Musammat Mecmuaları Ve Milli Kütüphane Yz A 1641 Numarada Kayıtlı Gencîne-i Eş‘âr İsimli Musammat Mecmuasının İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 984 - 1014, 14.07.2022

Ibrahim Direkli

Öz

Bu çalışmada musammat mecmua türü ve bu türün en önemli temsilcisi sayılabilecek Milli Kütüphane Yz A 1641’deki Gencîne-i Eş‘âr ismiyle kayıtlı mecmuanın yapısı ve içeriği mecmua geleneğine dair birikim çerçevesinde incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda “mecmua” kavramı ve mecmua tasnifleri üzerinde durulmuştur. İncelemeye tabi tutulan mecmuanın yer aldığı türe (musammat mecmuası) yönelik; Süleymaniye Kütüphanesi, Millet Kütüphanesi, Ankara Milli Kütüphane, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi gibi temsilci özelliği bulunan yazma eser kütüphanelerinde araştırma yapılarak tamamı ya da kahir ekseriyeti musammat nazım biçimlerinden oluşan mecmualar tespit edilmiştir.
Gencîne-i Eş’âr ismiyle kayıtlı mecmuanın içerik analizi; yazmanın nüshası, imlası, mürettibi, tertip tarihi, tertip özellikleri ve muhtevası gibi açılardan incelenip bu noktalarda yapılan tespit ve çıkarımlar mecmua literatürüne dair mevcut çalışma sonuçlarıyla ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mecmua, Klasik Türk Edebiyatı, Mecmua, Musammat Mecmuası, Milli Kütüphane Yz A 1641 (Gencîne-i Eş’âr), Musammat

Musammat Journals And Investigation of Musammat Journal Titled Gencîne-i Eş‘âr (Milli Ktp. Yz. A 1641)

Öz

In this study, the musammat journal type and the structure and content of the journal registered with the name Gencîne-i Eş'âr in the National Library Yz A 1641, which can be considered the most important representative of this genre were examined within the framework of the accumulation of journal tradition. For this purpose, the concept of "journal" and its classifications are emphasized. For the genre in which the review is included; by conducting researches in representative manuscript libraries such as Süleymaniye Library, Nation Library, Ankara National Library, Konya Regional Manuscripts Library, journals consisting entirely or mostly of musammat verse forms were identified.
Content analysis of the journal registered under the name of Gencîne-i Eş'âr; the manuscript was examined in terms of copy, spelling, editor, date of arrangement, composition features and content, and the determinations and inferences made at these points were evaluated by associating them with the results of the current study on the journal literature.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Journals, Musammat Journals, National Library Yz A 1641 (Gncîne-i Eş’âr), Musammat

