ÇALIŞANLARIN YALAN SÖYLEME EĞİLİMİ VE ÜRETKENLİK KARŞITI DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİDE KİŞİLİĞİN DÜZENLEYİCİ ROLÜ

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 2, 76 - 95, 27.04.2018

Hayat Ebru Erdost Çolak , Şükran Sırkıntıoğlu Yıldırım , Ülkühan Bike Esen

Öz

Yalan,
aldatmaya yönelik olarak gerçeklerin çarpıtılmasıdır. Üretkenlik karşıtı iş
davranışı (ÜKD) ise, örgüte ve çalışanlarına kasıtlı olarak zarar verme veya
zarar verecek davranışta bulunma şeklinde tanımlanabilir. Her iki davranışı
sergilemede de bireyin kişilik özelliklerinin etkisi büyüktür. Bu çalışmanın
amacı; çalışanların yalan söyleme eğilimi ile iş yerindeki üretim karşıtı
davranışları arasındaki ilişkide, kişiliğin olası düzenleyici etkilerinin
incelenmesidir. Makalede önce kavramsal çerçeve çizilmiş, ardından araştırmanın
detayları sunulmuştur. Çalışanların yalan söyleme eğilimleri Conway’in (2014)
bireylerin örgütlerde dürüstlüğünü sorgulayan durumsal muhakeme testinden
uyarlanmış 12 senaryo ile ölçülürken; üretkenlik karşıtı davranış ölçeği olarak
Spector ve arkadaşlarınca (2006) şekillendirilen, Türkçe geçerlik – güvenirlik
çalışması Öcel (2010) tarafından yapılan Üretim Karşıtı İş Davranışları (ÜKD)
Ölçeği kullanılmış; kişilik ölçeği olarak Gosling ve diğerlerinin (2003)
kişiliğin beş faktör modelini temel alarak geliştirdikleri 10 maddelik ölçek
Taşcı ve Eroğlu’nun (2007) araştırmasından alınmış ve farklı yaş, meslek ve
sektörden 358 çalışandan kartopu yöntemi ile anket verisi toplanmış, analiz
edilmiştir. Bulgular, yalan söyleme eğilimi ile üretkenlik karşıtı davranış
arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğunu; ve bu ilişkinin sorumluluk değişkeni
tarafından desteklendiğini göstermiştir.  

Anahtar Kelimeler

Yalan, Üretkenlik Karşıtı Davranış, Kişilik Boyutları, Düzenleyici Etki, Çoklu Regresyon

