Abdülaziz el-Mekâlih’e Göre Mensûr Kaside (Eleştirel Bir Çalışma)

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 783 - 813, 20.07.2023

Abdelkarim Amın Mohamed Solıman

https://doi.org/10.5281/zenodo.8102942

Öz

Yeni bir şiir türü olması itibariyle mensûr kasidenin ortaya çıkışı, şair ve eleştirmenler arasında hala sürmekte olan tartışma ve ihtilaflara sebep olmuştur. Özgünlük ve teori olarak ortaya çıkışından yaklaşık yetmiş sene geçmesine rağmen bu tartışmalar durmamıştır. Mensur kasidenin sahip olduğu problematikler nedeniyle hem savunucu hem de muhalifleri bulunmaktadır. Temel problemlerinden biri isimlendirmede yaşanmaktadır. Mensur kaside kavramı, kaside-şiir kavramlarının nesir kavramının zıttı anlamında kullanıldığı Arap edebî zevkine tümüyle aykırı bir kavramdır. Şiir ve nesir, her biri bir diğerinden bağımsız olan iki ayrı sanattır. Nasıl olur da her ikisi ortak bir sanat türünde biraraya gelebilirler? Bu şiir türü, benzerlik değil de zıtlık ile bilinen bileşen ve yapıları nasıl biraraya getirebilir. Bu çalışma mensur şiiri meselesini, Arap modern şiir ve eleştiri hareketini etkileyen modern şairler ve eleştirmenlerinden biri olan Yemenli şair ve eleştirmen Abdülaziz el-Mekâlih’in yazıları perspektifinden ele alacaktır. Bu bakış açısıyla Arap şiiri kavramlarının gelişimi gözlemlenecektir. Bu nedenle çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde şiir kavramı, ikinci bölümde klasik kasidenin problemi, üçüncü bölümde şiir nesir ilişkisi, dördüncü bölümde yazarın mensur kasideye dair tavrı, beşinci bölümde de yazarın eleştirel görüşlerinin bu sanat türüyle uyumluluk boyutunu ortaya koymamız için el-Mekâlih’in şiirlerinden uygulamalı örneklerden oluşmaktadır. Çalışma, analiz ve eleştirel yöntem üzerine inşa edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Şiir, Nesir, Eleştiri, Kaside, Abdülaziz el-Mekâlih

The Prose Poem of Abdul Aziz al-Maqaleh (A Critical Study)

Öz

The emergence of the prose poem - as a new poetic color - followed a state of controversy and disagreement between poets and critics that has not yet settled. Despite the passage of nearly seventy years since its appearance in creativity and theorizing, this controversy has not stopped. There are supporters and opponents. Because the prose poem bears problems, and its first problems lie in its name. The term prose poem is a shocking term for the Arab taste, whose knowledge was built on the fact that the term poem/poetry is opposite to prose. How does this new poetic color combine components and characteristics that are commonly contradictory rather than synonymous? This study attempts to present the prose poem in the writings of one of the poets of modernity and its influential critics in the march of poetry and modern Arab criticism, namely the Yemeni critic and poet Abdul Aziz al-Maqaleh. The second is the crisis of the ancient poem, the third is the relationship of poetry to prose, the fourth is the writer's position on the prose poem, and the fifth is applied models of al-Maqaleh's poetry to reveal through them the extent to which critical visions correspond to the poet's creativity. The study relied on the method of analysis and criticism.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, poetry, prose, criticism, poem, Abdul Aziz al-Maqaleh

قصيدة النثر عند عبد العزيز المقالح دراسة نقدية

Öz

تابع ظهور قصيدة النثر – بوصفها لونًا شعريًّا جديدًا – حالةٌ من الجدل والخلاف بين الشعراء والنقاد لم تستقر بعد، فعلى الرغم من مرور قرابة سبعين عامًا على ظهورها إبداعًا وتنظيرًا، فإن هذا الجدل لم يتوقَّف. فهناك مؤيِّدٌ ومعارضٌ؛ لما تحمله قصيدة النثر من إشكاليَّات، وتكمن أولى إشكاليَّاتها في مسمَّاها؛ فمصطلح قصيدة النثر مصطلح صادم للذائقة العربية التي انبنت معرفتُها على أن مصطلح القصيدة/ الشعر مقابل للنثر، فالشعر والنثر فنَّان مستقلٌّ كلٌّ منهما عن الآخر، فكيف لهما يجتمعان في لونٍ إبداعيٍّ واحد؟ وكيف يجمع هذا اللون الشعريُّ الجديد بين مكوناتٍ وخصالٍ الشائع عنها التناقُض لا الترادف؟ وتحاول هذه الدراسة أن تعرض لقصيدة النثر في كتابات أحد شعراء الحداثة ونقادها المؤثِّرين في مسيرة الشعر والنقد العربي الحديث وهو الناقد والشاعر اليمني عبد العزيز المقالح، راصدة من خلال هذا العرض تطورَ مفهوم الشعريَّة العربيَّة، ولذلك جاءت الدراسة في خمسة مباحث: تناول الأوَّلُ مفهومَ الشعر، والثاني أزمة القصيدة القديمة، والثالث علاقة الشعر بالنثر، والرابع موقف الكاتب من قصيدة النثر، والخامس نماذج تطبيقية من شعر المقالح لنكشف من خلالها مدى تطابُق الرؤى النقديَّة بالإبداعيَّة عند الشاعر، وقد اعتمدت الدراسة على منهج التحليل والنقد.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية, شعر, نثر, نقد, قصيدة, عبد العزيز المقالح

