İslam Hukukunda Vakıf Hükümleri ve Bangladeş'teki Hukuki Çerçevenin Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 20, 25.01.2024

Ahm Ershad Uddın

https://doi.org/10.5281/zenodo.10530552

Öz

Bu makale, Bangladeş'teki vakıf yönetiminin evrimini, tarihsel gelişimini, karşılaştığı zorlukları ve gelecekteki potansiyel gelişme noktalarını detaylı bir şekilde analiz etmektedir. Çalışma, Bangladeş'teki vakıf yönetiminin dönüşümünü incelemek adına, tarihsel analiz, hukuki değerlendirme ve sosyo-ekonomik bir bakış açısını bir araya getiren çok disiplinli bir yaklaşım benimsemektedir. Bu çalışma, vakfın temel ilkelerini keşfetmeye, toplum içindeki işbirliği ve karşılıklı bağımlılığı vurgulamaya ve İslam hukukunun dini görev ve uygulamalarının vakfın şekillenmesindeki rolünü anlamaya odaklanmaktadır. Makale, vakfın varlıklarının sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmayı destekleme amacına odaklanarak, bir hayır kurumu olarak vakfın önemli rolünü vurgulamaktadır. Ayrıca tarihsel bağlamıyla, özellikle Bengal'deki vakıfların yasal çerçevesinin 1757'den 1947'ye kadar olan sömürge döneminde nasıl şekillendiğini incelemektedir. Bu bağlamda ilk yasal düzenlemelerin Privy Council tarafından 1894 yılında yürürlüğe konulması önemli bir dönüm noktası olmuş, ardından 1913 tarihli Müslüman Vakfı Tasdik Kanunu yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, makale 1947 sonrasındaki değişiklikleri ve modifikasyonları da ele alarak, Bangladeş'in ortaya çıkmasına yol açan süreci incelemektedir. Araştırma, vakıfların Bengal'deki müslüman toplumunun sosyo-ekonomik ve kültürel gelişimine tarihsel olarak önemli bir katkı yaptığını göstermektedir. Ancak, zaman içinde vakfa olan ilgi azalmış ve yöneten entelektüel ve siyasi sistemler bu önemli kuruma giderek daha az ilgi göstermiştir, bu da İslami vakıfların genel manada önemini azaltmıştır. Çalışma, Bangladeş'teki vakıfların etkilerine odaklanarak, müslüman toplumlar içinde sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmayı teşvik etmedeki rolünü daha geniş bir perspektifle anlamamıza katkıda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Vakıf, Hukuk Sistemi, Yönetim, Bangladeş

Comparative Analysis of Waqf Provisions in Islamic Jurisprudence and the Legal Framework in Bangladesh

Öz

This paper analyzes the evolution of Waqf governance in Bangladesh, focusing on its historical development, challenges, and prospects for enhancement. It uses a multidisciplinary approach that includes historical analysis, legal examination, and socio-economic assessment to trace the trajectory of Waqf governance in Bangladesh. The study begins by exploring the foundational principles of Waqf, emphasizing cooperation and interdependence within society and the role of Islamic law in shaping religious duties and practices. It emphasizes Waqf's pivotal role as a charitable institution, where assets are dedicated to promoting socio-economic and cultural development. The historical context is examined, particularly during the colonial era from 1757 to 1947, when the legal framework for Waqf in Bengal began to take shape. The enforcement of initial legal regulations in 1894 by the Privy Council marked a significant milestone, followed by the introduction of the Mussalman Waqf Validating Act of 1913. The paper also examines the amendments and modifications that occurred post-1947, leading to the emergence of Bangladesh in 1971. The analysis reveals that Waqf has historically played a pivotal role in the socio-economic and cultural development of Muslim society in Bengal. However, over time, interest in Waqf waned, and governing intellectual and political systems allocated diminishing attention to this vital institution, resulting in a diminishing significance of Islamic endowments. This paper contributes to the broader discourse on the role of Waqf in fostering socio-economic and cultural development within Muslim societies, with a specific focus on its manifestation in Bangladesh.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Waqf, Legal System, Management, Bangladesh

