Phonetic Necessities in Arabic Poetry

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 188 - 211, 15.01.2022

Muhammed Meşhud Hakçıoğlu

Öz

Considering the poems sung in the time period called the classical period and the copyrighted works on various subjects of the Arabic language, it is seen that Arabic grammar is followed both in terms of syntax and morphological knowledge, but sometimes it goes beyond the usual rules of this language. Such uses, which are considered to be illegal or exceptional cases, are usually considered under the name of concepts such as necessity, chaz or jawazat. The non-canonical usages, called necessities, were also categorized within themselves and examined in terms of phonetics, morphology and syntax. The phenomenon of necessity has a strict connection with the phonetic aspect as well as with the structure of words. Shortening short sounds, shortening extension letters, different uses of some pronouns and noun signs, the letter nun at the end of words considered deuteronomy and cemi, as well as various forms of voicing of mutekellim ya are the main phonetic necessities. In this study, phonetic necessity will be considered and examined from a critical point of view within the context of examples and approaches of language scholars.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, Arabic grammer, Exigency, Phınetic, Poetry

Arap Şiirinde Fonetik Zarûretler

Öz

Arap dilinin, klasik dönem diye adlandırılan zaman diliminde söylenen şiirler ve değişik konularda telif edilmiş eserlere bakıldığında gerek nahiv, gerekse sarf ilmi bakımından Arap gramerine uyulduğu, fakat bazen alışılmış bu dil kurallarının dışına çıkıldığı görülmektedir. Kural dışı veya istisnai durumlar olarak görülen bu tür kullanımlar genelde zarûret, şâz veya cevâzât gibi kavramlar adı altında ele alınmıştır. Zarûret olarak adlandırılan kuraldışı kullanımlar da kendi içerisinde kategorize edilerek fonetik, morfolojik ve sentaks bakımından incelenmiştir. Zarûret olgusunun kelimelerin yapısıyla ilgili olduğu kadar fonetik yönüyle de sıkı bir bağı bulunmaktadır. Kısa harekeleri uzatma, med harflerini kısaltma, bazı zamir ve ism-i işaretlerin farklı kullanımları, tesniye ve cemi olarak değerlendirilen kelimelerin sonlarında bulunan nun harfi ile mütekellim ya’sının çeşitli sesletim biçimleri fonetik zaruretlerin başlıcalarıdır. Bu çalışmada fonetik zarûret örnekler dâhilinde ve nahivcilerin yaklaşımları bağlamında eleştirel bir bakış açısıyla ele alınıp incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, Arap grameri, Zarûret, Fonetik, Şiir

