THE POSSIBILITY OF PROVIDING EVIDENCE FROM SOME VERSES RELATED TO THE PEOPLE OF THE BOOK IN VIEW OF RELIGIOUS PLURALISM

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 533 - 559, 25.07.2021

Muhammet Altaytaş

Öz

In parallel with the postmodern process that became popular in the West especially after the WW II and with the developments in religious philosophy, the Catholic church updated its missionary activities in the form of "interfaith dialogue" with its theopolitical initiatives.
Subsequently, the rhetoric and activities of "co-existence, dialogue between the civilizations and the religions, the religious pluralism" gained momentum in the West on the basis of modernity. This process, whose influence in Turkey began to be felt deeply especially after the 80s, increased gradually on the axis of interfaith dialogue discourses together with the Medina contract discussions in the 90s and with the intensive activities of FETO related to this field after the 2000s.
In this new process that was centered around the dialogue and religious plurality, some verses have been reinterpreted at the expense of violating of the boundaries of the religious procedure and framework that have been widely accepted for fourteen centuries in order to gain legitimacy from the Qur'an and Prophetic Tradition. In this context, this process of legitimization was analyzed by citing some verses related to the People of the Book.
Initially, the classical interpretations of the verses discussed were included and then the difference in interpretation was analyzed in terms of its contact with religious pluralism, especially in the modern period, by citing interpretations that violated the classical framework. As a result, it was concluded that no verses in the Qur'an after the last Prophet's prophethood were understood in a way that praised the faith and direction of the People of the Book, who did not accept Islam, and that lead to their salvation in the Hereafter.
Moreover, it has been argued that it is arrogance, ideological and exclusionary to describe truth and salvation as "exclusion" within the framework of an institutional religion in the modern era. As a result, it has been stated that it is not possible to gain legitimacy for religious pluralism from the Qur'an and Prohetic Tradition whereas there are unique examples of freedom of ideas, beliefs and religions or of treating other members of religion with justice and beauty in Islamic sources and tradition.

Anahtar Kelimeler

Islam, Quran, Religious Pluralism, People of the Book (Ehl-i Kitab), Salvation

Ehl-i Kitapla İlgili Bazı Âyetlerden Dini Çoğulculuğa Delil Getirmenin İmkânı Meselesi

Öz

Batı’da özellikle ikinci dünya savaşı sonrasında revaç bulan postmodern sürece ve din felsefesindeki gelişmelere paralel olarak, Katolik kilisesi yaptığı teopolitik açılımlarla misyonerlik faaliyetlerini, “dinler arası diyalog” formatında güncelledi.
Akabinde Batı’da modern zeminde, “bir arada yaşama, medeniyetler ve dinler arası diyalog, dini çoğulculuk” söylemleri ve faaliyetleri hız kazanmıştır. Özellikle 80’li yıllardan sonra Türkiye’de etkisini hissettirmeye başlayan bu süreç 90’lı yılarda Medine sözleşmesi tartışmaları, 2000’li yıllardan sonra ise FETÖ’nün de bu alandaki yoğun faaliyetleriyle, dinler arası diyalog söylemleri ekseninde artarak devam etmiştir.
İşte dinler arası diyalog ve dini çoğulculuğun merkezde olduğu bu yeni sürece, Kur’ân-ı Kerim’den ve sünnetten meşruiyet devşirmek üzere, bazı âyetler on dört asırdır genel kabule mazhar olmuş itikadî usûl ve çerçevenin sınırlarını ihlâl edecek şekilde, yeniden yorumlamıştır. Makalede bu bağlamda özellikle Ehl-i kitabla ilgili bazı âyet-i kerimeler misal gösterilerek bu meşrulaştırma süreci tahlil edilmiştir.
Ele alınan âyet-i kerimlerin önce klasik tefsirlerine yer verilmiş sonra da modern dönemde özellikle klasik çerçeveyi ihlâl eden yorumlardan misaller getirilerek aradaki yorum farkı dini çoğulculukla irtibatı bakımından tahlil edilmiştir. Neticede Kur’ân-ı Kerim’de son peygamberin risaletinden sonra hiçbir âyetin İslâm’ı kabul etmeyen Ehl-i kitabın itikat ve istikametini övecek ve ahirette kurtuluşuna delâlet edecek şekilde anlaşılmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Ayrıca modern dönemde hakikat ve kurtuluşu kurumsal bir din çerçevesinde ele almanın “dışlayıcılık” olarak tasnif edilmesinin kibirli, ideolojik ve dışlayıcı bir anlayış olduğu savunulmuştur. Sonuçta Kur’ân-ı Kerim ve sünnetten, ilim geleneğimizden dini çoğulculuğa meşruiyet devşirmenin mümkün olmadığı buna mukabil, fikir, inanç ve din özgürlüğünün veya diğer din mensuplarına adalet ve güzellikle muamele etmenin İslâm kaynaklarında ve geleneğinde eşsiz örneklerinin bulunduğu ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâmiyet, Kur’ân-ı Kerim, Dini Çoğulculuk, Ehl-i Kitap, Kurtuluş

