Richard Dawkins’in Tanrı’nın Varlığına Yönelik Eleştirisinin Çıkmazları

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 815 - 847, 14.07.2022

Saim Gündoğan

Öz

Özet
Tanrı’nın var olduğuna inanmak veya inanmamak, düşünülen ve tecrübe edilen her şeyi anlamlandırmada farklı perspektiflerin ortaya konulmasına neden olur. Anlamlandırma çabası içinde tasavvur edilen Tanrı’nın varlığının temellendirilmesi ciddi bir problemi gündeme getirmiştir. Tanrı’nın varlığını ya da yokluğunu gerekçelendirme sorunu olan bu problem, rasyonel, bilimsel, varoluşsal, felsefî ve tecrübî yollarla çözülmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte, Tanrı’ya varlık ya da yokluk atfetmek için bu gerekçelendirmelere gerek duymayanlar da bulunmaktadır. Bu tarihi süreç içinde felsefî ve teolojik açıdan Tanrı’nın varlığını olum(suz)lamaya dair kimi kanıtlar ileri sürülmüştür. Son zamanlarda bu iki kutup arasında yeni ve farklı kanıtlar geliştirme girişimleri gerçekleşmiştir. Bu girişimlerin biri, yeni ateizm olarak gündeme gelen ekolün en önemli temsilcilerinden biri olan Richard Dawkins’in görüşleridir. Bu çalışmada, Dawkins’in Tanrı’nın varlığı sorunu hakkındaki görüşleri, Tanrı’nın delillerine dair eleştirileri ve yokluğuna ilişkin temel kanıtları sorgulanacaktır. O, sözü edilen konu çerçevesinde dini inanca dayalı irrasyonel ve bilimsel olmayan düşüncelere bağlı kalmanın çok tehlikeli ve din ile Tanrı inancının olumsuz birçok yansıması olduğunu, bu nedenle dine karşı mücadele edilmesi ve dinin sosyal hayattan tamamen çıkarılması gereken bir yapı olduğunu söyler. Burada onun konuya dair iddiaları, kanıtları, görüşleri ele alınacak olup rasyonel, mantıkî ve felsefî değerlendirme ile mukayeseler yapılarak onun düşüncelerinin ikna ediciliği, felsefî değeri sorgulanacak; neticede öne çıkan çıkmazlar tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu meyanda çalışmadaki temel problem, Dawkins’in iddia ettiği Tanrı’nın yokluğunun kanıtlanmasının mümkün olup olmadığıdır ve onun ileri sürdüğü kanıtlardaki iddiaların ne kadar doğru olduğunu tespit etmektir. Dolayısıyla onun söz konusu görüşlerini ele alıp eleştiri süzgecinden geçirmek, yer yer mukayeseler yapmak ve farklı önerileri sunmaya çalışmak çalışmanın amaçlarındandır. Bunun için çalışmanın temel iskeleti, Dawkins’in Tanrı’nın varlığı lehinde ve aleyhindeki dayanaklardan, evrim ve doğal seçilim hakkındaki yaklaşımdan ile evrimin tasarımın karşısında bir delil olarak savunulmasından oluşacaktır. Bunun daha sistematik bir şekilde ortaya konulabilmesi için çalışma iki ana başlık altında ele alınacaktır. Tanrı’nın varlığının kanıtları ve eleştirisi başlığı altında ontolojik, teleolojik, güzellik, dini tecrübe kanıtı ile Pascal ve Bayes teoremi ele alınacaktır. Tanrı’nın yokluğuna ilişkin kanıtlar başlığı altında ise olasılıksızlık, indirgenemez karmaşıklık, boşlukların Tanrısı ve insancıl ilke kanıtı ile kötülük problemi işlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Tanrı, Teizm, Ateizm, Kanıt, Richard Dawkins.

