Yöneticinin Algılanan Aydınlık Kişilik Özelliklerinin Yöneticiye Duyulan Güven Düzeyine Etkisinde Birey-Örgüt Uyumunun Aracılık Rolü

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 93 - 107, 27.04.2024

Murat Korkmaz , Mustafa Altıntaş

https://doi.org/10.18394/iid.1458110

Öz

Bu araştırmanın amacı yöneticinin algılanan aydınlık kişilik özelliklerinin yöneticiye duyulan güven düzeyine etkisinde birey-örgüt uyumunun aracılık rolünün belirlenmesidir. Nicel araştırma deseninin benimsendiği çalışmada örneklemi Nevşehir’de faaliyet gösteren küçük, orta ve büyük ölçekteki işletmelerde çalışanlar oluşturmaktadır. Kolayda örnekleme yöntemiyle ulaşılan 410 kişiyle çevrimiçi anket yoluyla veriler toplanmıştır. Toplanan verilerin analiz edilmesinde kısmi en küçük kareler yol analizi (PLS-SEM) tercih edilmiş olup Smart-PLS istatistik programı kullanılarak analiz gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinden elde edilen bulgulara göre yöneticinin algılanan aydınlık kişilik özelliklerinin yöneticiye duyulan güven düzeyine etkisinde birey-örgüt uyumunun kısmi aracılık rolünün olduğu belirlenmiştir. Çalışanlar tarafından yöneticilerinin aydınlık kişilik özelliklerine sahip olduğu belirlenirken aydınlık kişilik özelliklerine sahip olan yöneticilerin birey-örgüt uyumu üzerine anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca birey-örgüt uyumunun yöneticiye duyulan güven düzeyi üzerinde anlamlı etkisinin olduğu görülmüştür. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre yöneticilerin aydınlık kişilik özelliklerine sahip olduğu ve bu yüzden çalışanların yöneticilerine güven duydukları ifade edilebilir. Bu duruma birey-örgüt uyumunun aracılık etmesi ise örgüt kültürünün yöneticiler tarafından yönlendirilebildiğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aydınlık Kişilik Özellikleri, Yöneticiye Duyulan Güven, Birey-Örgüt Uyumu

The Mediating Role of Individual-Organization Fit in the Effect of Perceived Light Personality Traits of the Manager on the Level of Trust in the Manager

Öz

The purpose of this study is to determine the mediating role of individual-organization fit in the effect of perceived light personality traits of the manager on the level of trust in the manager. In the study, in which quantitative research design was adopted, the sample consists of employees working in small, medium and large-scale enterprises operating in Nevşehir. Data were collected through an online survey with 410 people reached by convenience sampling method. Partial least squares path analysis (PLS-SEM) was preferred to analyse the collected data and the analysis was performed using Smart-PLS statistical software. According to the findings obtained from the research data, it was determined that individual-organization fit has a partial mediating role in the effect of the perceived light personality traits of the manager on the level of trust in the manager. While it was determined by the employees that their managers had light personality traits, it was seen that managers with light personality traits had a significant effect on individual-organization fit. In addition, it was seen that individual-organization fit had a significant effect on the level of trust in the manager. According to the results obtained from the research, it can be stated that managers have bright personality traits and therefore employees trust their managers. The fact that individual-organization fit mediates this situation indicates that organizational culture can be directed by managers.