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk. (1994). Divan Edebiyatı. TDV İslām Ansiklopedisi. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Akyüz, Vecdî. (2000). İkamet. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yay.
• Atalay, Mehmet. (2013). Zahîr-i Faryâbî. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ayan, Hüseyin. (hzl.). (1981). Cevri : Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ayçiçeği, Bünyamin. (2016). Nuruosmaniye Kütüphanesi Türkçe Şiir Mecmû‘aları: İnceleme-Dizin. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 16, 227-367.
• Aydemir, Yaşar. (2011). Biyografi Kaynağı Olarak Mecmualar. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Aydemir, Yaşar. (2007). Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler. Türkish Studies, 2. 3, 122- 137. Bilgin, Orhan (1995). Fevaid Kaydı. TDV İslām Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Bir Heyet. (1960). Resimli-Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi. 4. İstanbul: Baha Matbaası.
• Cengiz, Halil Erdoğan. (1986). Divan Şiirnde Musammatlar. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı (Divam Şiiri). II. 52, 291-429.
• Çıpan, Mustafa. (2010). Şâhîdî. TDV İslām Ansiklopedisi. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çiftçi, Ömer. (hzl.). (2017). Fatin Tezkiresi (Hatimetü’l-Eşar). Ankara: KTB. (e-kitap). https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195831/fatin-tezkiresi.html E.T. 24.06.2021.
• Değirmenci, Tülün. (2011). Bir Kitabı Kaç Kişi Okur? Osmanlıda Okurlar ve Okuma Biçimleri Üzerine Bazı Gözlemler. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar. 13, 1-16.
• Dilçin, Cem. (1997). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. 4. Baskı. Ankara: TDK Yayınları.
• Elçin, Şükrü. (2000). Halk Edebiyatına Giriş. 6. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdoğan, Mustafa. (2002). Türk Edebiyatında Muhammes. 1. Baskı. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ergün, Sadeddin Nüzhet. (1945). Türk Şairleri. 2. İstanbul: (Bu kitabın yayınevi bilgisi bulunamdı.)
• Gacek, Adam. (2017). Arapça Elyazmaları İçin Rehber. İstanbul: Klasik Yay.
• Gıynaş, Kamil Ali. (2011). Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 25, 245-260.
• Giray, Ayşe. (2018). Klasik Türk Edebiyatı Kaynaklarından Şiir Mecmûaları Mecmûa-ı Eş’âr: Sk. Hacı Mahmud Efendi, 5214. Düzce Üniversitesi SBE. Yayımlanmamış YLT. Düzce.
• Gökyay, Orhan Şaik. (1993). Cönk. TDV İslām Ansiklopedisi. 8. İstanbul: TDV Yayınları.
• Güleç, İsmail. (2020). Bir Nazım Biçimi Olarak Müselles ve Selanikli Osman Zevkî Efendi’nin Müselles’i. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 3. 2, 367-380.
• Gürbüz, Mehmet. (2013). Mecmuaların Tüketim Biçimleri Üzerine Kimi Tespitler. Gazi Türkiyat. 12, 67-74.
• Gürbüz, Mehmet. (2013). Şiir Mecmualarının Kaynakları Üzerine. Turkish Studies. 8. 1, 315-322.
• Gürbüz, Mehmet. (2012). Şiir Mecmuaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 4 Nazımdan Nesre Edebî Türler (hzl. Hatice Aynur ve Diğerleri). İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Hancı, Hülya. (2009). Şarkı Türünü Tanımlamadaki Sorunlar ve Bu Sorunların Çözülmesinde Nedîm’in Rolü. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 4 Nazımdan Nesre Edebî Türler (hzl. Hatice Aynur ve Diğerleri). İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. (1969). Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İpekten, Haluk. (1994). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. 1. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kaplan, Yunus ve Efe, Zahide. (2021). Klasik Türk Edebiyatında Bir Kırkambar: Mecmû’a-i Musammat (İstanbul Nadir Eserler Kütüphanesi “T5480”). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, Aslıhan. (2021). Milli Kütüphane’de Kayıtlı 06 Mil Yz A 3904 Numaralı Mecmua-yı Terkib-i Bend ve Terci-i Bend Adlı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin-Mestap’a Göre Tasnif). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi SBE. Yayımlanmamış YLT. Eskişehir.
• Kılıç, Erdal. (2013). Mecmûa-yı Letâif fî Sandukati’l-Me’ârif (Metin ve Değerlendirme). İstanbul Üniversitesi SBE. Yayımlanmamış DT. İstanbul.
• Koz, Sabri. (1977). Cönk. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedis. 2. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Köksal, Fatih. (2016). Ya Kebikeç Mecmualar Arasında, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, Fatih. (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, Fatih. (2012). Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmualarının Sistematik Tasnif Projesi (MESTAP), Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı (hzl. Hatice Aynur ve diğerleri). İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Köksal, M. Fatih. (2011). Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmuaları ve Kastamonulu İshāk-zāde Fevzi Mecmuası. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Köksal, Fatih. (2001). Edirneli Nazmî Mecma’ün’n-nezâ’ir (İnceleme-Tenkitli Metin). Hacettepe Üniversitesi SBE. Yayımlanmamış DT. Ankara.
• Kurnaz, Cemal. ve Çeltik, Halil. (2010). Divan Şiiri Şekil Bilgisi. 1. Baskı. İstanbul: H Yayınları.
• Kuru, Selim. (2012). Mecmuaların İçine, Edebiyatın Dışına Doğru. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı (hzl. Hatice Aynur ve Diğerleri). İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Kut, Günay. (1986). Mecmua, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. 6. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Özdemir, Fatma. (2011). Tuhfe-i Nailî Metin ve Muhteva II. Cilt s. 468-734. Cumhuriyet Üniversitesi SBE. Yayımlanmamış YLT. Sivas.
• Öztuna, Yılmaz. (1990). Şarkı. Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi. 2. Ankara: AKM Yayınları.
• Öztürk, Furkan. (hzl.). (2018). Silâhdâr-zâde Mehmed Emîn; Tezkire-i Silâhdâr-zâde. Ankara: KTB Yayınları.
• Pala, İskender. (2002). Mecmua. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L_M Yayınları.
• Saraç, M. Yekta. (2010). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. 3. Baskı. İstanbul: Gökkubbe.
• Süngü, Zeynep. (2020). Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Yeni Çalışmalar Bibliyografyası ve MESTAP. Divan Edebiyatı Dergisi. 25, 917-1056.
• Tanyıldız, Ahmet. (2012). Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5. 21, 229.
• Uzun, Mustafa İsmet. (2003). Mecmu’a. TDV İslām Ansiklopedisi. 28. Ankara: TDV Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı. (1937). Amedi Galib Efendi’nin Murahhaslığı ve Paristen Gönderdiği Şifreli Mektuplar. Belleten, 1. 2, 358-410.
• Uzun, Mustafa İsmet. (1991). Aşk. TDV İslam Ansiklopedisi. 4. İstanbul: TDV Yayınları.
• Yaşaroğlu, Hasan. (2013). Osmanlı’da Bir Darbe Ve Tahlili: Genç Osman Örneği. Journal of Turkish Studies. 8. 7, 705-732.
• Yazar, Sadık. (2018). Yeni Bir Nüshayla Değişen Fotoğraf: Yûsuf-ı Meddâh’ın (ö. XIV. yy) Kıssa-i Yûsuf’u ya da Erzurumlu Darîr Kıssa-i Yûsuf Adlı Bir Mesnevi Yazmış mıdır?. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 21, 681-719.
• Yazar, Sadık. (2013). XVI. Yüzyılda Derlenmiş Bir Musammat Mecmûası. Turkish Studies. 8. 1, 601-650.