An Analysis of the Sources of the Afghanistan Civil Code

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 124 - 145, 15.01.2025

Bahruddin Qani , Kemal Yıldız

https://doi.org/10.69576/ihya.1539102

Öz

Ensuring justice in society and preserving social order are among the important duties of individuals and communities. In order to fulfill this duty firmly, laws must be established. Laws are prepared according to the religious, historical, economic, and cultural values dominant among people in every society. Since the people of Afghanistan are Muslim and Islam generally shapes social life, Islamic law forms the basis of the sources of the Civil Code of Afghanistan, as well as other laws. This situation started with the advent of Islam in Afghanistan and has continued until today, even though it has undergone some changes. For this reason, the articles related to Islamic law have remained constant in all constitutions implemented in Afghanistan. In other words, the superiority of Islamic law in the legal system of the country is mentioned at the beginning of all the constitutions. It is possible to divide the sources of the Civil Code of Afghanistan into two: general sources and special sources. Islamic Law, Afghan Constitutions, customs, and doctrinal views constitute the infrastructure of the Afghan legal system and are among the general sources of this law. In addition, the lawyers who prepared this law benefited from a number of laws and books such as Majallah al-Ahkam al-Adliyyah, the New Egyptian Civil Code, the Iraqi Civil Code, and Murshid al-Hayran, which are considered special sources of this law. The Afghanistan Civil Code took a long period of time to prepare and subsequently became a comprehensive civil code. Before the preparation of this law, various issues related to civil law, such as marriage, had been addressed separately, and each of them had gained official status through legal regulations. In this study, an attempt is made to determine by whom the Civil Code of Afghanistan was prepared, what its content consists of, which sources were used, and the influence rates of these sources. In addition, the level of influence of Majallah al-Ahkam al-Adliyyah on the formation of the Afghanistan Civil Code and the method of citation followed in this process will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Afghanistan Civil Code, Majallah al-Ahkam al-Adliyyah, New Egyptian Civil Code, Iraqi Civil Code, Murshid al-Hayran

Etik Beyan

This study was prepared by utilizing the master's thesis titled "The effect of Majallai Ahkami Adliye on the Civil Code of Afghan (Kitabu'l-Buyû' example)"

Afganistan Medeni Kanunu’nun Kaynakları Üzerine Bir İnceleme

Öz

Toplumda adaleti sağlamak ve toplum düzenini korumak insanların en önemli görevlerindendir. Bu görev, yasal düzenlemeler yoluyla güvence altına alınarak yerine getirilmektedir. Kanunlar, her toplumda insanlar arasında egemen olan dinî, tarihî, iktisadî ve kültürel değerlere göre hazırlanmaktadır. Halkı Müslüman olduğu ve sosyal hayatını genel anlamda İslam dini şekillendirdiği için Afganistan Medeni Kanunu’nun en temel kaynağını da diğer yasalar gibi İslam şeriatının esasları oluşturmaktadır. Bu süreç, İslam dininin Afganistan’a girişiyle başlayıp günümüze kadar bazı değişiklikler olsa bile varlığını sürdürmüştür. Bundan dolayı Afganistan’da yürürlüğe konmuş olan bütün anayasalarda İslam hukuku ile alakalı olan maddeler sabit kalmıştır. Diğer bir tabir ile oluşturulan bütün anayasaların başında ülkenin hukuk sisteminde İslâm hukukunun üstünlüğünden bahsedilmiştir. Afganistan Medeni Kanunu’nun kaynaklarını genel kaynaklar ve özel kaynaklar şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. İslam Hukuku, Afganistan Anayasaları, örf ve doktrin görüşleri Afganistan hukuk sisteminin alt yapısını oluşturan genel kaynaklar olarak değerlendirilebilir. Bunun yanı sıra söz konusu kanunu hazırlayan hukukçular Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, Yeni Mısır Medeni Kanunu, Irak Medeni Kanunu ve Mürşidü’l-Hayrân gibi kanunlar ve kitaplardan yararlanmışlardır. Bunlar, kanunun özel kaynakları olarak ele alınmıştır. Afganistan Medeni Kanunu’nun oluşum süreci uzun bir zamanı almış sonunda kapsamlı bir kanun ortaya çıkmıştır. Çünkü bu kanunun hazırlanmasından önce, evlilik gibi medeni hukuka ilişkin çeşitli konular ayrı ayrı ele alınmış ve her biri yasal düzenlemelerle resmiyet kazanmıştır. Bu çalışmada Afganistan Medeni Kanunu’nun kimler tarafından hazırlandığı, muhtevasının nelerden oluştuğu, hangi kaynaklardan istifade edilerek ele alındığı ve kullanılan kaynakların etki oranları tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca Afganistan Medeni Kanunu’nun oluşumunda Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye’nin etkisinin hangi seviyede olduğu ve iktibas tarzı konusunda nasıl bir yol takip edildiği konularına değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Afganistan Medeni Kanunu, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, Yeni Mısır Medeni Kanunu, Irak Medeni Kanunu, Mürşidü’l-Hayrân

