Imam Ash’ari and Imam Maturidi in the Wayof Understanding Religious Nass

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 494 - 515, 10.01.2023

Ekrem Uğurlu

https://doi.org/10.5281/zenodo.7513535

Öz

In this study, two leaders of Ahli Sunnah school Imam that have a leading role on Ahli Sunnah Kelâm science that is a very importart scientific discipline of Islam world's construction, discipline and systematic, Abu'l Hassan al Ash'ari and Abu'l Mansoor al Matooridy's methods of understanding the nass, approaching way to mootashabeeh nass and whether they had interpretted the news adjectives or not, and a match of their methods had been done.
As it is known, Ash'ary had shown a closer attitude to Salafy manner than Matooridy naturally, because of the period of time he lived and the geographical area he stayed was too close to the area that Salafy understanding had been born and had been grown. Although Ash'ary used very successfully the viewing and the inferencing method he had taken from Mou'tazilah, he had a Salafy understanding due to the sensitivity he had shown on the topic of applying to inference.
However Matooridy had gone a step further from Salaf and Ash'ary understanding due to both the method that is suitable with Abu Hanifah's Rey thought, and the situation that deriving from the features of the place he had lived and the problems occured, he had explained and interpretted moutashabeeh nass and news adjectives partially.

Anahtar Kelimeler

Ash, Matooridy, Moutashabeeh, News Adjectives, Ta

Dini Nasları Anlamada İmam Eş’ari İle İmam Matürîdî’nin Yaklaşımları

Öz

Bu çalışmada İslam âleminin çok önemli bir ilmî disiplini olan kelâm ilminin Mu’tezile’den faklı bir şekilde kuruluşu, disiplinize ve sistematize edilmesinde ve Ehl-i sünnet düşüncesinin sağlam temellere oturtulup günümüze taşınmasında başat role sahip olan iki Ehl-i sünnet ekolü imâmları, Ebü’l Hasan el-Eş‘arî (ö. 324/935-36) ile Ebu Mansûr el-Mâtürîdî’nin (ö. 333/944) nassı anlama yöntemleri, müteşâbih nassa yaklaşım usulleri ve haberî sıfatları te’vil edip etmedikleri ve metotlarının karşılaştırılması yapılmıştır.
Bilindiği gibi Eş‘arî, yaşadığı zaman dilimi olarak ve bulunduğu coğrafi bölge açısından Selefî anlayışın neşvünema bulduğu coğrafyaya daha yakın olması hasebiyle doğal olarak ondan etkilenmiş ve bu sebeple Selefî tavra Mâtürîdî’den çok daha yakın bir duruş sergilemiştir. Her ne kadar Eş‘arî, Mu’tezile’den aldığı nazar ve istidlal metodunubaşarılı bir şekildekullanmışsa da bazı konularda te’vile başvurma hususunda gösterdiği hassasiyetten dolayı Selefî bir anlayışa sahip olmuştur.
Mâtürîdî ise hem Ebû Hanîfe’ningörüşüne uygun metodu, hem yaşadığı muhitin ve yeni meydana gelen sorunların özelliğinden kaynaklanan durumdan dolayı Selef ve Eş‘arî anlayıştan bir nebze farklı olarak müteşâbih nassı ve haberîsıfatları izah edip yorumlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Eş‘arî, Mâtürîdî, Müteşâbih, Haberî Sıfatlar, Te’vil

Kaynakça

• Apaydın, H.Yunus. “Nas”. Türkiye Diyanet Vakfıİslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/nas
• Eş‘arî, Ebü’l Hasan Ali İbn İsma’il. Risaletü fi İstihsani’l-Havdi fi İlmi’l-Kelâm. thk. Ebu Retşert Yusuf Mekârisi el-Yesû’i. Hindistan: Haydarabat, Matba’atû meclis-i Dari’l-Ma’arifi’n-Nizamiyye, 2. Basım, 1344/1925.
• Eş‘arî, Ebû Hasan Ali İbn İsma’il. el-İbâne an Usûli’d-Diyâne. thk. Beşir Muhammed Uyun. Mektabet’ü’d-Darül Beyan, 3. Basım, 1411/1990.
• Eş‘arî, Ebû Hasan Ali İbn İsma’il. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Lübnan/Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1411/1990.
• Erdemci, Cemalettin. Mütekaddimîn Kelâmında Nassı Anlama Sorunu ve Aşırı Yorum. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Erten, Mevlüt. Nas-Yorum İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Fettâh, İrfan Abdülhâmid. “Eş’ar’i, Ebü’l Hasan”. Türkiye Diyanet Vakfıİslâm Ansiklopedisi. Erişim 14 Haziran 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/esari-ebul-hasan.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed. İlcâmü’l-ʿavâmʿanʿilmi’l-kelâm. Lübnan/Beyrut, Daru’l Menahic 1439/2017.
• Ahmed Beyâzî, Kadı Kemâlü’d-dîn. İşârâtü’l-MerâmMinʿİbârâti’l-İmâm. thk. Yusuf Abdurrazzak Şafiî. Pakistan: Urdu Bazar Karachi Yayınevi, Zam Zam Publisher, 1425/2004.
• Kahraman, Hüseyin. “Eş‘arî’nin Varlık Anlayışının Epistemolojisine Etkisi”. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 7/9 (2018), 15-32.
• Kahraman, Hüseyin. “Akıl Anlayışları ile Temel İlkeleri Arasındaki İlişki Açısından Bir Mu’tezile-Eş’ariyye Mukayesesi”. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 7/13 (2020), 53-74.
• Kaş, Murat. “Eş‘arîlik Ekolü”. İslam Düşüncesinde Teoriler 1, Metafizik, Ekoller Yöntemler ve Büyük Anlatılar. ed. Ömer Türker. 1/74-92. İstanbul: Ketebe Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Kılıç, Aslan Mavil. Mâtürîdî Kelâmında Te’vil. İstanbul: İsam Yayınları, 2017.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 25. Basım, 2013.
• Macit, Nedim. Kur’an’ın İnsan Biçimci Dili. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr. Kitabu’t-Tevhid. thk. Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçî. İstanbul: İrşad Yayın Dağıtım, 1422/2001.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn. Tabsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İsam Yayınları, 2009.
• Türcan, Galip. Kelâm İlminde Bilgi Kaynağı Olarak Kitap. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Te’vil”. Türkiye Diyanet Vakfıİslâm Ansiklopedisi. Erişim 12 Ağustos 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/tevil.