Kaynakça

• Abdulhalîm, Muhammed Selîm b Huseyn. Mevâridu’l-beṣâ’ir li-ferâ’idi’ḍ-ḍarâ’ir. thk. Hâzim Se‘îd Yûnus. Ammân : Dâru Ammâr, 2000.
• Abdullatîf, Muhammed Hamâse. Luġatu’ş-şi‘r: Dirâse fi’ḍ-ḍarûreti’ş-şi‘riyye. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1996.
• Ahfeş el-Avsat, Ebu’l-Hasan Se‘îd b. Mes‘ede. Me‘âni‘l-Kur’ân. thk. Hudâ Mahmûd Karâ‘e. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1990.
• Akbaş, Rıfat. “Arap Dili Gramerini Dil-Toplum İlişkisi Üzerinden Okuma Denemesi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/25 (15 Aralık 2020), 741-762. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.795457
• ‘Alâvene, Şerîf Râğib. S̱elâs̱etu şu‘erâ muḳillûn (Mâlik b. Ḥerîm el-Hemdânî, ‘Adî b. Ḥâtim eṭ-Ṭâî, Ca‘fer b. ‘Ulbe el-Ḥâris̱î) cem‘ ve taḥḳîḳ ve dirâse. Amman: Dâru’l-Menâhic, 2007.
• Âlûsî, Mahmûd Şukrî. eḍ-Ḍarâ’ir ve mâ yesûġu li’ş-şâ‘ir dûne’n-nâs̱ir. Bağdâd: el-Mektebetu’l-‘Arabiyye, 1922.
• A‘şâ, Meymûn b. Kays. Dîvânu’l-A‘şâ el-Kebîr. thk. Muhammed Huseyn. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, ts.
• Bağdâdî, Abdulkadir el-. Ḫizânetu’l-edeb ve lubbu lubâbi lisâni’l-‘Arab. thk. Abdusselâm Hârûn. 13 Cilt. Mısır: Mektebetu’l-Hâncî, 4. Basım, 1997.
• Buhturî, Ebû Ubâde el-Velîd b. Ubeyd. el-Ḥamâse. thk. Muhammed İbrahim Hûr, Abîd Ahmed Muhammed. Birleşik Arap Emirlikleri: Hey’etu Ebû Zâbî, 2007.
• Ebû Şâme el-Makdisî, Abdurrahmân b. İsmâîl b. İbrâhîm. İbrâzu’l-me‘ânî min Ḥirzi’l-emânî. thk. İbrâhîm ‘Aṭveh ‘Avad. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• Enbârî, Kemâluddîn Ebu’l-Berekât el-. el-İnṣâf fî mesâili’l-ḫilâf beyne’n-naḥviyyîn: el-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, ts.
• Endelüsî, Ebû Hayyân el-. İrtişâfu’ḍ-ḍarab min lisâni’l-‘arab(ciltleri birleştirilmiş hali). thk. Receb Osman Muhammed, Abduttevvâb Ramazân. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1998.
• Ensârî, Hassân b. Sâbit el-. Dîvânu Ḥassân b. S̱âbit. thk. ‘Abd Emhenâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 2. Basım, 1994.
• Ezherî, Hâlid b. Abdillah el-. Şerḥu’t-taṣrîḥ ‘ale’t-Tavḍîḥ. thk. Bâsil ‘Uyûn Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• Fârisî, Ebû Ali Hasan b. Ahmed el-. el-Ḥucce li’l-ḳurrâi’s-seb‘e. thk. Bedruddin Kahveci vd. 7 Cilt. Dimeşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1984.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed el-. el-Cumel fi’n-naḥv. thk. Fahruddîn el-Kabâve. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1985.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd el-. Me‘âni’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub, 3. Basım, 1983.
• Fesevî, Ebû Abdillâh Nasr b. Alî b. Muhammed eş-Şîrâzî el-. el-Kitâbu’l-mûḍaḥ fî vucûhi’l-ḳıraât ve ‘ilelihâ. thk. Ömer Hamdân el-Kubeysî. 3 Cilt. Cidde: el-Cemâ‘âtu’l-Hayriyye, 1993.
• Hassân, Temmâm. Menâhicu’l-baḥs fi’l-luġa. Mısır: Mektebetu’l-Encelû, 1990.
• Hilâlî, Humeyd b. Sevr el-. Dîvânu Ḥumeyd b. S̱evr el-Hilâlî. thk. Muhammed Şefîk el-Baytâr. Abu Dabi: Dâru’l-Kutubi’l-Vataniyye, 2010.
• İbn ‘Akîl, Bahâuddîn Abdullah. Şerḥu İbn ‘Aḳîl ‘alâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 4 Cilt. Kahire: Dâru’t-Turâs, 20. Basım, 1980.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman. el-Ḫaṣâiṣ. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: el-Mektebetu’l-‘İlmiyye Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, ts.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. el-Muḥteseb fî tebyîni vucûhi şevâẓẓi’l-ḳırâât ve’l-îḍâh ‘anhâ. thk. Ali en-Necdî Nâsif, vd. 2 Cilt. Kahire: Dâru Sezgîn, 1994.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. Sırru ṣınâ‘eti’l-i‘râb. thk. Muhammed Hasan İsmail. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutub’il-‘İlmiyye, 2000.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed. eṣ-Ṣâhibî fî fıḳhi’l-luġati’l-‘Arabiyye ve mesâilihâ ve suneni’l-‘Arab fî kelâmihâ. thk. Ahmed Hasan Besc. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 1997.