Kaynakça

• Abdulmuttalib, Muhammed. en-Nassu’l-Muşkil, Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü li Kusûri’s-Sekâfe, 1999.
• Abdulmuttalib, Muhammed. Kitâbü’ş-Şi’r, Kahire: Longman, 2002.
• Bernard, Suzanne. Le Poème en prose de Baudelaire Jusqu'à nos jours Kasîdetu’n-Nesr min Bodlîr Baudelaire ilâ eyyâminâ. trc. Zuheyr Mucîd Meğâmis. Kahire: el-Hey’etü’l-Âmme li Kusûri’s-Sekâfe. 2. Baskı, 1996.
• Cezzâr, Muhammed Fikrî. el-Unvân ve Simyûtîka’l-Unvâni’l-Edebî. Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-Âmme li’l-Kitâb, 1998.
• Dab’, Mahmûd İbrâhîm. Kasîdetu’n-Nesr ve Tehavvulâtu’ş-Şi’riyyeti’l-Arabiyye. Kahire: el-Hey’etü’l-Âmme li Kusûri’s-Sekâfe, 2003.
• Fâdıl, Cihâd. Kadâya’ş-Şi’ri’l-Hadîs. Kaihire: Dâruş-Şurûk, 1984.
• Kâddum, Mahmud. Eski Arap Nesrinin Şiirselliği Anlatım ve Dil Okumaları. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2021.
• Hamdâvî, Cemîl. es-Simyûtîkâ ve’l-Unvân. Kuveyt: Alemu’l-Fikr, Cilt 35. 3. Baskı, 1997.
• Hicâzî, Ahmed Abdu’l-Mu’tî. Kasîdetü’n-Nesr ev el-Kasîdetu’l-Harsâ’. Dubai: Kitabu Mecelleti Dubai Rakam 18. 1.Baskı, 2008.
• Manâsıra, İzzuddîn. İşkâliyyâtu Kasîdeti’n-Nesr. Beyrut: el-Muessesetu’l-Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 2002.
• el-Mekâlih, Abdulazîz. Asvât mine’z-Zemeni’l-Cedîd Dirâsâtun fi’l-Edebi’l-Arabi’l-Cedîd. Beyrut: Dâru’l-Avde, 1980.
• Mekâlih, Abdulazîz. Dîvânu Abdilazîz el-Mekâlih. Beyrut: Dâru’l-Avde, 1986.
• Mekâlih, Abdulazîz. Ebcediyyetu’r-Rûh, Sanaa: el-Hey’etu’l-Âmme li’l-Kitâb, 1998.
• Mekâlih, Abdulazîz. el-A’mâlü’ş-Şi’riyyetü’l-Kâmile. Sanaa: Menşûrâtu Vizârati’s-Sekâfe ve’s-Siyâha, 2004.
• Mekâlih, Abdulazîz. el-Eb’âdu’l-Mevdû’iyye ve’l-Fenniyye li Hareketi’ş-Şi’ri’l-Muâsır fi’l-Yemen. Beyrut: 2. Baskı, 1978.
• Mekâlih, Abdulazîz. eş-Şi’r beyne’r-Ru’â ve’t-Teşkîl. Beyrut: Dâru’l-Avde, 1981.
• el-Mekâlih, Abdulazîz. Kırâ’ât fi’l-Edeb ve’l-Fenn. Yemen: Vizâratu’l-İ’lâm ve’s-Sekâfe el-Yemeniyye, 1979.
• Mekâlih, Abdulazîz. Kırâ’e fî Edebi’l-Yemeni’l-Mu’âsır. Beyrut: Dâru’l-Avde, 1977.
• Mekâlih, Abdulazîz. Kitâbu San’â’. Londra: Dâru Riyâdı’r-Rayys li’l-Kutub ve’n-Neşr, 1977.
• Mekâlih, Abdulazîz. Medârât fi’s-Sekâfe ve’l-Edeb, Dubai: Kitâbu Mecelleti Dubai, Aralık 2008.
• Mekâlih, Abdulazîz. Min Ağvâri’l-Hafâ’ ilâ meşârifi’t-Tecellî Dirâsât ve Mutebe’ât Nakdiyye, Sanaa: Dâru’l-Kelime, ts.
• Mekâlih, Abdulazîz. Mine’l-Beyt ile’l-Kasîde, Beyrut: Dâru’l-Âdâb, 1983.
• Mekâlih, Abdulazîz. Sadmetu’l-Hicâra Dirâsetun fî Kasîdeti’l-İntifâda. Beyrut: Dâru’l-Âdâb, 1992.
• Mekâlih, Abdulazîz. Şu’arâ’ mine’l-Yemen. Beyrut: Dâru’l-Avde, 1983.
• Mekâlih, Abdulazîz. Telâki’l-Etrâf Kırâetun Ûlâ fî Edebi’l-Mağribi’l-Kebîr. Beyrut: Dâru’t-Tenvîr li’t-Tıbâ’a ve’n-Neşr, 1987.
• Mekâlih, Abdulazîz. Yevmiyyât Yemâniyye fi’l-Edeb ve’l-Fenn. Beyrut: Dâru’l-Avde, ts.
• Varakî, Sa’îd. Luğatu’ş-Şi’ri’l-Arabiyyi’l-Hadîs. Kahire: Dâru’l-Meârif. 2. Baskı, 1983.