SOCIAL SCIENTIFICALLY CHARACTERISTIC FEATURES OF JAHILIYYAH PAGANISM

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 1086 - 1120, 25.07.2021

Metin Doğan

Öz

Despite different interpretations, Jahiliyyah corresponds to the lifestyle of pre-Islamic society in terms of both religion and culture. This concept, which was used in reference to pre-Islam among Muslims after Islam, expresses a mentality that encompasses the period with all its features. The understanding of belief of the period, as an important phenomenon that guides life, is also one of the phenomena that exist within this mentality. In this sense, the people of Jahiliyyah have developed an understanding of belief and a sacred perception based on this understanding with multiple determinants around different factors in their own unique conditions. Arabic holiness, which means being clean and pure in Turkish, which is also equivalent in Semitic languages, Greek and Latin, is the most basic element that connects the elements in a religion to each other and encompasses the integrity of that religion. The importance of sacredness, defined as a concept attributed to God with the principle of creative power in the Islamic literature, in the eyes of the Arab of ignorance can only be understood with the meaning it attributes to this concept and the attitudes and attitudes built around this concept. Undoubtedly, the perception of the sacred Jahiliyyah, in which many factors from geography to ecology, from the uncertainties of the arduous but mysterious desert sea to the efforts to make sense of life play a dominant role in its formation, is compounded by the collective consciousness that emerges with the needs, priorities and values of the society. In this sense, food, residence, stone, tree, star, emotion, feeling etc. many tangible and intangible entities can acquire profane qualities for the Jahiliyyah man as sacred or anti-sacred. The main patterns and the most important components of holiness, meaning and taboo, are the elements that correspond to the power of this phenomenon and control their behavior with their profound effects on people.

Anahtar Kelimeler

JAHILIYYAH, IDOL, IDOLATRY, PAGANISM, KAABA, TABOO, MANA, MEKKE

Toplumbilimsel Açıdan Cahiliye Paganizminin Karakteristik Özellikleri

Öz

Farklı yorumlamalara rağmen Cahiliye, İslam öncesi toplumun gerek din gerekse kültür bağlamında yaşam tarzına karşılık gelir. İslam’dan sonra Müslümanlar arasında İslam öncesine atfen kullanılmış olan bu kavram, dönemi tüm özellikleri ile kuşatan tam anlamıyla bir zihniyeti ifade eder. Hayata yön veren önemli bir olgu olarak dönemin inanç anlayışı da bu zihniyetin içerisinde var olan olgulardandır. Bu anlamda Cahiliye insanı, kendi özgün şartları içerisinde, farklı etmenlerin etrafında çok yönlü belirleyicilerle bir inanç anlayışı ve bu anlayışa bağlı bir kutsal algısı geliştirmiştir. Sami dillerinde, Yunancada ve Latincede de karşılığı olan, Türkçede temiz ve pak olmak anlamındaki Arapça kutsiyet, bir din içerisindeki unsurları birbirine bağlayarak o dinin bütünlüğünü sağlayan veya kuşatan en temel elemandır. İslam literatüründe yaratıcı güç ilkesiyle Allah’a izafe edilen bir kavram olarak tanımlanan kutsallığın, Cahiliye Arabı nezdindeki önemi, ancak onun bu kavrama yüklediği anlamla ve bu kavram etrafında inşa edilen tutum ve tavırlarıyla anlaşılabilir. Kuşkusuz oluşumunda coğrafyadan ekolojiye, çetin ama gizemli çöl deryasının belirsizliklerinden hayatı anlamlandırma çabalarına kadar birçok faktörün başat rol oynadığı Cahiliye kutsal algısı, toplumun gereksinimleri, öncelikleri ve değerleriyle ortaya çıkan kolektif bilinçle yoğruludur. Bu anlamda yiyecekler, mesken, taş, ağaç, yıldız, duygu, his vs. birçok somut ve soyut varlık Cahiliye insanı için kutsal ya da kutsal karşıtı olarak profan nitelikler kazanabilir. Kutsallığın ana desenleri ve en önemli bileşenleri olan mana ve tabu ise, bu olgunun vazettiği güce karşılık gelen, insanlar üzerinde derin etkileriyle onların davranışlarını kontrol eden unsurlardır.