Etik Beyan

Bu çalışma, “Yürürlükte olan Afgan Medeni Kanununa Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye'nin etkisi (Kitabu'l-Büyû' örneği)” isimli yüksek lisans tezinden istifade edilerek hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. “Talak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/496-500. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Akyıldız, Ali. “Tanzimat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/1-10. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• ALEP, Proje Talimat Hukuki Afganistan. Mebadi Hukuki Vecaibi Afganistan. Kaliforniya: Afghanistan Legal Education Project (ALEP), 2012.
• Arik, Fikret. “Kitap İncelemesi: Mısır Medeni Kanunu”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 10/04. Erişim 1 Nisan 1955, 284-296. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000207
• Ataî, Muhammed İbrâhim. Tarih-i Muâsır-i Afganistan. çev. Cemillurrahman Kamgar. Kabil: Bingah İntişarat Matbaa-i Meyvend, 1426.
• Aydın, M. Akif. “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/231-235. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye fi şerhi’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1411.
• Gubar, Mîr Gulam Muhammed. Afganistan Der Mesiri Tarih. Tahran: İntişarat Cumhuri, 2005.
• Gümüş, Musa. “Osmanlı Devleti’nde Kanunlaştırma Hareketleri İdeolojisi ve Kurumları”. Tarih Okulu Dergisi 2013/XIV (2013).
• Hın, Mustafa vd. Büyük Şafii Fıkhı, çev. Ali Arslan. İstanbul: Arslan Yayınları, 1994.
• IMK, Irak Medeni Kanunu. Resmi Gazete 40 (4 Haziran 1951). Erişim 15 Mayıs 2024.
• İbn Kayyim, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr, el-Cevziyye. Zâdü’l-me’âd fî hedy-i hayri’l-‘ibâd. Beyrut: Mektebetü’l-menârı’l-İslâmiyye, 1415.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el-Bidaye ve’n-nihaye. Beyrut: İhyai’t-Türası’l-Arabî, 1988.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Müğnî. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1405.
• İbnü’l-Hümam, Kemaluddîn b. Abdulvehhab b. Abdulhamid es- Sivasî. Fethu’l-Kadir. Beyrut: Dâru’l-Fikir, ts.
• Kadri Paşa, Muhammed. Mürşidü’l-ḥayrân ilâ maʿrifeti aḥvâli’l-insân. Amman-Ürdün: ed-Darü’l-Arabiyye Litvzi ve Neşr, 1985.
• Kadham, Ammar Kareim al-Bşerawy - Resan, Kasim Hayaal al-Obaidi, “Legal Transplantation to the Muslim World: A Case Study of the Iraqi Civil Code under the Auspices of al-Sanhūrī's Legal Approaches”, Journal of Islamic Law Research, 2024, 783-810.
• Kamevî, Abdulmelik - Joubel, Muhammed Sıddîk. Nigahı be Hemkariha-yı Qazaî-yi Afganistan ve Mısr. Kabil: Matbaa-ı Nebraska, 1391.
• KEA, Kanun-i Esasiyi Afganistan. Resmi Gazete ns. (1 Ekim 1964). Erişim 8 Haziran 2024.
• KEA, Kanun-i Esasiyi Afganistan. Resmi Gazete ns. (26 Ocak 1977). Erişim 28 Eylül 2024.
• KEA, Kanun-i Esasiyi Afganistan. Resmi Gazete ns. (14 Nisan 1980). Erişim 20 Ocak 2024.
• KEA, Kanun-i Esasiyi Afganistan. Resmi Gazete ns. (29 Kasım 1987). Erişim 14 Mart 2023.