Kaynakça

• Altaytaş, Muhammet. “Modern Dönemde Bazı Ayetlerin Yorumundan Kaynaklanan İtikadî Kırılmalar, Bakara Sûresi 62. Ayeti Misali”. İslâm ve Yorum II 2/453-467. Ankara: İnönü Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Altaytaş, Muhammet. Kur’ân-ı Kerim’de Ehl-i Kitap, İtikadî Açıdan Yahudilik ve Hıristiyanlık. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2016.
• Aslan, Adnan. Dinî Çoğulculuk, Ateizm ve Geleneksel Ekol Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân-I Kerim'in Yüce Meali Ve Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Aydın, Mahmut. “Dinsel Çoğulculuk Modeli ve İslâm”. Müslümanlar ve Diğer Din Mensupları. 307-324. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği, 2004.
• Ayıntâbî Mehmed Efendi. Tefsîr-i Tibyân. İstanbul: Şirket-i Sahâfiyye-i Osmaniyye Matbaası, 1320.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2002.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2003.
• BAYRAM, Abdullah. “Ehl-İ Kitaba Yaklaşımı Temelinde Kur’ân’ın Allah İnancı Açısından Hıristiyanlığa Yaptığı Diyalog Çağrısı Ve Bunun Dünya Barışına Katkısı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (Temmuz 2013), 196-232.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meâl-i Âlisi ve Tefsiri. İstanbul: Genel Dağıtım: ts.
• Can, Ali. “Kur’ân Ayetleri Işığında Ehl-i Kitaba Karşı Bütüncül Bir Yaklaşım”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi sayı 39 (2014), 301-336.
• Can, Kazım Arı. “Dini Çoğulculuk Paradigması Ve Eleştirisi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2011), 21-38.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsirü'l-hadis: Nüzul Sırasına Göre Kur’ân Tefsiri. çev. Ahmet Çelen, Şaban Karataş, Mehmet Çelen. İstanbul: Ekin Yayınları, 1997
• ERDAL, Mesut. “Kur’ân'a Göre Ehl-i Kitabın Uhrevi Felah Ve Kurtuluşu Meselesi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2002), 1-33.
• Esen Muammer. “Kur’ân'ın Ehi-i Kitaba Bakışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 51/1 (2010), 93-110.
• İslâmoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’ân, Gerekçeli Meal Tefsir, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2010.
• İsmâil Ferruh Efendi. Tefsîr-i Mevâkib. İstanbul: Şirket-i Sahâfiyye-i Osmaniyye Matbaası, 1320.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlar, 3. Basım, 2007.
• Kılıç, Recep “Dini Çoğulculuk mu, Dinde Çoğulculuk mu?” Dini Araştırmalar Dergisi 7/19 (2004.) s. 13-17.
• Kurtubi, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân; thk. Ahmed Abdülalim Berduni. Kahire: Dârü’l-Kâtibi’l-Arabî li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1967.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vilâtü ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Daru’l-kitabi’l-ilmiyye, 2005.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîr-i Kebîr. thk. Abdurrahman Mahmud Şehhâte. çev M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: İşaret Yayınları, 2006.
• Nesefi, Ebü'l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Tefsiru’n-Nesefî, Medâriku’t-Tenzil ve Hakaiku’t-Tevil. thk. Mervan Muhammed eş-Şiâr. Darunnefâis: Beyrut: 1996.
• Özcan, Hanefi, Mâtüridî’de Dinî Çoğulculuk. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân-ı Kerim Meâli. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Râzi, Fahreddin. et-Tefsirü'l-kebir, Mefatihü’l-gayb. çev. Sadık Kılıç, vd. Ankara: Akçağ Yayınları,1990.
• Rıza, Muhammed Reşid. Tefsirü'l-menar. Beyrut: Dârü'l-fikr,1954.
• Saçlı, Merve. “Kur’ân-ı Kerim’e Göre Amellerin Boşa Çıkmasında İnanc Faktorü”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/10 (2019), 121-148.
• Seyyid Kutub, Fi zilâli’l-Kur’ân. çev. İ. Hakkı Şengüler, Bekir Karlığa, M. Emin Saraç. İstanbul: Hikmet Yayınları, ts.
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Taberî, Ebû Ca‘fer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiu'l-beyân fî tefsîri'l-Kur'ân. Beyrut: Daru’l-Fikr, 2005.
• Taberî, İbn Cerîr. Câmiu'l-beyân fî tefsîri'l-Kur'ân, Beyrut, Daru’l-fikr: 2005.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. Ankara: Diyanet İşleri Reisliği, 1935.
• Yıldız, Metin. “Nübüvvet İnancı Bağlamında İslâm'ın Ötekine Bakışı”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 31/3 ( 2020), 567-589.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kasım Carullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Keşşaf Tefsiri = El-Keşşaf an haka’iki gavamidı’t-tenzil ve uyuni’l-ekavil fi vucuhi’t-te’vil. çev. Muhammed Coşkun vd. editör Murat Sülün. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.