012.
• DÂNİ, Ebû Amr Osman b. Said. Camiʻu’l Beyan fi’l-kırâʻati’s-sebaʻ el-Meşhûra. thk. Muhammed Suduk el-Cezairi. Lübnan: Daru’l-Kitabu’l-İlmiyye, 2005.
• DÂNİ, Ebû Amr Osman b. Said. et-Teysîr fi’l-kırâʻati’s-sebaʻ. Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-ʻArabiyye, 1984.
• DEMİR, Adem. İbn Amir Kıraati ve Asım Kıraatiyle Mukayesesi. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• DÖNDÜREN, Hamdi. Delilleriyle İslam İlmihali. İstanbul: Erkam Yayınları, 1991.
• EBÛ HANÎFE, Nuʻman b. Sâbit b. Zûtû b. Mâh. Maksût. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2007.
• FAHD HARUF, Muhammed. el-Müyesser fi’l-kırâʻati’l-aşri’l-mütevâtira min tarîki Tayyibeti’n-Neşr ve’l-kırâʻati’l-erbaʻ eş-şâze ve tevcîhuhâ. Dımeşk: Dâru İbn-i Kesîr, 2016.
• HAMÎD, Hâkim. Mushafü’s-Sahabe fi’l-kırâʻati’l-aşri’l-mütevâtira min tarîki’ş-Şâtibiyye ve’d-Dürre. thk. Cemalettin Muhammed Şerif. Tanta/Mısır: Daru’s-Sahabe, 2004.
• HALEBÎ, İbrahim b. Muhammed b. İbrahim. Mülteka’l-Ebhur. thk. Süleyman b. Halil Ġavici. Dimeşk: Daru’l-Beyruti, 2005.
• İBN MANZÛR, Ebü’l-Fadl Cemaleddin Muhammed b. Mükrem b. Ali b. Ahmet el-Ensarî. Lisânü’l-Arab. 19 Cilt. Kahire: ts.
• İBN MÜCÂHİD, Ahmed b. Musa b. el-Abbas et-Temîmî Ebûbekir el-Bağdadî. Kitabu’s-sebʻa fi’l-kırâʻat. thk. Şevki Dayk. Kahire: Daru’l Meârif, 1980.
• İBN MİHRÂN, Ahmed b. Hüseyin el-İsbehâni en-Nisâbûrî. el-Ġaye fi’l-kırâʻati’l-ʻAşr. thk. Muhammed Ġayyas el-Cenbaz. Riyad: Daru’ş-Şevaf Yayıncılık ve Dağıtım, 1990.
• İBN ĠALBÛN, Ebu’l-Hasen Tahir b. Abdülmü’min. Kitabu’t-tezkira fi’l-kırâʻat. thk. Said Salih Züaʻyme. İskenderiyye: Daru İbn Haldun, 2001.
• İBN ŞÜREYH, Ebu Abdullah er-Ruayni el-İşbili el-Endülüsî. el-Kâfî fi’l-kırâʻati’s-sebaʻ. thk. Salim b. Ġarmillah b. Muhammed ez-Zehrani. Mekke: Ümmülkurâ Üniversitesi, 1419/1999.
• İBNÜ’L-BÂZİŞ, Ebu Caʻfer Ahmed b. Ali b. Ahmed b. Halef el-Ensarî. el-İknâʻ fi’l-kırâʻati’s-sebaʻ. thk. Abdülmecit Kaddaş. 2 Cilt. Mekke: Ümmülkurâ Üniversitesi, 1403/1983.
• İBNÜ’L-CEZERÎ, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b Ali b. Yûsuf. Takrîbü’n-Neşr fi’l-kırâʻati’l-ʻaşr. Beyrut: Darul Kitabul İlmiyye, 2002.
• İBN HÂLEVEYH, Ebû Abdillâh el-Hüseyn b. Ahmed b. Hamdân el-Hemedânî en-Nahvî el-Lugavî. el-Hücce fi’l-kırâʻati’s-sebaʻ. nşr. Abdülâl Sâlim Mekrem. Beyrut: Daru’ş-Şuruf, 1979.
• İBRAHİM, Muhammed Tayyip. ʻİrabü’l-Kur’ani’l-Kerim. Beyrut: Daru’n-Nefas, 2009.
• KÂDÎ, Abdülfettah. el-Büdûrü’z-Zâhire fi’l-kırâʻati’l-ʻaşri’l-mütevâtire min tarîki’ş-Şatibiyye ve’d-Durra. Mekke: Mektebetü Enes İbn Malik, 2002.