The Deadlocks of Richard Dawkins’s Critique of God’s Existence

Öz

Abstract
Believing or not believing that God exists leads to different perspectives in making sense of everything that is thought and experienced. The foundation of the existence of God, which is envisioned in an effort to make sense of it, raised a serious problem. This problem, which is the problem of justifying the existence or absence of God, has been tried to be solved by rational, scientific, existential, philosophical and exponential means. However, there are those who do not need these justifications to attribute existence or absence to God. In this historical process, some evidences have been put forward to affirm or negate the existence of God from a philosophical and theological point of view. Recently, there have been attempts to develop new and different evidence between these two poles. One of these initiatives is the views of Richard Dawkins, one of the most important representatives of the school, which has come up as the new atheism. In this study, Dawkins’s views on the problem of God’s existence, his criticism of God’s evidence and his basic evidence of his absence will be questioned. He says that adhering to irrational and unscientific thoughts based on religious belief within the framework of the aforementioned topic is very dangerous and has many negative reflections of religion and the belief in God, so it is a structure that must be fought against religion and religion should be completely removed from social life. His claims, evidence and opinions will be discussed here and the persuasiveness and philosophical value of his thoughts will be questioned by comparing rational, logical and philosophical evaluation; as a result, prominent dead ends will be tried to be detected. The main problem with this work is whether it is possible to prove the absence of God, which Dawkins claims, and to determine how accurate the claims in the evidence he makes are. Therefore, it is one of the objectives of trying to address his views and pass them through the filter of criticism, to make comparisons from time to time and to try to present different suggestions. For this purpose, the basic skeleton of the work will consist of Dawkins’ basis in favor and against the existence of God, the approach to evolution and natural selection, and the defense of evolution as evidence against design. In order to present this in a more systematic way, the study will be covered under two main headings. The ontological, teleological, beauty, religious experience evidence and Pascal and Bayes theorem will be discussed under the heading of evidence and criticism of God’s existence. Under the heading of evidence of God’s absence, the problem of evil will be processed with improbability, irreducible complexity, God of emptiness and proof of humane principle.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, God, Theism, Atheism, Evidence, Richard Dawkins.