Kaynakça

• Berry, C. M., Ones, D. S., & Sackett, P. R. (2007). Interpersonal Deviance, Organizational Deviance, And Their Common Correlates: A Review And Meta-Analysis. Journal of Applied Psychology, (2)92, 410–424. Doi: 10.1037/0021-9010.92.2.410
• Bilgiç, R., Bıkmaz, Ö., Esgin, E., & Şahin, G.S. (2011). İşe Alım Sürecinde Kullanılacak Dürüstlük Ölçeği Oluşturma Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, (27)14, 80-85.
• Bolton, L. R., Becker, L. K., & Barber, L. K. (2010). Big Five Trait Predictors of Differential Counterproductive Work Behavior Dimensions. Personality and Individual Differences, (5)49, 537-541. Doi: 10.1016/j.paid.2010.03.047
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (15.Baskı). Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Carlson, J. (2012). Lying up on the Job: Does Deceptive Impression Management Work?, Ivey Business Journal, ss.1-4.
• Caspi, A., Roberts B. W., & Shiner R. L. (2005). Personality Development: Stability and Change. Annu. Rev. Psychol., 56, 453-484. Doi: 10.1146/annurev.psych.55.090902.141913
• Cattell, R. B., Eber, H. W. & Tatsuoka, M. M. (1970). Handbook for the Sixteen Personality Factor Questionnaire (16PF). Savoy, IL: The Institute for Personality and Ability Testing.
• Conrads, J., Irlenbusch, B., Rilke, R. M., & Walkowitz, G. (2013). Lying and Team Incentives, Journal of Economic Psychology, 34, 1-7. Doi: 10.1016/j.joep.2012.10.011
• Conway, J. S. (2014). The Invention of Lying (at Work): The Development and Validation of a Situational Judgment Test Measuring Dishonesty in Organizations. University of South Florida, A Dissertation – Doctor of Philosophy Department of Psychology.
• Dalal, R. S. (2005). A Meta-Analysis of the Relationship between Organizational Citizenship Behavior and Counterproductive Work Behavior. Journal of Applied Psychology, 90, 1241-1255. Doi: 10.1037/0021-9010.90.6.1241
• DeShong, H. L, Grant, D. M., & Mullins-Sweatt, S. N. (2015). Comparing Models of Counterproductive Workplace Behaviors: The Five-Factor Model and the Dark Triad. Personality and Individual Differences, 74, 55-60. Doi: 10.1016/j.paid.2014.10.001
• Dunlop, P. D., & Lee, K. (2004). Workplace Deviance, Organizational Citizenship Behavior, And Business Unit Performance: The Bad Apples Do Spoil The Whole Barrel. Journal of Organizational Behavior, 25, 67–80. Doi: 10.1002/job.243
• Elaad, E., & Reizer, A. (2015). Personality Correlates of the Self-assessed Abilities to Tell and Detect Lies, Tell Truths, and Believe Others. Journal of Individual Differences, (3)36, 163–169. Doi: 10.1027/1614-0001/a000168
• Erol-Korkmaz, H.T. (2014). Çalışanların Günlük Duygu Durumu ve Üretim Karşıtı Davranışları Arasındaki İlişki: Genel Örgütsel Adalet Algısının Düzenleyici Rolü. Türk Psikoloji Yazıları, Haziran, (33)17, 77-87.
• Ferreira, M. F., & Nascimento, E. (2016). Relationship between Personality Traits and Counterproductive Work Behaviors. Psico-USF, (3)21, 667- 685. Doi: 10.1590/1413-82712016210319
• Field, A. (2013). Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics (4th edition). Sage, London.
• Funder, D. C. (2001). The Personality Puzzle (2nd Ed.). Norton, New York.
• Garson, G. D. (2016). Validity & Reliability, 2016 Edition. Statistical Associates Publishers, NC.
• Giacalone, R. A., & Knouse, S. B. (1990). Justifying Wrongful Employee Behavior: The Role of Personality in Organizational Sabotage. Journal of Business Ethics, 9, 55-61. Doi: 10.1007/BF00382564
• Gillath, O., Sesko, A. K., Shaver, P. R., & Chun, D. S. (2010). Attachment, Authenticity, and Honesty: Dispositional and Experimentally Induced Security Can Reduce Self-and Other Deception. Journal of Personality and Social Psychology, 98, 841–855. Doi: 10.1037/a0019206
• Gosling, S. M., Rentfrow, P.J. & W. B. Swann Jr. (2003). A Very Brief Measure of the Big-Five Personality Domains. Journal of Research in Personality, 37, 504–528. Doi:10.1016/S0092-6566(03)00046-1
• Gozna, L., Vrij, A., & Bull, B. (2001). The Impact of Individual Differences on Perceptions of Lying in Everyday Life and in a High Stake Situation. Personality and Individual Differences, (7)31, 1203–1216. Doi: 10.1016/S0191-8869(00)00219-1
• Graziano, W. G., Habashi, M. M., Sheese, B. E., & Tobin, R. M. (2007). Agreeableness, Empathy, and Helping: A Person x Situation Perspective. Journal of Personality and Social Psychology, (4)93, 583–599. Doi: 10.1037/0022-3514.93.4.583
• Grover, S. L. (1993). Lying, Deceit, and Subterfuge: A Model of Dishonesty in the Workplace. Organization Science, (3)4, 478-495. Doi: 10.1287/orsc.4.3.478
• Gruys, M. L., & Sackett, P. R. (2003). Investigating the Dimensionality of Counterproductive Work Behavior. International Journal of Selection and Assessment, (1)11, 30–42. Doi: 10.1111/1468–2389.00224
• Hart, C. L., Hudson, L. P., Fillmore, D. G., & Griffith, J. D. (2006). Managerial Beliefs about the Behavioral Cues of Deception. Individual Differences Research, (3)4, 176-184.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A Regression-based Approach. The Guilford Press, New York.