Anahtar Kelimeler

Light Personality Traits, Trust in Managers, Individual-Organization Fit

Kaynakça

• Andrews, K. (2019). The dark triad sums up psychopaths, but the light triad defines saints. ABC News, 15.
• Besen, E., & Aktaş, H. (2016). Birey-Örgüt uyumu ve yöneticiye güven ile lider-üye etkileşimi bağlamında Bursa’da otomotiv sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 27(81), 23-42.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (Third edition). Routledge
• Cable, D. M., & Edwards, J. R. (2004). Complementary and supplementary fit: A theoretical and empirical integration. Journal of Applied Psychology, 89(5), 822-834.
• Cable, D. M., & Parsons, C. K. (2001). Socialization tactics and person‐organization fit. Personnel Psychology, 54(1), 1-23.
• Chatman, J. A. (1991). Matching people and organizations: Selection and socialization in public accounting firms. Administrative Science Quarterly, 36(3), 459–484.
• Cihangiroğlu, N., & Şahin, B. (2010). Organizasyonlarda önemli bir fenomen: Psikolojik sözleşme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 1-16.
• Cohen, J. (1998). Statistical power analysis for the behavioural sciences (2nd Edition). Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale.
• Conway, N. ve Coyle-Shapiro, J. A. M. (2006). Reciprocity and psychological contracts: Employee performance and contract fulfillment. Paper presented at the Academy of Management, Best Conference Paper.
• Coşkun, R., Altunışık, R., & Yıldırım, E. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Deutsch, M. (1958). Trust and suspicion. Journal of Conflict Resolution, 2(4), 265-279.
• Dinçer, Ö., & Fidan, Y. (2003). İşletme yönetimine giriş (6. Baskı). Beta Yayıncılık.
• Dirks, K. T., & Ferrin, D. L. (2002). Trust in leadership: Meta-analytic findings and implications for research and practice. Journal of Applied Psychology, 87(4), 611-628.
• Duman, Ş. (2018). Orta öğretim öğretmenlerinde psikolojik güçlendirmenin yordayıcıları olarak yapısal güçlendirme, yöneticiye güven ve lider-üye etkileşimi (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dursun, A. (2023). Karanlık üçlü kişilik özelliklerine alternatif pozitif bir bakış: Aydınlık üçlü kişilik özellikleri. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 4(7), 44-58.
• Eğriboyun, D. (2013). Ortaöğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel güven ve örgütsel destek algıları arasındaki ilişki. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 1(12), 17-43.
• Ertürk, E. (2014). Sosyal mübadele teorisi bağlamında güç mesafesi ve örgütsel adalet algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Frazier, M. L., Gooty, J., Little, L. M., & Nelson, D. L. (2015). Employee attachment: Implications for supervisor trustworthiness and trust. Journal of Business and Psychology, 30, 373-386.
• Freitas, P. (2016). Relações entre competências gerenciais de líderes de grupos de pesquisa e resultados alcançados (Yüksek lisans tezi). Universidade de Brasília, Brasília: UnB.
• Gerymski, R., & Krok, D. (2019). Psychometric properties and validation of the Polish adaptation of the Light Triad Scale. Current Issues in Personality Psychology, 7(4), 341-354.
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2014). A primer on partial least squares structural equation modeling (1. Baskı). Thousand Oaks: Sage.
• Hair, J. F., Matthews, L. M., Matthews, R. L., & Sarstedt, M. (2017). PLS-SEM or CB-SEM: Updated guidelines on which method to use. International Journal of Multivariate Data Analysis, 1(2), 107–123.
• Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of The Academy of Marketing Science, 43(1), 115-135.
• İplik, F. N., Kılıç, K. C., & Yalçın, A. (2011). The simultaneous effects of person-organization and person-job fit on Turkish hotel managers. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 23(5), 644-661.
• Johnson, L. K. (2018). The light triad scale: Developing and validating a preliminary measure of prosocial orientation (Doctoral dissertation). The University of Western Ontario, Canada.
• Karasoy, H. A. (2014). Örgütsel bağlılık. İçinde A. Bedük (Ed.). Örgüt psikolojisi yeni yaklaşımlar- güncel konular (ss. 55-77). Atlas Akademi.
• Kaufman, S. B., Yaden, D. B., & Hyde, E. (2019). The light vs. dark triad of personality: Contrasting two very different profiles of human nature. Frontiers in Psychology, 10(467), 1-26.
• Kristof‐Brown, A. L., Zimmerman, R. D., & Johnson, E. C. (2005). Consequences of individuals fit at work: A meta‐analysis of person–job, person–organization, person–group, and person–supervisor fit. Personnel Psychology, 58(2), 281-342.
• Kristof, A. L. (1996). Person‐organization fit: An integrative review of its conceptualizations, measurement, and implications. Personnel Psychology, 49(1), 1-49.
