Türkiye’nin Ülke Gruplarına Göre İthalat ve İhracatının Kümeleme Analizi İle İncelenmesi: 2013-2022 Dönemi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 103 - 113, 01.11.2023

İrem Pelit

Öz

Bu çalışma, gelişmekte olan Türkiye'nin ülke gruplarına göre ithalat ve ihracatının kümeleme analizi ile incelenmesini amaçlamaktadır. Küreselleşme ve uluslararası ticaretin giderek önem kazandığı günümüzde, ülkelerin ticaret ilişkilerini anlamak ve analiz etmek, ekonomik politikaların belirlenmesi ve stratejilerin oluşturulması açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu çalışma için, Türkiye'nin ticaret verileri ve beş (5) ayrı ülke gruplarına ayrılmış dış ticaret verileri kullanılmıştır. 2013-2022 dönemine ait ithalat ve ihracat veri setleri, Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TUİK) elde edilmiştir. Çalışmanın amacına göre; k-ortalamalar yönteminden yararlanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre; Türkiye'nin belirli ülke gruplarıyla olan ticaret ilişkilerinde iki ayrı grup elde edilmiş ve hem ihracatta hem de ithalatta gruplar benzer özelikler göstermiştir. Avrupa Birliği ve OECD Ülkeleri 2. grupta, EFTA, Karadeniz Ekonomik İş Birliği ve Ekonomik İş Birliği Teşkilatı 1. grupta yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İthalat, İhracat, Ülke Grupları, Kümeleme, Türkiye

Investigation of Turkey's Import and Export According to Country Groups by Clustering Analysis: 2013-2022 Period

Öz

This study aims to analyze the imports and exports of developing Turkey by country groups using cluster analysis. In today's world, where globalization and international trade are gaining importance, understanding and analyzing the trade relations of countries has a critical importance in terms of determining economic policies and forming strategies. For this study, Turkey's trade data and foreign trade data divided into five (5) separate country groups were used. Import and export data sets for the period 2013-2022 were obtained from the Turkish Statistical Institute (TUIK). According to the purpose of the study; The k-means method was used. According to the analysis results; Two separate groups were obtained in Turkey's trade relations with certain country groups, and the groups showed similar characteristics in both exports and imports. European Union and OECD Countries are in group 1, EFTA, Black Sea Economic Cooperation and Economic Cooperation Organization are in group 2.