Kaynakça

• Akın, Murat. “Boşlukların Tanrısı ifadesi ve Kelâmî Açıdan Değerlendirilmesi”. Bilimname 1/37 (Nisan2019), 661-684.
• Aquinas, S.T. Summa Theologica. Translated by Fathers of the English Dominican Province. London: Sheed&Ward, 1981.
• Ayala, Francisco. Darwin’s Gift to Science and Religion. Washington: Joseph Henry Press, 2007.
• Aydın, Mehmet. Din Felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2007.
• Ayşan, Erhan. Tanrı Yanılgısının Yanılgısı: Richard Dawkins’e Cevap. Ankara: Kavim Yayıncılık, 2008.
• Batak, Kemal. Naturalizm Çıkmazı: Dennett’ten Dawkins’e Yeni Ateizm’in Felsefî Temelleri ve Teistik Eleştirisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Behe, Michael J. “Irreducible Complexity”. Debating Design: From Darwin to DNA. Ed. W. Dembski&M.Ruse. Cambridge: Cambridge UP, 2006.
• Behe, Michael J. Darwin’in Kara Kutusu: Evrim Teorisine Karşı Biyokimyasal Zafer. çev. Burcu Çekmece. İstanbul: Aksoy Yayınları, 1998.
• Bilgili, Alper. Bilim Ne Değildir? Yeni-Ateist Bilim Anlayışının Felsefî ve Sosyolojik Analizi. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2018.
• Bonhoeffer, Dietrich. Prisoner for God: Letters and Papers from Prison. New York: The Macmillian Company, 1959.
• Carter, Brandon. “Anthropic Principle in Cosmology”. Current Issue in Cosmology. Ed. Jean-Claude Pecker&Jayant Narlikar. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
• Carter, Brandon. “Large Number Coincidences and the Anthropic Principle in Cosmology”. Confrontation of Cosmological Theories With Observational Data. ed. M.S.Longair. Dordrecht : D.Reidel Publishing, 1974.
• Collins, Robin. “Tanrı, Tasarım ve İnce Ayar”. Allah, Felsefe ve Bilim. çev. Fehrullah Terkan, Ed. Caner Taslaman&Enis Doko. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2013.
• Craig, William Lane. “Design and Anthropic Fine-Tuning of the Universe”. God and Design. Ed. Neil E. Manson. London&New York: Routledge, 2003.
• Craig, William Lane. “The Teleological Argument and the Anthropic Principle”. The Logic of Rational Theism: Exploratory Essays. ed. W. L. Craig and M. McLeod. New York: Edwin Mellen, 1990.
• Çağıl, Orhan Münir. “Ebedi Bir Problem Olarak Hayır ve Şer Tezadı, Ruhun Ebediliği (Ölmezliği) ve Hukuk İdesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 3-4/23 (1958), 381-440.
• Çınar, Aliye. Tanrı Yanılgısı Üzerine: İnanmak ya da İnanmamak. İstanbul: Profil Yayıncılık, 2009.
• Davies, Paul. Tanrı ve Fizik. çev. Barış Gönülşen. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014.
• Dawkins, Richard. Ataların Hikâyesi. çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayınları, 2004.
• Dawkins, Richard. Gen Bencildir. çev. Asuman Ü. Müftüoğlu. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları, 2007.
• Dawkins, Richard. Kör Saatçi. çev. Feryal Halatçı. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları, 2010.
• Dawkins, Richard. Olasılıksızlık Dağına Tırmanmak. çev. Fahri Yılmaz vd., Ed. Tunç Tuncay Bilgin. İstanbul: Kuzey Yayınları, 2011.
• Dawkins, Richard. Tanrı Yanılgısı. çev. Tunç Tuncay Bilgin. İstanbul: Kuzey Yayınları, 2013.
• Dawkins, Richard. The God Delusion. London: Bantam Press, 2006.
• Dawkins, Richard. Yeryüzündeki En Büyük Gösteri: Evrimin Kanıtları. çev. İ. Fer vd., Ed. Uygur Polat-Tunç Tuncay Bilgin. İstanbul: Kuzey Yayınları, 2010.
• Demirci, Melike. “Bayes Teoremi ve Teoremin İşletme Bölümünde Uygulamaları”. Akademik Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2/43 (Ocak 2016), 439-462.
• Dennett, Daniel C. Breaking the Speel. New York: Penguin Books, 2007.
• Dorman, Emre. Modern. Bilim: Tanrı Var. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2015.
• Dorman, Emre. “’Bilimsel Ateizm’e Ateist Düşünürler Tarafından Getirilen Eleştiriler”. Kaygı 18/2 (2019), 480-497.
• Drummond, Henry. The Ascent of Man. New York: James Pott&Co. Pub.,1985.
• Efil, Şahin. “Pascal’dan Hareketle ‘Sanki Felsefesi’ Yapmak”. İslâmî Araştırmalar 21/3 (2010), 184-193.
• Feser, Edward. The Last Superstition: A Refutation of the New Atheism. Indiana/South Bend: St. Augustine’s Press, 2008.
• Gilson, Etienne. Ateizmin Çıkmazı. çev. Veysel Uysal. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1991.
• Gündoğan, Saim. Mevlana Düşüncesinde Tanrı-Evren İlişkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2020.
• Harris, Sam. The End of Faith. New York: W.W.Norton&Company, 2005.
• Hick, John. Evil and the God of Love. London: Macmillan, 1985.
• Hitchens, Christopher. God is Not Great:How Religion Poisons Everything. Toronto: Warner Books, 2007.
• Hume, David. Dialogues Concerning Naturel Religion, ed. Norman Kemp Smith. New York: Bobbs-Merrill, 1947.