• KEA, Kanun-i Esasiyi Afganistan. Resmi Gazete 818 (12 Ocak 2004). Erişim 6 Ekim 2023
• KMA, Kanun-i Medeni Afganistan (Kanun No. 2418). Resmi Gazetesi 353 (5 Ocak 1977). 1. Erişim 27 Nisan 2023.
• KMA, Kanun-i Medeni Afganistan (Kanun No. 2418). Resmi Gazetesi 353 (5 Ocak 1977). 2. Erişim 27 Nisan 2023.
• KMA, Kanun-i Medeni Afganistan (Kanun No. 2418). Resmi Gazetesi 353 (5 Ocak 1977). 3. Erişim 27 Nisan 2023.
• Kâsânî, Alauddîn Ebû Bekr b. Mesu’d. Bedâi‘u’s-Sanâi’ fî tertibi’ş-Şer’ai’. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1406.
• Khwajamir, Mehtarkhan. “Afgan Medeni Kanunu’nun Oluşum Süreci ve Muhtevası”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 26 (2015), 369-382.
• Khwajamir, Mehtarkhan. Afganistan’da İslâm Ceza Hukukunun kanunlaştırılması. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enistütüsü. Doktora Tezi, 2015.
• KMA, Kanun-i Medeni Afganistan (Kanun No. 2418). Resmi Gazetesi 353 (5 Ocak 1977). 4. Erişim 27 Nisan 2023.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. el-Muhtasar. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418.
• NNAHS, Nizamname-i Nikah Arusi ve Hatne Suri. Afganistan Adliye Bakanlığı 698 (23 Ağustos 1924). Erişim 17 Ocak 2024.
• Qani, Bahruddin. Yürürlükte Olan Afgan Medeni Kanununa Mecelle-İ Ahkâm-I Adliye’nin Etkisi (Kitabu’l-Büyû‘ Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alauddîn Muhammed b. Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1405.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed Şemsu’l-Eimme es-. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1414.
• Şentop, Mustafa. “Müşidü’l-Hayrân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/59-60. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tarihu’r-Rusul ve’l-muluk. Beyrut: Dâru’t-türâs, 1387.
• TNEDAA. Nizamname-i Esasiyi Devlet-i Aliye-i Afganistan. Afganistan Adliye Bakanlığı 625 (7 Ekim 1923). Erişim 21 Aralık 2023.
• UEDAA, Usul-ı Esâsi-yi Devlet-i Aliyye-yi Afganistan. Afganistan Adliye Bakanlığı 625 (12 Kasım 1931). Erişim 5 Ekim 2024.
• Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye Kuveyt. Mevsûatü’l fıkhîyetü’l-Kuveytiyye. Mısır: Metâbıu’ daru’s-safve, ts.
• Yasin, Melikşah. “Örf ve Adet Kuralları İle İdari Teamüllerin İdare Hukukundaki Yeri”. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 15/2 (2012), 29-44.
• YMMK, Yeni Mısır Medeni Kanunu (Kanun No. 108). Resmi Gazete 131 (29 Temmuz 1948). Erişim 30 Mayıs 2023.
• Yılmaz, Selahattin. İslam Aile Hukukunda Bir Anda Yapılan Üç Talak Meselesi. Konya: Selcük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 2013.
• Zazaî, Turyalai. “Muhammed Mûsâ Şefik de Hivad Veteli Siyaset-medâr...” Afganistan Eğitim Bakanlığı Aylık Dergisi 4/1 (Nisan 2013), 59-69.
• Zühaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletuhu. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1997.
• Zühaylî, Vehbe. el-Vecîz fî’l-fıkhi’l-İslâmî. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 2005.