Anahtar Kelimeler

Import, Export, Country Groups, Clustering, Turkey

Kaynakça

• Akyüz, K.C. (2006). Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye Orman Ürünleri Sanayinin Rekabet Düzeyi, ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 8(9), 83-94.
• Aksu, G. ve Doğan, N. (2019). Veri Madenciliğinde Kullanılan Güncel Bir Analiz Programı: WEKA. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 10(1), 80-95.
• Altıntaş, F. F. (2022). Lojistik Performans Endeksi Kapsamında Ülkelerin K-Ortalamalar Kümeleme Analizi ile İncelenmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 17(68), 878-891.
• Atalay, M. (2022). Ekonomik Faaliyet Kollarında COVID-19 Pandemi Etkisinin Çok Boyutlu Ölçekleme ve K-Ortalamalar Kümeleme Analiziyle Incelenmesi. Ekoist: Journal of Econometrics and Statistics, (37), 171-198.
• Avşar, İ. İ. (2023). Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinin Demiryolu Hat Uzunluğuna Göre Kümelenmesi. Tarsus Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 13-25.
• Bulum, A.Z., F. Ersöz ve T. Ersöz (2013), Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Üyesi Ülkelerin Uluslararası Ticaret Hacimleri Üzerine Bir Çalışma, Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(2), 153-65.
• Çamurdan, B. (2013). Türkiye’de 1999-2013 Dönemi İçin İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi, E-Journal of New World Sciences Academy, 8(4),183-195.
• Çılgın, C. ve Kurt, A. S. (2021). Dış Ticaret Verileri İçin Kümeleme Analizi: Türkiye, Azerbaycan ve Kazakistan Örneği. Sosyoekonomi, 29(48), 511-540.
• Hair, F. Joseph; Black, William C.; Babin, Barry J.; Anderson, Rolph E. (2014). Multivariate Data Analysis, 7. Baskı, Harlow: Pearson Education Limited.
• Kalaycı, C. ve Artan, S. (2010). Gümrük Birliğinin Türkiye'nin Dış Ticaretine Etkileri: Panel Veri Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (27).
• Kantar, E., Deviren, B. ve Keskin, M. (2011), Hierarchical Structure of Turkey’s Foreign Trade, Physica A Journal, 390, 3454–3476.
• Kızıltan, A. ve Sandalcılar, A. R. (2011). Türkiye’nin Dış Ticaretinde Ekonomik İş Birliği Teşkilatı’nın (ECO) Yeri ve Önemi. Avrasya Etüdleri, 39(1), 99-122.
• Koşar, A. (2018). Türkiye’nin Son 10 Yılda En Çok İhracat ve İthalat Yaptığı Ülkelerin Hiyerarşik Kümeleme Analizi ile Gruplandırılması ve Değerlendirilmesi. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 1 (1), 17-28.
• Tiryaki, S. (2015). Türkiye Mobilya Sektörünün Avrupa Birliği Sürecinde Dış Ticaret Durumunun Kümeleme Analizi ile İncelenmesi. Selçuk-Teknik Dergisi, 14(2), 938-949.
• Reddy, D., Jana, P. K., ve Member, I. S. (2012). Initialization for K-means clustering using Voronoi diagram. Procedia Technology, 4, 395-400.
• Salur, R. (2020). Türkiye'nin Avrupa Birliği ve Şangay İş Birliği Teşkilatı Ülkeleri ile Ekonomik Entegrasyonu: Bir Kümeleme Analizi (2000-2018). Yüksek Lisan Tezi. Konya, 2020.
• Seyidoğlu, Halil (2007), Uluslararası İktisat: Teori, Pratik ve Uygulama, 16. Baskı, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Sulamaa, P. ve Widgren, M. (2007), Turkish EU Membership: A Simulation Study on Economic Effects, VATT Discussion Papers, No: 410.
• Şahin, I. F. O. (2022). Türkiye’nin 1980-2021 Dönemi Dış Ticaret Gelişiminin İrdelenmesi. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 9(27), 82-99.
• Şerefli, M. (2016). Diş Ticaretin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 136-143.
• Tiryaki, S. (2015). Türkiye Mobilya Sektörünün Avrupa Birliği Sürecinde Dış Ticaret Durumunun Kümeleme Analizi ile İncelenmesi. Selçuk-Teknik Dergisi, 14(2), 938-949.
• Tunalı, D. ve Aytekin, A. (2017). Türkiye Dış Ticaretinin Kümeleme Analizi ile İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(3), 103-116.
• Uygur, S. (2013). Ülkemizin Dış Ticaret ve Doğrudan Yurt Dışı Yatırımlarında Tercih Ettiği Ülkeler İçin Rank Korelasyonu ve Kümeleme Analizi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 95-112.
• Yaman, F. ve Erdoğan, H. (2022). Türkiye’nin G7 ülkelerine ithalat ve ihracatının karşılaştırmalı analizi. International Academic Social Resources Journal (e-ISSN, 2636-7637).
• Yalçın, E. ve Gürel, S. P. (2018). Türkiye ile Karadeniz Ekonomik İş Birliği Örgütü Arasındaki Endüstri İçi Ticaretin Analizi. Business Economics And Management Research Journal, 1(2), 81-92.
• Yıldırım, E. ve Kesikoğlu, F. (2012). İthalat-İhracat-Döviz Kuru Bağımlılığı: Bootstrap ile Düzeltilmiş Nedensellik Testi Uygulaması, Ege Akademik Bakış, 12(2), 137-148.
• https://tim.org.tr/files/downloads/Strateji_Raporlari/RCA_1000%20Raporu.pdf (Erişim Tarihi:09.07.2023).
• https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104&dil=1 (Erişim Tarihi: 08.07.2023)