• İmamoğlugil, Halil. “Akıl Yürütme (İstidlâl)”. Mantık El Kitabı. Ed. İsmail Köz-Ali Çetin. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• Johnson, Andrew. “An Apology for the New Atheism”. International Journal for Philosophy of Religion 1/73 (2013), 5-28.
• Keller, James A. “The Problem of Evil and the Attributes of God”. International Journal for Philosophy of Religion 26/3 (December 1989), 155-171.
• Kurşunoğlu, M.Said. İnsan-Evren İlişkisi ve Antropik İlke. Ankara: Elis Yayınları, 2006.
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, Nisan 2009.
• Kütük, Selçuk. Ateizm Yanılgısı. İstanbul: Açılımkitap, 2010.
• Leslie, John. “Time and the Anthropic Principle”. Mind, New Series, 101/403 (July 1992), 521-540.
• Mackie, John Leslie. The Miracle of Theism. Oxford: Oxford University Press, 1982.
• Mohapatra, A. R. Philosophy of Religion: An Approach to World Religions. New Delhi: Sterling Publishers Private Limited, 1990.
• Nixon, Alan G. New Atheism as a Case of Competitive Postsecular Worldviews. Sydney: The University of Western Sydney, School of Social Sciences and Psychology, Doktora Tezi, 2014.
• Özalp, Hasan. “Boşlukların Tanrısı Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme”. Felsefe Dünyası 2/58 (Aralık 2013), 108-124.
• Özkan, Mehmet Şükrü. “Yeni Ateizmde Din Eleştirisi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/89 (Mart 2019), 130-149.
• Özkan, Mehmet Şükrü. Rasyonel Teoloji Yeni Ateizm ve Tanrı: Tanrı’nın Varlığı veya Yokluğu Kanıtlanabilir mi?. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
• Paley, William. Natural Theology, Or, Evidences of the Existence and Attributes of the Deity, Collected from the Appearances of Nature. New York: Cambridge University Press, 2009.
• Pascal, Blaise. Düşünceler. çev. Metin Karabaşoğlu. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2017.
• Pennock, Robert E. Tower of Babel: The Evidence Against the New Creationism. Cambridge: MIT Press, 2000.
• Plantinga, Alvin. God and Other Minds. Ithaca: Cornell University Press, 1967.
• Ruse, Michael. “Why I am an Accommodationist and Proud of it”. Zygon 50/2 (2015), 361-375.
• Shermer, Michael. İyilik ve Kötülüğün Bilimi. çev. Sinem Gül. İstanbul: Varlık Yayınları, 2007.
• Stenger, Victor J. Başarısız Hipotez Tanrı: Bilim Tanrı’nın Var Olmadığını Nasıl Gösteriyor?. çev. Algan Sezgintüredi. İstanbul: Aylak Kitap, 2016.
• Stenger, Victor J. The New Atheism: Taking a Stand for Science and Reason. New York: Prometheus Books, 2009.
• Stephan, C. Zachary, R. Din Felsefesi İman Üzerine Rasyonel Düşünme. çev. Ferhat Akdemir. Ankara: Elis Yayınları, 2010.
• Şahin, Hüseyin. “Tanrı’nın Varlığına Dair Modern Delillerden İnsancı İlke ve Hassas Ayar Delili”. Artuklu Akademi I/2 (Mayıs 2015), 57-81.
• Şimşek, İsmail. “Tanrı’nın Varlığına Delil Olarak Güzellik Kanıtı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/10 (Mayıs 2015), 67-84.
• Şimşek, İsmail. Dinin Estetik Boyutu. Samsun: Etüt Yayınları, 2014).
• Tan, Yusuf. “Mantık Yanlışları”. Mantık. İstanbul: Lisans Yayınları, 2021.
• Tan, Yusuf. Teizm-Ateizm Tartışmalarında Kullanılan Kanıtların Mantıksal Analizi. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2020.
• Taslaman, Caner. Big Bang ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2017.
• Taslaman, Caner. Evrenden Allah’a. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2013.
• Taslaman, Caner. Tanrı Parçacığı: Felsefî ve Teolojik Değerlendirmeler. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2015.
• Topaloğlu, Aydın. Ateizm ve Eleştirisi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Topaloğlu, Aydın. Tanrıtanımazlığın Felsefî Boyutları: Teizm ya da Ateizm. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001.
• Turhan, Gülsüm. Din Felsefesi Açısından Çevre Etiği ve Güzellik İlişkisi. Ankara: Platanus Publishing, 2020.
• Unwin, Stephen D. Tanrı’nın Olasılığı. çev. Nurfer Çelebioğlu-Ali Can Yaman. İstanbul: Yedinci Kapı Yayınları, 2005.
• Ward, Keith. Why There Almost Certainly Is a God. Oxford: Lion Books, 2008.
• Weston, Anthony. A Rulebook for Arguments. Indianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company, 2000.
• White, Roger. “Does Origins of Life Research Rest on a Mistake?”. NOUS 41/3 (2007), 453-477.
• Yaran, Cafer Sadık. “Bilimsel Nesnellik ve Teistik İnanç”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (Şubat 1998), 125-140.
• Yaran, Cafer Sadık. Bilgelik Peşinde Din Felsefesi Yazıları. Ankara: Araştırma Yayınları, 2002.
• Yaran, Cafer Sadık. İnformel Mantık. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Yaran, Cafer Sadık. Kötülük ve Theodise. Konya: Vadi Yayınları, 1997.
• Yasa, Metin. “Güzellik Kanıtı ve Taşıdığı Felsefî Değer” Ekev Akademi Dergisi 8/18 (2014), 1-16.
• Yasa, Metin. Din Felsefesi Soru-Sorgu-Sonuç. Ankara: Elis Yayınları, 2016.
• Yasa, Metin. Tanrı ve Kötülük. Ankara: Elis Yayınları, 2014.