• KÂDÎ, Abdülfettâh Abdülganî. el-Vâfî fî Şerhi’ş-Şâtibiyye fi’l-Kırâʻati’s-Sebaʻ. Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî.
• KUR’AN YOLU. Erişim 14 Ekim 2020. https://kuran.diyanet.gov.tr
• KARAÇAM, İsmail. Kıraat İlminin Kur’an Tefsirindeki Yeri ve Mütevâtir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
• KARAMAN, Hayrettin vd. Kur’an Yolu Tefsiri. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2016.
• KAYA, Mehmet Ali. Âsım Ravilerinden Hafs b. Süleyman İle Nâfî' Ravilerinden Verş Arasındaki İhtilaflı Okuyuşların Mukâyesesi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• KAYA, Remzi. “Kıraat Açısından Abdest Ayeti”. UÜİFD, 5/5 (1993), 255-266.
• KÖSESOY, Abdulvahap. el-İntisar Bağlamında Kur’ân’ın Metinleşme Süreci. Ankara: Araştırma Yay., 2019.
• KILIÇ, Mustafa. “Zemahşerî’nin Kıraatleri Kabul Şartları”. MÜİFD. 48 (2015), 149-184.
• KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʻ li-Ahkâmi’l-Kur’an. çev. M. Beşir Eryarsoy. 20 Cilt. İstanbul: Buruç Yayınları, 2004.
• MAŞALI, Mehmet Emin. Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi. Ankara: OTTO Yay., 2016.
• MEʻSÂRÂVÎY, Ahmed İsa. el-Kamilü’l-mufassal fi’l-kırâʻati’l-erbeʻati ʻaşer. Kahire: Daru’l-Esmari’ş-Şatibi, 2009.
• MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccac. el-Câmiʻu’s-Sahih, nşr. Daru’t-Tayyibe. Riyad: Daru’t-Tayyibe, 2006.
• NÜVEYRÎ, Ebü’l-Kasım Muhammed b. Muhammed b. Ali. Şerhu Tayyibetü’n-Neşr fi’l-Kırâʻati’l-ʻAşr. thk. Mecdi Muhammed Sürûr Sad Baslum. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2003.
• ÜNAL, Mehmet. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü. Ankara: Fecr Yay., 2005.
• PÂLUVÎ, Abdülfettâf. Zübdetü’l-ʻİrfan. İstanbul: Asitane Yayınevi, ts.
• SARI, Mehmet Ali. “Asım b. Behdele”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3/475-476. İstanbul: TDV Yay., 1991.
• SARI, Mehmet Ali. Ebû Ömer ed-Dûri ve Kıraatü’n-Nebî. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, Doktora Tezi, 1993.
• SARI, Mevlüt. el-Mevârid. İstanbul: İpek Yayınları, ts.
• SÜDDÎ, Ebû Muhammed İsmâîl b. Abdirrahman el-Kebîr. Tefsîrü’s-Süddî. thk. Muhammed Ata Yusuf. İskenderiyye: Daru’l-Vefâ, 1993.
• SÜYÛTİ, Ebü’l-Fadl Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-tefsiri’l-me’sur. thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türki. 17. Cilt. Kahire: Merkezü’l-Hicr, 2003.
• ŞENTÜRK, Lütfi – Yazıcı, Seyfettin. İslam İlmihali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
• TABERÎ, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerir. Câmiʻu’l-beyân ʻan te’vîli âyi’l-Kur’an. çev. Kerim Aytekin - Hasan Karakaya. 9 Cilt. İstanbul: Hisar Yayınevi, 1996.
• TAŞPINAR, Kadir. “Kıraat-Nahiv İlişkisi Bağlamında Ebussuud Efendi’nin Tefsirinde Yer Alan Kıraat Vecihleri”. İHYA, 3/1 (Bahar-2017). 113-138.
• TİRMİZÎ, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre (Yezid). el-Câmiʻu’s-Sahih. nşr. Beşşar Avvâd Maruf. Beyrut: Daru’l-Ġarbi’l-İslami, 1996.
• YAŞAROĞLU, M. Kamil. “Mâide Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/403-405. İstanbul: TDV Yay., 2003.
• ZUHAYLÎ, Vehbe. İslam Fıkhı Ansiklopedisi. çev. Ahmet Efe vd. 10. Cilt. İstanbul: Feza Yayıncılık, 1994.
• ZUHAYLÎ, Vehbe. et-Tefsîru’l-Munîr, çev. Ahmet Efe, vd. 15 Cilt. İstanbul: Risale Yayınları, 2013.