Kaynakça

• Ahmad, Abu Umar Faruq - Karim, Mohd Fazlul. “Opportunities and Challenges of Waqf in Bangladesh: The Way Forward for Socio-Economic Development”. Palgrave Macmillan 1 (2019), 193–212. https://doi.org/0.1007/978-3-030-18445-2_10
• Anderson, Michael R. “Islamic Law and the Colonial Encounter in British India”. Institutions and Ideologies: A SOAS Reader. 165–185. England: Curzon Press, 1993.
• Azhari, Abdus Subhan. “Waqf Adhyādēsh 1962 ō Waqf ā’in 2013: Ēkṭi Parjālōcanā”. Islami Ain o Bichar 12/47 (2018), 85–112.
• Buhūtī, Manṣūr ibn Yūnus ibn Idrīs al-. Sharḥ Muntahá Al-Irādāt. Saudi Arabia: Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, 1993.
• Bukhārī, Abū ʻAbd Allāh Muḥammad Ibn Ismāʻīl Ibn. Ṣaḥīḥ Al-Bukhārī. Bangladesh: Hamidiya Library, 2002.
• Günay, Hacı Mehmet. “Vakıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 475 479. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Humām, Muḥammad Ibn ʻAbd al-Wāḥid al-Sywāsy al-Sakandarī Kamāl al-Dīn Ibn. Sharḥ Fatḥ Al-Qadīr ʻalá al-Hidāyah Sharḥ Bidāyat al-Mubtadī. Beirut-Lebanon: Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, 2003.
• Hussain, Nasser. The Jurisprudence of Emergency: Colonialism and the Rule of Law. USA: University of Michigan Press, 2003.
• Ibn Fāris, Aḥmad ibn Zakarīyā Abū al-Ḥusayn. Beirut-Lebanon: Dār al-Fikr, 1979.
• Ibn ʻĀbidīn, Muḥammad Amīn. Ḥāshiyat Radd Al-Muḥtār ʻAlá al-Durr al-Mukhtār. Beirut-Lebanon: Dār al-Fikr al-ʻArabī, 1421.
• Ibn manẓūr, Muḥammad ibn Mukarram ibn ʻAlī, Abū al-Faḍl, Jamāl al-Dīn. Beirut-Lebanon: Dār Ṣādir, 1995.
• Ibn Mufliḥ, Burhān al-Dīn Ibrāhīm ibn Muḥammad ibn ʻAbd Allāh ibn Muḥammad. Al-Mubdiʻ Sharḥ al-Muqniʻ. Riyadh: ʻĀlam al-Kutub, 2003.
• Ibn Nujaym, Zayn al-Dīn. Al-Baḥr al-Rāʼiq Sharḥ Kanz al-Daqāʼiq. Beirut-Lebanon: Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, 1997.
• Ibn Qudāmah, ʻAbd Allāh Ibn Muḥammad. Al-Mughnī. Riyadh: Dār ʻĀlam al-Kutub, 1997.
• Ibn Ṣāliḥ, Muḥammad ibn Aḥmad. al-Waqf Fī al-Sharīʻah al-Islāmīyah Wa-Atharuhu Fī Tanmiyat al-Mujtamaʻ. Riyadh: Maktabat Mālik Fahd, 2001.
• Islam, Md. Thowhidul. “Historical Development of Waqf Governance in Bangladesh: Challenges and Prospects”. Intellectual Discourse. 1129–1165. Malaysia: IIUM Press, 2018.
• Kāsānī, Abū Bakr Ibn Masʻūd. Badāʼiʻ Al-Ṣanāʼiʻ Fī Tartīb al-Sharāʼiʻ. Beirut-Lebanon: Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, 2003.
• Khan, Abbas Ali. Bānglār Musalamāndēr Itihāsh. Dhaka: Bangladesh Islamic Center, 11th Ed., 2021.
• Khan, Abbas Ali - Hassan, M. Kabir. “Financing the Sustainable Development Goals (SDGs): The Socio-Economic Role of Awqaf (Endowments) in Bangladesh”. Revitalization of Waqf for Socio-Economic Development, Volume II. 2/35–65. London: Palgrave Macmillan, 2019.
• Kocaman, Kasım - Uddin, AHM Ershad. “Bangladeş’te Dinî/İslamî Eğitim Kurumları: Medreseler”. Talim 5/2 (2021), 157–181.
• Kubaysī, Muḥammad ʻUbayd al-. Aḥkām Al-Waqf Fī al-Sharīʻah al-Islāmīyah. Baghdad: Maṭbaʻat al-Irshād, 2011.
