Politik Ekolojide Doğa-Toplum Diyalektik Birliğine Kuramsal Bir Bakiş: Toplumsal Doğa ve Doğanin Kapitalist Üretimi Tezi

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 3, 71 - 98, 21.10.2017

Nejdet Özberk

Öz

Politik ekoloji, doğa ve toplumun insan ve insan dışı varlıkları içeren politik bir ekonomide birlikte üretildiğini iddia eden bir yaklaşımdır. Pek çok teorisyen, alanı hâkim insan-çevre ilişkileri yaklaşımının “apolitik” analizinin aksine çevreyle toplumsal ilişkileri

daima politik olarak tanımlar: bu ilişkilerin daima iktidar ilişkileri tarafından biçimlendirildiği, toplumsal farklılık ve eşitsizlikler tarafından yapılandırıldığı ve yeniden üretildiği alanın önemli ve ayırıcı argümanlarıdır. Politik ekoloji toplumsal ve çevresel süreçleri sadece açıklamaya değil, aynı zamanda toplumsal adalet ve radikal siyaset yönelimli alternatif bir anlayış getirmeye de çalışan bir yaklaşımdır. Batı düşüncesinde toplum doğa ilişkisini açıklamaya yönelik üç ana yaklaşım vardır: teknomerkezci, ekomerkezci ve toplumsal. İlk ikisi düalist bir açıdan, doğayı dışsal ve evrensel grür. Bu düalizm çevre iktisadının teknomerkezciliğinde olduğu gibi yeşillerin radikal ekomerkezciliğinde de bulunur. Teknomerkezcilik araçsal aklı önceliklendirir ve doğanın kontrolünü insan mutluluğunun bir aracı olarak g.rür. Bunun aksine ekomerkezcilik insanlığa değil doğaya öncelik verir. Fakat ü.üncü bir yaklaşım, doğanın toplumsal üretimi yaklaşımının bu iki yaklaşıma karşı ayrıcı üstünlükleri vardır. Bu yaklaşım toplum (kapitalizm) ve doğa arasında ontolojik bir ayrımı reddeder, kapitalist bir dünyada doğanın artık doğal olmadığını, söylemsel (ideolojik) ve maddi düzeyde sermaye birikimi hizmetinde üretildiğini ve çevresel sorunların ve bunların ..zümünün ancak kapitalist ekonomi politiğin gerçekliklerinin anlaşılması sayesinde açıklanabileceğini ileri sürer. Bu makalede toplumsal doğa ve doğanın üretimi tezi eleştirel bir yaklaşımla analiz edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Politik ekoloji, doğanın ekonomi politiği, doğa toplum diyalektiği, toplumsal doğa, doğanın üretimi

Kaynakça

• AKBULUT, Bengi ve Ayfer Bartu Candan (2014) “Bir-İki Ağacın Ötesinde: İstanbul’a Politik Ekoloji Çerçevesinden Bakmak” (haz.) Ayfer Bartu Candan, Cenk Özbay, Yeni İstanbul Çalışmaları: Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar, İstanbul: Metis.
• AKSU, Cemil, Sinan Erensü ve Erdem Evren (2016) Sudan Sebepler: Türkiye’de Neoliberal Su-Enerji Politikaları ve Direnişler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ALKON, Alison Hope (2013) “The Socio-Nature of Local Organic Food” Antipode, 45: 3 s. 663-680.
• ARSEL, Murat (2012) “Environmental Studies in Turkey: Critical Perspectives in a Time of Neoliberal Developmentalism” The Arab World Geographer 15: 1, s. 72-81.