Anahtar Kelimeler

CAHİLİYE, KUTSAL, PUT, PUTPERESTLİK, PAGANİZM, KABE, MEKKE, TABU

Kaynakça

• ARUÇİ, Muhammed, “Saibe” , İslam ansiklopedisi, TDVY, c. 35, İstanbul, 2008,
• ATAY, Hüseyin, İslamdan Önce Arap Yarımadasında Putpereslik ve Yayılışı, AÜİFD, c. 6, S: 1, Ankara, Nisan 1957,
• BİLGİN, Vecdi, “ ‘Sosyal Akışkanlık’ Kavramı Üzerine”, UÜİFD, c.12, S: 2, 2003,
• BROCKELMANN, C., İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi, 2. Bs., Çev. Neşet Çağatay, AÜİFY, Ankara, 1964,
• ÇAĞATAY, Neşet, İslamdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, AÜİFY, Ankara, 1957,
• DANIŞMAN, Nafiz, “ ‘Cahiliyye’ Kelimesinin Mana ve Menşei”, AÜİFD, c. 5, S: 1, Yıl: 1956.
• DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı İslam Tarihi Kronolojisi, Bab-ı Ali Yayınevi, c.1, İstanbul, 1960.
• DARYAL, Ali Murat, İslamın Doğuş ve İlk Yayılışının Psiko-Sosyal Açıdan Tahlili, MÜİFVY, No:27, İstanbul, 1999.
• DEMİRCİ, Kürşat, “Kutsiyet”, İslam Ansiklopedisi, TDVY, c. 26, Ankara, 2002.
• DOĞUŞTAN GÜNÜMÜZE BÜYÜK İSLAM TARİHİ, Çağ Yayınları, c. I, İstanbul, 1992.
• DURANT, Will, The Story of Civilization-The Age of Faith-, XVI. Print., Simon And Schuster, New York, 1950.
• DURİ, Abdulaziz, İlk Dönem İslam Tarihi-bir önsöz-, Çev. Hayrettin Yücesoy, Endülüs Yay., İstanbul, 2016.
• DURKHEİM, Emile, Din Hayatının İbtidai Şekilleri, Çev. Hüseyin Cahit Yalçın, c. 1-2, Tanin Matbaası, İstanbul, 1923.
• El-BEKRİ, Cahiliye Arapları, Çev. Levent Öztürk, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• ELİADE, Mircea, Kutsal ve Dindışı, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Gece Yay., Ankara, 1991.
• EMİN, Ahmed, Fecrü’l-İslam-İslamın Doğuşu, çev. Ahmed Serdaroğlu, Kılıç Kitabevi, Ankara,1976.
• ESAT, Mahmut, İslam Tarihi, Sadeleştiren Sadi Irmak, Tan Matbaası, İstanbul, 1965.
• FAYDA, Mustafa, “Cahiliye”, İslam Ansiklopedisi, TDVY., c. 7, İstanbul, 1993.
• GÜNDÜZ, Şinasi, “Arap Paganizmi Cahiliye: Kur’an’ın İndiği Tarih”, Siyer Dersleri - Mekke Dönemi, Malatya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Malatya, 2018.
• GÜNALTAY, M. Şemseddin, İslam Öncesi Arap Tarihi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2006.
• HARAL, Günay, “Kutsiyet”, İslam Ansiklopedisi, TDVY., c. 26 Ankara, 2002.
• HİTTİ, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi,Çev. Salih Tuğ,Boğaziçi Yay.,İstanbul,1989. HODGSON, Marshall G.S., Hz. Muhammed’in Çağrısı 570-624, Çev. Ahmet Demirhan, İslam’ın Serüveni, Ed. Metin Karabaşoğlu, İz Yayıncılık, İstanbul, 1995.
• IZUTSU, Toshihiko, Kur’an’da Dini ve Ahlaki Kavramlar, 2. Bs., Çev. Selahattin Ayaz, Pınar Yayınları, İstanbul, 1991.
• ----- Kur’an’da Tanrı ve İnsan, 5. Bs., Çev. Kürşat Atalar, Pınar Yayınları, İstanbul, 2017.
• El-KELBİ, İbn, Putlar Kitabı, Çev. Beyza Düşüngen, AÜİFY, Ankara, 1968.
• HALDUN, İbn, Mukaddime, c. 1, Çev. Zakir Kadiri Ugan, MEBY, İstanbul, 1990.
• HİŞAM, İbn, İslam Tarihi Siret-i İbn-i Hişam Tercemesi, c. 1, Ter. Hasan Ege, Kahraman Yayınları, İstanbul, 2006.
• KAYAOĞLU, İsmet, İslam Kurumları Tarihi, 2. Bs., AÜİFY, Ankara, 1984.
• KİSTER, M. J., “Mekke ile ilgili bazı rivayetler-Cahiliye’den İslam’a”- İlk Dönem İslam Tarihi Üzerine, Der. Ali Aksu, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2014.
• KUR’AN YOLU TÜRKÇE MEAL VE TEFSİRİ, DİBY, Ankara, 2020.
• LİNDHOLM, Charles, İslami Ortadoğu, Çev. Balkı Şafak, İmge Kitabevi Yay., Ankara, 2004.
• NÖLDEKE, Thedore, “Arabs (Ancient)”, Encyclopaedia of Religion and Ethics, Volume: 1, Editör: James Hastings, M.A, D.D., Prin. Morrison & Gibb Limited, London,1908.
• OTTO, Rudolf, Kutsala Dair, Çev. Sevil Ghaffari, Altıkırkbeş Yayınları, İstanbul, 2014.
• REFİK, Ahmet, Tarih-i Umumi-Araplar-, c. 5, Kütüphane-i İslam ve Askeri Neşriyatı, İstanbul, 1328.
• SCHİMMEL, Annemarie, Tanrı'nın Yeryüzündeki İşaretleri, İslam’a Görüngübilimsel Yaklaşım, 1. bs., Çev. Ekrem Demirli, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2004.
• SÖYLEMEZ, Mehmet Mahfuz, “Cahiliye Arap İnancında Putların Yeri”, Milel Ve Nihal, c. II, S: 1, Ocak-Haziran 2014.
• WATT, W. Montgomery, Hz. Muhammet Mekke’de, Çev. M. Rami Ayas-Azmi Yüksel, AÜİFY, Ankara, 1986.
• WELLHAUSEN, Julius, İslam’ın En Eski Tarihine Giriş, Çev. Fikret Işıltan, İÜEFY, İstanbul, 1960.
• ZEYDAN, Corci, İslam Uygarlıkları Tarihi (Tarihü’t temeddünni’l-İslami), c. 1, 3. bs., çev. Nejdet Gök, İletişim Yayınları, İst., 2012.