• Mallick, Azizur Rahman. British Policy And The Muslims In Bengal 1757-1856. Dhaka: Bangla Academy, 1977.
• Mardāwī, ʻAlī ibn Sulaymān ʻAlāʼ al-Dīn Abū al-Ḥasan. Al-Inṣāf Fī Maʻrifat al-Rājiḥ Min al-Khilāf. Egypt: Dār al-Iḥyāʼ al-Turāth al-ʻArabī, 1956.
• Morgināny, ʻAlī Ibn Abī Bakr Burhān al-Dīn Abū al-Ḥasan. Al-Hidāyah Sharḥ Bidāyat al-Mubtadī. Pakistan: Idārat al-Qurʼān wa-al-ʻUlūm al-Islāmīyah, 1417.
• Muḥammadī, ʻAlī Muḥammad. “al-Waqf: Fiqhuh, Wa-Anwāʻuh”. Ummul Qura University-Makka, 1422.
• Niẓām, Ḥasan ibn Manṣūr alʼwzjndy Fakhr al-Dīn. Al-Fatāwá al-ʻĀlamgīrīyah (al-Fatāwá al-Hindīyah). Egypt: al-Maṭbaʻah al-Kubrá al-Amīrīyah-Būlāq, 1310.
• Öztürk, Nazif. Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
• Qaḥf, Mandhar. Al-Waqf al-Islāmī Taṭawwuruh Idāratuhu Tanmiyatih. Dimashq: Dār al-Fikr, 2000.
• Qarāfī, Aḥmad ibn Idrīs Shihāb al-Dīn. Al-Dhakhīrah. Beirut-Lebanon: Dār al-Gharb al-Islāmī, 1994.
• Qurṭubī, Shams al-Dīn Abū ʻAbd Allāh Muḥammad ibn Aḥmad. Al-Jāmiʻ Li-Aḥkām al-Qurʼān. Riyadh: Dār ʻĀlam al-Kutub, 2003.
• Rahim, Muhammad Abdur. Social and Cultural History of Bengal. Pakistan: Pakistan Historical Society, 1963.
• Ṣāliḥ, Muḥammad ibn Aḥmad. Al-Waqf Fī al-Sharīʻah al-Islāmīyah Wa-Atharuhu Fī Tanmiyat al Mujtamaʻ. Riyadh: Maktabat al-Malik Fahd, 1st Ed., 2001.
• Sarakhsī, Abū Bakr Muḥammad Ibn Aḥmad Ibn Shams al-Dīn. Al-Mabsūṭ. Beirut-Lebanon: Dār al-Maʻrifah, 1989.
• Shahin, Zohora. “Waqf as Administered in Bangladesh: A Critical Review”. UITS Journal 2/1 (2013).
• Shīrāzī, Ibrāhīm ibn ʻAlī. L-Muhadhdhab Fī Fiqh al-Imām al-Shāfiʻī. Beirut-Lebanon: Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, 2009. http:// bdlaws.minlaw.gov.bd.
• Shirbīnī, Muḥammad al-Khaṭīb al-. Mughnī Al-Muḥtāj Ilá Maʻrifat Maʻānī Alfāẓ al-Minhā. Beirut-Lebanon: Dār al-Fikr al-ʻArabī, 1997.
• Temizer, Nihal Cihan. “Vakıf Sistemi: Osmanlı ve Batı Karşılaştırması”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 2 (2021), 141–162.
• Tirmidhī, Muḥammad ibn ʻĪsá ibn ibn Mūsá al-. Sunan Al-Tirmidhī-Kitāb al-Nikāḥ 1089. Saudi Arabia: Dār al-Gharb al-Islāmī, 1996.
• ʻUlaysh, Muḥammad ibn Aḥmad ibn Muḥammad. Minaḥ Al-Jalīl Sharḥ ʻalá Mukhtaṣar al-ʻallāmah Khalīl Maʻa Taʻlīqāt Min Tasʹhīl Minaḥ al-Jalīl. Beirut-Lebanon: Dār al-Fikr, 1989.
• William, Adam. Reports On The State Of Education In Bengal (1835-38). India: University Of Calcutta, 1941.
• Yusuf, Hardianti et al. “A Construction of Cash Waqf Management in Bangladesh”. Al-Bayyinah 5/1 (2021), 86–97. https://doi.org/10.35673/al-bayyinah.v5i1.1410
• Al-Mawsūʻah al-Fiqhīyah al-Kuwaytīyah. Kuwait: Wizārat al-Awqāf wa-al-Shuʼūn al-Islāmīyah, 1427.
• “The Mussalman Waqf Validating Act, 1913.” Dhaka-Bangladesh: Ministry of Law, 2023. bdlaws.minlaw.gov.bd
• “The Waqf Estate Transfer and Development Special Ordinance Act, 2013”. Dhaka-Bangladesh: Ministry of Law, 2013. http://bdlaws.minlaw.gov.bd/
• “The Waqfs Ordinance, 1962 (East Pakistan Ordinance) (Ordinance NO. I OF 1962 )”. Dhaka-Bangladesh: Ministry of Law, 2023. http://bdlaws.minlaw.gov.bd/act-details-326.html?lang=en