• Ilies, R., Scott, B. A. & Judge, T. A. (2006). The Interactive Effects of Personal Traits and Experienced States on Intraindividual Patterns of Citizenship Behavior. Academy of Management Journal, 49, 561–575.
• Indvik, J. & Johnson, P. R. (2009). Liar! Liar! Your Pants are on Fire: Deceptive Communication in the Workplace. Journal of Organizational Culture, Communications and Conflict, (1)13, 1–8.
• Jose, P. E. (2013). ModGraph-I: A programme to compute cell means for the graphical display of moderational analyses: The internet version, Version 3.0. Victoria University of Wellington, Wellington, New Zealand. Retrieved [date] from http://pavlov.psyc.vuw.ac.nz/paul-jose/modgraph/
• Kashy, D. A. & DePaulo, B. M. (1996). Who Lies?. Journal of Personality and Social Psychology, (5)70, 1037-1051.
• Kaufman, S. B. (2013). Opening up Openness to Experience: A Four-Factor Model and Relations to Creative. The Journal of Creative Behavior, (4)47, 233–255. Doi: 10.1002/jocb.33
• Levitan, S. I., Levine, M., Hirschberg, J., Cestero, N., An, G., & Rosenberg, A. (2015). Individual Differences in Deception and Deception Detection. Cognitive: The Seventh International Conference on Advanced Cognitive Technologies and Applications, 52-56.
• McCrae, R. R. & Costa, P. T. (1989). Reinterpreting the Myers-Briggs Type Indicator from the Perspective of the Five-Factor Model of Personality. Journal of Personality, (1)57, 17-40. Doi: 10.1111/j.1467-6494.1989.tb00759.x
• McCrae, R. R. & John, O. P. (1992). An Introduction to the Five-Factor Model and Its Applications. Journal of Personality, (2)60, 175-215.
• Mount M. K., Barrick M.R., Scullen S.M. & Rounds J. (2005). Higher-order Dimensions of the Big Five Personality Traits and the Big Six Vocational Interest Types. Personnel Psychology, 58, 447–478. Doi: 10.1111/j.1744-6570.2005.00468.x
• Öcel, H. (2010). Üretim Karşıtı İş Davranışı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, (26)13, 18-26.
• Öneş, D. S., Viswesvaran, C. (2003). Personality and Counterproductive Work Behaviors. In M. Koslowsky, S. Stashevsky, & A. Sagie (Eds.), Misbehavior and Dysfunctional Attitudes in Organizations, Hampshire, UK: Palgrave Macmilla., pp. 211-249.
• Özdamar, K. (2002). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, 4. Basım. Kaan Kitabevi, Eskişehir.
• Podsakoff, P.M., Mackenzie, S.B., Podsakoff, N.P. & Lee, J.-Y. (2003). Common Method Biases in Behavioral Research: A Critical Review of the Literature and Recommended Remedies. Journal of Applied Psychology, (5)88, 879-903. Doi: 10.1037/0021-9010.88.5.879
• Primi, R., Ferreira-Rodrigues, C. F. & Carvalho L. F. (2014). Cattell’s Personality Factor Questionnaire (CPFQ): Development and Preliminary Study. Paidéia, (57)24, 29-37. Doi: 10.1590/1982-43272457201405
• Raykov, T. (1997). Scale Reliability, Cronbach’s Coefficient Alpha, and Violations of Essential Tau-equivalence with Fixed Congeneric Components. Multivariate Behavioral Research, (4)32, 329-353. Doi: 10.1207/s15327906mbr3204_2
• Robbins, S. P. & DeCenzo, D. A. (2008). Fundamentals of Management: Essential Concepts and Applications. Pearson, New Jersey, USA.
• Roeser, K., McGregor, V. E., Stegmaier, S., Mathewa, J., Kübler, A., & Meule, A. (2016). The Dark Triad of Personality And Unethical Behavior at Different Times of The Day. Personality and Individual Differences, 88, 73–77. Doi: 10.1016/j.paid.2015.09.002.
• Scherer K. T., Baysinger, M., Zolynsky, D. & LeBreton J. M. (2013). Predicting Counterproductive Work behaviors with Sub-clinical Psychopathy: Beyond the Five Factor Model of Personality. Personality and Individual Differences, 55, 300–305. Doi: 10.1016/j.paid.2013.03.007.
• Skarlicki, D. P., Folger, R. & Tesluk P. (1999). Personality as A Moderator in the Relationship between Fairness and Retaliation. Academy of Management Journal, 42 (1), 100–108.
• Somer, O. & Goldberg, L.R. (1999). The Structure of Turkish Trait Descriptive Adjective. Journal of Personality and Social Pscyhology, (3)76, 421-450. Doi: 10.1037//0022-3514.76.3.431
• Spector, P. E., & Fox, S. (2005). A Model of Counterproductive Work Behavior. (Der.), Counterproductive Workplace Behavior: Investigations of Actors And Targets Washington, DC.
• Spector, P. E., Fox, S., Penney, L. M., Bruursema, K., Goh, A., & Kessler, S. (2006). The Dimensionality of Counterproductivity: Are all Counterproductive Behaviors Created Equal?. Journal of Vocational Behavior, 68, 446−460. Doi: 10,1016/j.jvb.2005.10.005
• Taşcı, D., & Eroğlu, E. (2007). Yöneticilerin Kişilik Özellikleri ile Kullandıkları İkna ve Etkileme Taktiklerinin Kullanım Sıklığı Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17)1, 533–546.
• Weaver, J. III, (2005). Mapping the Links Between Personality and Communicator Style. Individual Differences Research, (1)3, 59–70.
• Yang, J., & Diefendorff, J. M. (2009). The Relations of Daily Counterproductive Workplace Behavior with Emotions, Situational Antecedents, and Personality Moderators: a Diary Study in Hong Kong. Personnel Psychology, 62, 259–295. Doi: 10,1111/j.1744–6570.2009.01138.x