• İbn Herme, İbrâhîm. Dîvânu İbrâhîm b. Herme. thk. Muhammed Cabbâr el-Mu‘aybid. Bağdâd: Mektebetu’l-Endelüs, 1969.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn Abdullah b. Yusuf. Evḍahu’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, ts.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn Abdullah b. Yusuf. Taḫlîṣu’ş-şevâhid ve Telḫîṣu’l-fevâid. thk. Abbas Mustafa es-Sâlihî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1986.
• İbn Mâlik, Cemâluddîn Muhammed b. Abdillah. Şerḥu’t-Teshîl. thk. Abdurrahmân Seyyid, Mahtûn Muhammed Bedvî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hecer, 1990.
• İbn Mâlik, Cemâluddîn Muhammed b. Abdillah. Teshîlu’l-fevâid ve tekmîlu’l-meḳâṣid. thk. Muhammed Kamil Berekât. Mısır: Dâru’l-Kâtibi’l-‘Arabî, 1968.
• İbn Sîdeh, Ali b. İsmail. el-Muḥkem ve’l-muḥîṭu’l-a‘ẓam. thk. Abdulhamîd Hendâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutub’il-‘İlmiyye, 2000.
• İbn ‘Usfûr, Ali b. Mu’min. Ḍarâi’ru’ş-şi‘r. thk. Seyyid İbrahim Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Endelüs, 2. Basım, 1982.
• İbn Ya‘îş, Ebu’l-Bekâ Muvaffakuddîn Ya‘îş b. Ali. Şerḥu’l-Mufaṣṣal li’z-Zemaḫşerî. thk. İmîl Bedi‘ Yakûb. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İbn Zuheyr, Kays. Şi‘ru Ḳays b. Zuheyr. thk. Adil Câsim el-Beyâtî. Bağdâd: Matba‘atu’l-Âdâb, 1972.
• İbnu’l-‘Accâc, Ru’be. Mecmû‘u eş‘âri’l-‘Arab ve hüve muştemil ‘alâ Dîvâni Ru’be b. el-‘Accâc. thk. Velîd İbn el-Verd. Berlin: Âlâtu Duruğlin el-Meşhûre, 1903.
• İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl. el-Uṣûl fi’n-naḥv. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1985.
• İsfahânî, Ebu’l-Ferec Alî b. el-Huseyn el-. Kitâbu’l-Eġânî. thk. İhsân Abbâs vd. 25 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 3. Basım, 2008.
• Kayrevânî, Muhammed b. Ca‘fer Kazzâz el-. Mâ yecûzu li’ş-şâ‘ir fi’ḍ-ḍarûra. thk. Ramazân Abduttevvâb, el-Hâdî Selahuddin. Kuveyt: Dâru’l-‘Urûbe, ts.
• Muberred, Ebu’l-’Abbâs Muhammed b. Yezîd el-. el-Muḳteḍab. 4 Cilt. Kahire: Vezâretu’l-Evkâf, 1994.
• Ömer, Ahmed Muhtâr. Mu‘cemu’ṣ-ṣavâbi’l-luġavî delîlu’l-mus̱eḳḳafi’l-‘arabî. Kahire: ‘Âlemu’l-Kutub, 2008.
• Rukayyât, Ubeydullâh b. Kays er-. Dîvânu ‘Ubeydillâh b. Ḳays er-Ruḳayyât. thk. Muhammed Yûsuf Necm. Beyrut: Dâru Sâdir, ts.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr ‘Amr b. Osman. el-Kitâb. thk. Abdusselam Muhammed Harun. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 3. Basım, 1988.
• Sîrâfî, Ebû Sa‘îd el-Hasen b. Abdillâh es-. Şerḥu Kitâbi Sîbeveyhi. thk. Ahmed Hasan Mehdilî, Ali Ali Seyyid. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2008.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân es-. Hem‘u’l-hevâmi‘ fî şerḥi Cem‘i’l-cevâmi‘. thk. Ahmed Şemsuddin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutub’il-‘İlmiyye, 1998.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serî ez-. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbuh. thk. Abdulcelîl Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub, 1988.
• Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk ez-. el-Îḍâh fî ‘ileli’n-naḥv. thk. Mâzin el-Mubârek. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1979.