Periodically Party Systems in Turkish Political Life

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 119 - 138, 30.06.2022

Ahmet Erbaş

Öz

The structures of political parties can show heterogeneity according to the conditions in which they were born and the social structure of the country in which they are located. When evaluated in terms of action, program and method, although they perform similar functions, there are differences between them. It can be said that the founders, representatives, voters, organizational structures and ideologies constitute this differentiation. Therefore, political parties coexist in different forms and conditions in every society. Depending on social, economic, political and cultural factors, the number of parties, their influence, importance, relations between each other and power strategies differ from one society to another.
In this context, party systems specific to their own structures can be mentioned in each political regime. The party system, which can change depending on the political, social, economic and cultural conditions in a society, is explained as a whole that shapes the functioning of political systems and explains the complex and mutual relations network between political parties and within themselves.
In this study, considering the party systems that have emerged in the political life of the Republic of Turkey from the foundation of the state to the present, it has been separated periodically and the formation, causes and effects of the party systems in these periods have been examined in terms of political, social and cultural aspects.

Anahtar Kelimeler

Political party, Party system, Turkish political life

Türk Siyasal Yaşamında Dönemsel Olarak Parti Sistemleri

Öz

Siyasi partilerin yapıları doğdukları koşullara, bulundukları ülkenin toplumsal yapısına göre heterojenlik gösterebilmektedir. Eylem, program ve yöntem açısından değerlendirildiğinde bunların benzer işlevleri yerine getirmekle birlikte aralarında farklılıklar söz konusudur. Kurucuların, temsilcilerin, seçmenlerin, örgütsel yapıların, ideolojilerin bu farklılaşmayı oluşturduğu söylenebilir. Dolayısıyla siyasal partiler her toplumda farklı biçim ve koşullarda bir arada bulunmaktadırlar. Sosyal, ekonomik, politik ve kültürel etkenlere bağlı olarak partilerin sayıları, etkileri, önemleri, birbirleri arasındaki ilişkiler ve iktidar stratejileri bir toplumdan diğer topluma göre farklılık göstermektedir.
Bu bağlamda her siyasal rejimde kendi yapılarına özgü parti sistemlerinden bahsedilebilir. Bir toplumda siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel koşullara bağlı olarak değişebilen parti sistemi, siyasal sistemlerin işleyişini biçimlendiren, siyasal partilerin birbirleri arasında ve kendi içlerinde karmaşık ve karşılıklı ilişkiler ağını açıklayan bir bütün şeklinde açıklanmaktadır.
Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti devletinin kuruluşundan günümüze kadar siyasal yaşamında ortaya çıkan parti sistemleri göz önüne alınarak, dönemsel olarak bir ayrıma tutulmuş ve bu dönemlerdeki parti sistemlerinin oluşumu, nedenleri ve etkileri siyasal, toplumsal ve kültürel bakımlardan incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyasal parti, Parti sistemi, Türk siyasal yaşamı

Kaynakça

• Aydemir, Ş. S. (1993). Tek Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Berkes, N. (2011). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Burak, D. M. (2003). Osmanlı Devleti'nde Jön Türk Hareketinin Başlaması ve Etkileri. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (14), 291-318.
• CHP (2019). CHP Tarihi. Cumhuriyet Halk Partisi, Erişim adresi: https://www.chp.org.tr/haberler/chp-tarihi, Erişim tarihi: 19.02.2022.
• Duverger, M. (1993). Siyasi Partiler. Çev. E. Özbudun. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Gözler, K. (2016). 16 Nisan'da Oylayacağımız Anayasa Değişikliği Bir Suistimalci Anayasa Değişikliği Midir? http://www.anayasa.gen.tr/suistimalci.pdf Erişim tarihi: 18.02.2022.
• İnalcık, H. (2016). Akademik Ders Notları. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (2015). Kısa Türkiye Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kışlalı, A. T. (2011). Siyaset Bilimi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kongar, E. (1981). Atatürk ve Devrim Kuramları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kongar, E. (1998). 21. Yüzyılda Türkiye. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köker, E., & Kejanlıoğlu, B. (2004). 2002 Seçim Kampanyalarında Ulusal Basın. İletişim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 41-72.
• Ortaylı, İ. (2005). Yakın Tarihin Gerçekleri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2015). Batılılaşma Yolunda. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Sander, O. (2011). Siyasi Tarih, İlk Çağlardan 1918'e. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Sartori, G. (2005). Parties and Party Systems. UK: ECPR Press.
• Şirin, Y. N. (2004). 12 Eylül 1980 İhtilali Sonrası Türkiye'deki Siyasal Değişim. Mevzuat Dergisi (82), 22-36.
• Tanör, B. (2016). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• TBMM. (1961). 1961 Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa61.htm. Erişim tarihi: 18.02.2022.
• TBMM. (2019). Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri (1950). Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı. Erişim adresi: https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/genel_secim.html Erişim tarihi: 18.02.2022.
• Tunaya, T. Z. (1988). Türkiye'de Siyasal Partiler. Cilt 1, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Turan, E. (2014). Siyaset Bilimine Giriş, Konya: Palet Yayınları.
• Turan, E. (2017). Siyaset, Konya: Palet Yayınları.
• Turan, E. & Karaduman, K. (2019). Siyasal Parti Sistemleri ve Türk Siyasal Tarihinde Dönemsel Pratikler. S. Güngör (Ed), Türk Demokrasi Tecrübesi: Dönemler-Sorunlar (179-228), Palet Yayınları, Konya.
• Turan, E. (2022a). Milliyetçiliğin Eklemlenmeci Yapısını Milliyetçi Hareket Partisi Üzerinden Okumak. M. Yiğit (Ed), Türkiye'de Siyasi Partiler ve Milliyetçilik (105-190), Palet Yayınları, Konya.
• Turan, E. (2022b). Siyasal Partiler. O. Gökçe (Ed), Siyaset Sosyolojisi: Temel Kavramlar ve Yaklaşımlar (165-196), Çizgi Kitabevi, Konya.
• TÜİK. (2022). Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/1923-2011-MVSecimleri-Tuik.pdf, Erişim tarihi: 18.02.2022.
• Yeşil, A. (1988). Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.