• Lewicki, R. J., McAllister, D. J., & Bies, R. J. (1998). Trust and distrust: New relationships and realities. Academy of Management Review, 23(3), 438-458.
• Lukić, P., & Živanović, M. (2021). Shedding light on the Light Triad: Further evidence on structural, construct, and predictive validity of the Light Triad. Personality and Individual Differences, 178, 110876, 1-12.
• Mayer, R. C., Davis, J. H., & Schoorman, F. D. (1995). An integrative model of organizational trust. Academy of Management Review, 20(3), 709-734.
• McAllister, D. J. (1995). Affect-and cognition-based trust as foundations for interpersonal cooperation in organizations. Academy of Management Journal, 38(1), 24-59.
• Muchinsky, P. M., & Monahan, C. J. (1987). What is person-environment congruence? Supplementary versus complementary models of fit. Journal of Vocational Behavior, 31(3), 268-277.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., McKee, D. O., & McMurrian, R. (1997). An investigation into the antecedents of organizational citizenship behaviors in a personal selling context. Journal of Marketing, 61(3), 85-98.
• Neves, P., & Caetano, A. (2006). Social exchange processes in organizational change: The roles of trust and control. Journal of Change Management, 6(4), 351-364.
• Nienaber, A. M., Romeike, P. D., Searle, R., & Schewe, G. (2015). A qualitative meta-analysis of trust in supervisor-subordinate relationships. Journal of Managerial Psychology, 30(5), 507-534.
• Öztürk, M., & Vatansever, K. (2020). Örgütsel adalet ve örgütsel güvenin işe adanmışlık üzerindeki etkilerinin belirlenmesi: Alanya belediyesi çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 3613-3632.
• Paulhus, D. L., & Williams, K. M. (2002). The dark triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), 556-563.
• Perry, R. W., & Mankin, L. D. (2007). Organizational trust, trust in the chief executive and work satisfaction. Public Personnel Management, 36(2), 165-179.
• Pervin, L. A. (1968). Performance and satisfaction as a function of individual-environment fit. Psychological Bulletin, 69(1), 56-68.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman, R. H., & Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers' trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. The Leadership Quarterly, 1(2), 107-142.
• Polatcı, S., & Yeloğlu, H. O. (2021). Karanlık ve aydınlık kişilik özelliklerinin girişimcilik niyeti üzerindeki etkisinin incelenmesi. Journal of Organizational Behavior Review, 3(1), 73-87.
• Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 36, 717-731.
• Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
• Reinke, S. J., & Baldwin, J. N. (2001). Is anybody listening? Performance evaluation feedback in the US Air Force. Journal of Political & Military Sociology, 29(1), 160-176.
• Rousseau, D. M., Sitkin, S. B., Burt, R. S., & Camerer, C. (1998). Not so different after all: A cross-discipline view of trust. Academy of Management Review, 23(3), 393-404.
• Schneider, B. (1987). The people make the place. Personnel Psychology, 40(3), 437-453.
• Seligman, M. E., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychological Association, 55(1), 5-14.
• Serbest, S., & Sökmen, A. (2021). Karanlık Üçlü'den aydınlık tarafa giden yolda Aydınlık Üçlü Ölçeği: Türkçe'ye uyarlama çalışması. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(4), 2734-2744.
• Sevinç, F., Baş, D., & Kesen, M. (2022). Yöneticilerin paternalist liderlik davranışları ve birey-örgüt uyumu üzerine bir araştırma. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 27-59.
• Shamir, B., & Lapidot, Y. (2003). Trust in organizational superiors: Systemic and collective considerations. Organization Studies, 24(3), 463-491.
• Sortheix, F. M., Dietrich, J., Chow, A., & Salmela-Aro, K. (2013). The role of career values for work engagement during the transition to working life. Journal of Vocational Behavior, 83(3), 466-475.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A., & Akgemci, T. (2008). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış (6. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tan, H. H., & Lim, A. K. (2009). Trust in coworkers and trust in organizations. The Journal of Psychology, 143(1), 45-66.
• Tan, H. H., & Tan, C. S. (2000). Toward the differentiation of trust in supervisor and trust in organization. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126(2), 241-260.
• Tom, V. R. (1971). The role of personality and organizational images in the recruiting process. Organizational Behavior and Human Performance, 6(5), 573-592.
• Turunç, Ö., & Çelik, M. (2012). İş tatmini-kişi örgüt uyumu ve amire güven-kişi-örgüt uyumu ilişkisinde dağıtım adaletinin düzenleyici rolü. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14(2), 57-78.
• Türe-Yılmaz, A., Kök-Eren, H., & