İslâm Borçlar Hukukunda Fiilî Mübadele Yoluyla Akit Kurma: Teâtî (Muâtât) Akdi

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 715 - 741, 25.07.2021

Uğur Bekir Dilek

Öz

Teâtî veya muâtât, akdin taraflarının sözlü irade beyanında bulunmaksızın mal ve bedeli karşılıklı rızaya delalet eden fiil yoluyla mübadele etmeleridir. İslâm hukukçuları teâtî yoluyla akit kurmanın câiz olup olmadığı, bu akdin kapsamı, bu yolla akdin kuruluşu sırasında taraflardan birisinin mal veya bedeli kabzetmesi halinde akdin kurulmuş olup olmayacağı hususlarında ihtilaf etmişlerdir. İhtilaflarının esasını, fiilin irade beyanı yerine geçip geçmeyeceği hususu ile yaşadıkları bölgenin örfü oluşturmaktadır. Fiilin zaruret ve ihtiyaç dışında sözlü irade beyanı yerine geçmesini kabul etmeyenler, teâtî yoluyla akit kurulmasına hiçbir şekilde cevaz vermemişlerdir. Akitlerin sözlü irade beyanıyla kurulmasını esas kabul etmekle birlikte, örf meydana gelmesi halinde fiilin de sözlü irade beyanı yerini tutacağını söyleyenler, zamanlarındaki örfü dikkate alarak teâtînin değeri düşük mallar hakkında geçerli olduğunu ileri sürmüşlerdir. Akitlerin kuruluşunda esas olanın tarafların rızası olduğunu söyleyerek akit hürriyetinin sınırlarını geniş tutanlar ise, hukukun aradığı şartlara aykırı olmamak şartıyla değeri ne olursa olsun teâtînin her türlü mal hakkında geçerli olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmada üçüncü görüşe uygun olarak teâtînin tarafların karşılıklı rızası bulunduğu sürece her türlü malda söz konusu olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, borçlar hukuku, akit, irade beyanı, örtülü irade beyanı, teâtî, muâtât.

Taati: Making a Contrat by Hand to Hand Exchange in Islamic Law of Obligations

Öz

Taati or muatat (hand to hand sale) is the contract for exchanging price and product by way of action which indicates the will of both sides without any verbal agreement. Muslim jurists have disagreed on whether contracts through taati are permissible, the scope of such contracts, and whether there is a contract in cases where one of the sides holds on to the money or the product. The basis of disagreement is whether actions can replace the expressive will and the custom of the region they jurists in. Those who do not accept that action can replace verbal expression, with the exception of necessity and need, do not permit contracts by way of teati under any circumstances. Those who believe that contracts are essentially formed by verbal expression however, action can replace verbal expression, consider the custom of their time in allowing taati with regard to cheap products. Those who believe that the basis of contracts is the will of both sides, thus putting no limit on freedom of contracting, express that no matter how valuable the products, still a contract by taati is possible. In this study, it is concluded that teati is possible in all kinds of property as long as there is mutual will.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, law of obligations, contract, declaration of intent, implicit declaration of intent, taati (hand to hand sale), muatat

Kaynakça

• Adevî, Ali b. Ahmed, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Mükremillâh (Mükerrem) es-Saîdî el-Adevî. Hâşiye (Haraşî’nin, Halîl b. İshak’ın Muhtasar’ına yaptığı şerhin hâşiyesi). Beyrut: Dârü Sâdır, t.y. (şerhin kenarında).
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ali Haydar Efendi, Küçük. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. çvr. Raşit Gündoğdu-Osman Erdem. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. Fethu bâbi’l-inâye bi-şerhi’n-Nukâye. thk. Muhammed Nizâr Temîm-Heysem Nizâr Temîm. Beyrut: Dârü'l-Erkam b. Ebi'l-Erkam, 1418/1997.
• Âlim b. Alâ, Ferîdüddin Âlim b. Alâ el-Enderpetî. el-Fetâva’t-Tatarhâniyye. thk. Şebbîr Ahmed el-Kâsımî. y.y.: Mektebetü Hanefiyye, 1431/2010.
• Apaydın, H. Yunus. “İrade Beyanı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/387-391. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Aynî, Bedreddin, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. el-Binâye fî şerhi’l-Hidâye. thk. Muhammed Ömer. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1400/1980.
• Bardakoğlu, Ali. "İslam Hukukunda Akit Hürriyeti ve Akdî Şartlar Açısından Bu Hürriyetin Sınırı", Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1983): 9-29.
• Baysa, Hüseyin. “İslâm Borçlar Hukukunda Akdin Konusunu Seçme Özgürlüğünün Kısıtlanmasının Temel Dinamikleri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 23 (2014): 157-172.
• Bedreddin Simâvî, et-Teshîl şerhu Letâifi’l-işârât. thk. İbrahim Mahmûd Muhammed. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1436/2015.
• Bezzâzî, Hâfızüddîn Muhammed b. Muhammed b. Şihâb el-Kerderî el-Hârizmî. el-Fetâva’l-Bezzâziyye. thk. Mahmûd Matracî. Diyûbend: Mektebetü’l-İttihâd, t.y..
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-kınâ an metni’l-İknâ’. thk. İbrahim Ahmed Abdülhamîd. Riyad: Dârü Âlemi’l-kütüb, 1423/2003.
• Burhâneddin el-Buhârî, Burhânüddîn (Burhânü’ş-Şerîa) Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Buhârî el-Mergînânî. el-Muhîtü’l-Burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’mânî. thk. Ahmed İzzû İnâye. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1424/2003.
• Burhâneddin el-Buhârî. ez-Zahîretü’l-Burhâniyye (Zahîretü’l-fetâvâ). thk. Ebû Ahmed el-Adilî vd. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1440/2019.
• Burhânüşşerîa Mahmûd b. Sadrüşşerîa el-Evvel Ubeydullah el-Mahbûbî el-Buhârî. Vikâyetü’r-rivâye fî mesâili’l-Hidâye. thk. Ahmed Mahmûd eş-Şehâde. İstanbul: el-Mektebetü’l-Hanîfiyye, 1438/2017.
• Cündî, Ziyâüddîn Ebü’l-Mevedde (Ebü’s-Safâ, Ebü’z-Ziyâ) Halîl b. İshâk b. Mûsâ el-Cündî. el-Muhtasar. thk. Ahmed Alî Harekât. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1995.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cüveynî et-Tâî en-Nîsâbûrî. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1428/2007.
• Çalış, Halit, “İslâm Borçlar Hukukunda Akit Serbestisi ve Genel Olarak Sınırlamaları”, Dinî Araştırmalar, 7/19 (2004): 269-295.
• Çeker, Orhan. İslâm Hukukunda Akidler. İstanbul: A.H.İ. Yayıncılık, 2006.
• Demîrî, Tâcüddîn Behrâm b. Abdillâh b. Abdilazîz ed-Demîrî el-Mâlikî. ed-Dürer fî şerhi’l-Muhtasar: eş-Şerhu’s-sagîr alâ Muhtasarı Halîl fi’l-fıkhi’l-Mâlikî. thk. Hâfız b. Abdirrahmân Hayr-Ahmed b. Abdilkerîm Necîb. 5 cilt. Katar: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1435/2014.
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-Derdîr el-Adevî. eş-Şerhu’l-kebîr alâ Muhtasarı Halîl. thk. Kemâlüddîn Abdurrahmân Kârî. 2 cilt. Sayda/Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1427/2006.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe ed-Desûkî. Hâşiye ale’ş-Şerhi’l-kebîr. y.y.: Dârül’l-Fikr, t.y.
• Dilek, Uğur Bekir. “İslâm Hukuku Açısından Genel İşlem Koşulları İçeren Akitler: İz’ân Akitleri (Türk Borçlar Kanunu Bağlamında)", Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18 / 1 (Haziran 2018): 231-257.
• Döndüren, Hamdi. “Muâtât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/329-330. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “İslâm Hukukunda Alış-Verişte Kâr Haddi Araştırmasına Dair Tenkidî Görüş: 2”, İslâm Hukukuna Göre Alış-Verişte Vâde Farkı ve Kâr Haddi, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Yayınları. IX. bs. İstanbul 1990: 151-160.
• Ebû Bekir ed-Dimyâtî, Seyyid Bekrî b. Seyyid Muhammed Şettâ. İânetü’t-tâlibîn alâ halli elfâzi Fethi’l-muîn bi-şerhi Kurreti’l-ayn bi-mühimmâti’d-dîn, thk. Yâsir es-Seyyid Abdülazîm. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1434/2013.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları 2012.
• el-Fetâva’l-Hindiyye. el-Mektebetü’l-İslâmiyye (Bulak 1310’dan ofset), Diyarbakır 1973.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kâmûsü’l-muhît. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî. el-Vecîz. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1414/1994.
• Gazzâlî, el-Vasît. Kahire: Dârü’s-selâm, 1417/1997.
• Haraşî, Muhammed b. Abdullah, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Alî el-Haraşî el-Mâlikî. eş-Şerhu’s-sagîr alâ Muhtasarı Sîdî Halîl. Beyrut: Dârü Sâdır, t.y.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Haskefî ed-Dımaşkî. ed-Dürrü’l-müntekâ fî şerhi’l-Mültekâ (Mecmau’l-enhur ile birlikte). thk. Halîl İmrân el-Mansûr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân el-Hattâb er-Ruaynî. Mevâhibü’l-celîl li-şerhi Muhtasarı Halîl. thk. Zekeriyyâ Umeyrât. 8 cilt. Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• İbn Abdüsselâm el-Hevvârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdisselâm b. Yûsuf el-Hevvârî. Şerhu Câmii’l-ümmehât. thk. Ahmed b. Abdilkerîm Necîb. Beyrut: Darü’n-Nevâdir, 1349/2017.
• İbn Abdüsselâm, İzzeddin, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdisselâm b. Ebi’l-Kāsım es-Sülemî ed-Dımaşkî. el-Gâye fi’htisâri’n-Nihâye. thk. İyâd Hâlid et-Tabbâ’. Beyrut: Dârü’n-Nevâdir, 1437/2016.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. thk. Hüsâmüddîn b. Muhammed Sâlih Ferfûr. Dımaşk: Dârü’s-Sekâfe ve’t-Türâs 1421/2000.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed el-Heytemî es-Sa‘dî. Tuhfetü’l-muhtâc bi-şerhi’l-Minhâc. thk. Enver b. Ebû Bekir eş-Şeyhî ed-Dağıstânî. Kuveyt: Dârü’z-Ziyâ, 1441/2020.
• İbn Kâdî Şühbe, Bedreddin, Ebü’l-Fazl Bedrüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Ahmed b. Muhammed el-Esedî ed-Dımaşkî. Bidâyetü’l-muhtâc fî şerhi’l-Minhâc. thk. Enver b. Ebû Bekir eş-Şeyhî ed-Dağıstânî. Cidde: Dârü’l-Minhâc 1432/2011.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin et-Türkî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: Hicr li't-Tıbâa ve'n-Neşr, 1992.
• İbn Mâce. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü Sâdır, t.y..
• İbn Müflih, Burhâneddin, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh er-Râmînî ed-Dımaşkî. el-Mübdi’ şerhu’l-Mukni’. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Müflih, Şemseddin, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih b. Muhammed el-Makdisî er-Râmînî. Kitâbü’l-fürû’. nşr. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1985.
• İbn Nüceym, Sirâceddin, Sirâcüddîn Ömer b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. en-Nehrü’l-fâik şerhu Kenzi’d-dekâik. thk. Ahmed İzzû İnaye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
• İbn Nüceym, Zeynüddin, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. thk. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. el-Fetâva’l-kübrâ. thk. Haseneyn Muhammed Mahlûf. 5 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1386.
• İbnü’l-Hâcib, Ebû Amr Cemâlüddîn Osmân b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yûnus. el-Muhtasarü’l-fer’î (Câmiü’l-ümmehât) (Cündî’nin et-Tavzîh’i içinde). thk. Ahmed Abdülkerîm Necîb. Kahire: Merkezü Necîbeveyh li'l-Mahtûtât ve Hıdmeti't-Türâs, 1429/2008.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-kadîr. y.y.: Matbaatü Mustafa Bâbî el-Halebî, 1389/1970.
• İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî. Ucâletü’l-muhtâc ilâ tevcîhi’l-Minhâc. thk. İzzeddin Hişâm b. Abdülkerîm el-Bedrânî, İrbid: Dârü’l-Kitâb, İrbid, 1421/2001.
• İbnü’s-Sââtî, Muzafferüddin, Ebü’l-Abbâs Muzafferüddîn Ahmed b. Alî b. Tağlib el-Ba‘lebekkî el-Bağdâdî. Şerhu Mecmâi’l-bahreyn ve mülteka’n-neyyireyn. thk. Sâlih b. Abdullâh b. Sâlih el-Lühaydân-Hâlid b. Abdullâh b. Muhammed el-Lühaydân- Abdullâh b. Sâlih b. Muhammed el-Lühaydân. Feyyum: Dârü’l-Felâh, 1437/2016.
• İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Şerhu müşkili’l-Vasît. thk. Abdülmün’im Halîfe Ahmed Bilâl-Muhammed Bilâl b. Muhammed Emîn. 4 cilt. Suudi Arabistan: Dârü Künûzi İşbiliyâ 1432/2011.
• Kacır, Temel. “Bir Finansman Yöntemi Olarak İsticrâr Akdi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 30 (2017): 273-297.
• Kâdîhan, Ebü’l-Mehâsin Fahrüddîn Hasen b. Mansûr b. Mahmûd el-Özkendî el-Fergânî. Fetâvâ Kâdîhan (el-Fetâva’l-Hindiyye’nin kenarında). Diyarbakır: el-Mektebetü’l-İslâmiyye (Bulak 1310’dan ofset), 1973.
• Karaman, Hayreddin,. “Akid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/251-256. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâiü’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. thk. Ali Muhammed Muavvaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1418/1997.
• Kemalpaşazâde, el-Îzâh fî şerhi’l-Islâh. thk. Abdullâh Dâvûd Halef el-Muhammedî-Mahmûd Şemsüddîn Emîr el-Huzâî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2007.
• Kuhistânî, Şemsüddîn Muhammed b. Hüsâmiddîn el-Horasânî. Câmiu’r-rumûz fî şerhi’n-Nukâye. İstanbul: Matbaatü'l-Ma'sûmiyye, 1290.
• Merdâvî, Ali b. Süleyman, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Süleymân b. Ahmed. el-İnsâf fî ma’rifeti’r-râcih mine’l-hilâf alâ mezhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel. thk. Muhammed Hâmid el-Fîki. Beyrut: Dârü İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1406/1986.
• Mergînânî, Burhâneddin, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergânî. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. 5 cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y..
• Menûfî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed el-Menûfî el-Mısrî. Kifâyetü’-tâlibi’r-rabbânî alâ Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayrevânî. thk. Ahmed Hamdî İmâm-es-Seyyid Alî el-Hâşimî. Kahire: Matbaatü'l-Medenî, 1407/1987.
• Minhâcî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Alî el-Asyûtî (es-Süyûtî) el-Minhâcî. Cevâhirü’l-ukûd ve muînü’l-kudât ve’l-muvakkıîn ve’ş-şühûd. thk. Müs‘ad Abdülhamîd Muhammed es-Sa‘denî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
• Molla Hüsrev. Dürerü’l-hükkâm şerhu Gureri’l-ahkâm. thk. İlyas Kaplan et-Türkî. Beyrût: Dârü Sâdır, 1440/2018.
• Muhammed Ebû Zehre. el-Milkiyye ve nazariyyetü’l-akd. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, 1977.
• Muhammed İlîş, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Muhammed İlîş el-Mısrî. Minehu’l-celîl alâ Muhtasarı Halîl. Kahire: Dârü Sâdır, 1294.
• Muhammed Yûsuf Mûsâ. el-Emvâl ve nazariyyetü’l-akd fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Darü’l-Fikri’l-Arabî, 1987.
• Mustafa el-Hın, Mustafa el-Buğâ, Ali eş-Şerbecî. el-Fıkhü’l-menhecî alâ mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1413/1992.
• Mustafa es-Süyûtî. Metâlibü üli’n-nühâ fî şerhi Gâyeti’l-müntehâ. y.y.: el-Mektebü’l-İslâmî. 1415/1994.
• Mütercim Âsım Efendi. el-Okyânûsü’l-basît fî tercemeti’l-Kâmûsi’l-muhît. nşr. Mustafa Koç-Eyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı 2014.
• Necdî, Abdurrahmân b. Muhammed b. Kâsım el-Âsımî. Hâşiyetü’r-Ravzi’l-mürbi’ şerhi Zâdi’l-müstakni’. nşr. Abdullâh b. Abdurrahmân b. Abdullâh b. Cibrîn- Sa‘d b. Abdurrahmân b. Kâsım. y.y.: y.y., 1416.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî. el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb. thk. Muhammed Necîb el-Mutîî. Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• Okur, Hüseyin. “İslam Borçlar Hukukunda İsticrâr Akdi ve Mezheplerin Konuyla İlgili Mülahazaları". Tasavvur/Tekirdağ İlahiyat Dergisi 5/2 (Aralık 2019): 1251-1271.
• Özdemir, Ahmet. “Akitlerde İrade Beyanı”, Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (Temmuz-Aralık 2008): 123-137.
• Özdirek, Recep. İslâm Hukukunda Akdin Sınırları. İstanbul: Yedirenk, 2010.
• Râfiî, Abdülkerîm b. Muhammed, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm er-Râfiî el-Kazvînî. el-Azîz şerhu’l-Vecîz (eş-Şerhu’l-kebîr). thk. Ali Muhammed Muavvez-Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 13 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye 1417/1997.
• Sâdık b. Abdurrahman el-Garyânî. Müdevvenetü’l-fıkhi’l-Mâlikî ve edilletüh. Zliten: Mektebetü ibn Hamûde-Mısrate: Mektebetü’ş-Şa’b, 2010.
• Sadrüşşerîa, Sadrüşşerîa es-Sânî Ubeydullâh b. Mes‘ûd b. Tâcişşerîa Ömer b. Sadrişşerîa el-Evvel Ubeydillâh b. Mahmûd el-Mahbûbî el-Buhârî. Şerhu’l-Vikâye. Amman: Müessesetü’l-Verrak, 2006.
• Sâvî, Ahmed b. Muhammed, Ahmed b. Muhammed es-Sâvî el-Mâlikî el-Halvetî. Bulgatü’s-sâlik li-Akrebi’l-mesâlik. thk. Muhammed Abdüsselâm Şahin. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415/1995.
• Senhûrî, Abdürrezzâk Ahmed. Mesâdirü’l-hak fi’l-fıkhi’l-İslâmî, Kahire ty..
• Serahsî, Şemsüleimme, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Kahire: Matbaatü’s-Saâde, 1324–1331.
• Suğdî, Ebü’l-Hasen (Hüseyn) Rüknülislâm Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed. en-Nütef fi’l-fetâvâ. thk. Selâhaddîn Abdüllatîf en-Nâhî. 2 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• Şeyhîzâde. Mecmau’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhur. thk. Halîl İmrân el-Mansûr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf eş-Şîrâzî. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî. thk. Muhammed ez-Zühaylî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem-Beyrut: ed-Dârü’ş-Şâmiyye, 1417/1996.
• Şirbînî, Hatîb, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb eş-Şirbînî el-Kâhirî. Mugni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Tarsûsî, Necmeddin, Ebû İshâk Necmüddîn İbrâhîm b. Alî b. Ahmed. Enfau’l-mesâil ilâ tahrîri’l-mesâil (el-Fetâvâ’t-Tarsûsiyye). thk. Abdullâh Nezîr Ahmed Mizzî. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1435/2014.
• Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed es-Süneykî el-Ensârî el-Hazrecî. Esne’l-metâlib şerhu Ravzi’t-tâlib. thk. Muhammed Muhammed Tâmir. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed. el-Fıkhü’l-İslâmî fî sevbihi’l-cedîd. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1967-1968.
• Zeylaî, Osman b. Ali, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus es-Sûfî el-Bâriî. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik. Bulak: el-Matbaatü'l-Kübra'l-Emîriyye, 1313-1315.