Tanrı’nın Aşkınlığı ve İçkinliği Bağlamında İnsanın Hürriyeti Problemi

Yıl 2021, Sayı: 10, 46 - 65, 15.12.2021

Sait Polat

Öz

Bu makalemizde, İnsanın hürriyeti problemini Tanrı’nın aşkınlığı ve içkinliği bağlamında ele alarak insanın özgür olup olamayacağını felsefi bir perspektifle değerlendirmelerde bulunarak tutarlı bir şekilde irdelemeyi ve tartışmayı hedeflemekteyiz. İnsanın özgürlüğü bağlamında düşünce tarihine baktığımızda, Tanrı’nın aşkınlığı ve içkinliğiyle ilintili olarak tartışılan insan hürriyeti, klasik teizm ile açık teizmin sözü edilen konu hakkındaki temel düşünceleri ve tartışmaları çalışmamız açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmamızın esas amacı geleneksel ve açık teizm perspektifinden bakarak Tanrı’nın ezeliliği ile insan hürriyetinin bir arada olup olamayacağı problemini sorgulamaktır. Antik dönemden bu yana filozofları, teologları büyüleyen ve hayrette düşüren bu problemin çözüme kavuşturulması noktasında düşünürlerin kendi aralarında çok büyük tartışmalar yaptığı görülmektedir. Açık teizm taraftarları zaman açısından Tanrı’nın içkin olduğunu iddia ederken klasik teizm taraftarları ise aşkın olduğunu ileri sürmüşlerdir. Geleneksel teizm, Tanrı’nın, insanın gelecekte yapacağı eylemleri hakkında önceden zaman bağlamında bir bilgiye sahip olduğunu ve insanın yaptığı eylemlerinde de özgür olduğunu iddia etmektedir. Açık teizm ise Tanrı’nın zamana bağlı bilgisiyle insanın hürriyetinin bir arada savunulamaz düşüncesine sahiptir. Dolayısıyla Tanrı’nın mutlak bilgisi bu bakımdan sınırlıdır. Bundan dolayı Tanrı, zamanın içinde olmalıdır. Netice itibariyle, geleneksel yaklaşımların perspektifleriyle konuya Tanrı-âlem, Tanrı-insan ilişkisi bağlamında baktığımızda insan hürriyetini savunmanın ve konumlandırmanın ne kadar zor olduğu anlaşılmaktadır. Açık teizmin de bu hususta eleştirilerden uzak, objektif, tutarlı, rasyonel ve makul bir çözüm ortaya koyamadığı görülmektedir. Makalemiz geleneksel teizmin yaklaşımlarına karşı açık teizmin liberteryan/özgürlükçü argümanlarını dikkate alarak insanın hürriyetini konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aşkınlık, İçkinlik, İnsan Hürriyeti, Klasik Teizm, Açık Teizm

The Problem of Man's Liberty in the Context of God's Transception and Impression

Öz

When we look at the history of thought in the context of human freedom, the basic discussions of human freedom, classical theism and open theism, which are discussed in relation to the transcendence and immanence of God, are important for our study. This study aims to examine and discuss the issue of whether God's eternity and human freedom can coexist from the point of view of traditional and open theism. When looking this problem at in the axis of human freedom, it will be seen that God's knowledge is closely related to the relationship of time, his attributes, God-world and God-human relations. It is seen that great efforts have been made to solve this problem, which has fascinated philosophers and theologians since ancient times. Some of them argued that God was immanent in terms of time, while others argued that he was transcendent. Traditional theism, while claiming that God has knowledge about the future actions of man in the context of time before those actions occur, also argues that man is free in his actions. Open theism, on the other hand, has the idea that the time-bound knowledge of God and the freedom of man cannot be defended together. As a result, from the point of view of traditional approaches, when we look at the subject in the context of God-world, God-human relationship, it is understood how difficult it is to defend and position human freedom. It is seen that open theism cannot offer an objective, consistent, rational and reasonable solution, free from criticism, in this regard. Our article deals with the liberal arguments of open theism against the approaches of traditional theism.

Anahtar Kelimeler

Transcendence, Immanence, Human Freedom, Classical Theism, Open Theism

Kaynakça

• Alston, William P. “Hartshorne and Aquinas: A Via Media”. Divine Nature and Human Language: Essays in Philosophical Theology. ed. William P Alston. Ithaca: Cornel University Press, 1989.
• Aquinas, Thomas. Summa Theologia. çev. Fathers of the English Dominican Province(Benziger Bros), 1947.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İstanbul: Selçuk Yayınları, 3. Basım, 1992.
• Boethius. Consolation of Philosophy. Random House, 1943.
• Boyd, Gregory A. God of the Possible: A Biblical Introduction to the Open View of God. Grand Rapids: Baker Books, 2004.
• Davies, Brian. Philosophy of Religion: A Guide and Anthology. Oxford: Oxford University Press, 2000.
• Erdem, Engin. İlahi Ezelilik ve Yaratma Sorunu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi/Ph.D Dissertation, 2006.
• Hasker, William. “Concerning the Intelligibility of ‘God is Timeless” 57 (1983).
• Hasker, William. God, Time and Knowledge. Ithaca: Cornel University Press, 1989.
• Helm, Paul. Eternal God: A Study of God Without Time. Oxford: Oxford University Press, 1988.
• Leftow, Brian. Geleneksel ve Çağdaş Metinlerle Din Felsefesine Dair Okumalar I. ed. Recep Alpyağıl. İstanbul: İz Yayınları, 2011.
• Mehmet Ata Az. “Tanrı’nın Sıfatları”. Din Felsefesi. ed. Latif Tokat. Ankara: Bilay Yayınları, 1., 2018.
• Peterson, Mıchael vd. Akıl ve İnanç. çev. Rahim Acar. İstanbul: Küre Yayınları, 7. Basım, 2017.
• Plantinga, Alvin. Does God Have a Nature? The Aquinas Lecture. Milwaukee: Marquette Üniversity Press, 1980.
• Reçber, M. Sait. Tanrı’yı Bilmenin İmkanı ve Mahiyeti. Ankara: Kitabiyat, 2004.
• Reçber, Mehmet Sait. “Tanrı’nın Sıfatları”. Din Felsefesi El Kitabı. ed. Recep Kılıç - Mehmet Sait Reçber. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Simon Blackburn. Felsefe: Birbirimizi Anlayabilir Miyiz? çev. Ergün Akça. İstanbul: Versus, 2012.
• Stump, Eleonora - Kretzmann, Norman. “Eternity”. The Journal of Philosohy 78 (1981).
• Swinburne, Richard. The Coherence of Theism. Oxford: Clarendon Press, 1977.
• Turan Koç. Din Dili. İstanbul: İz Yayınları, 4. Basım, 2013.
• Yavuz, Zikri. İnsan Hürriyeti Açısından Tanrı’nın Ön Bilgisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyla Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi/Ph.D Dissertation, 2006.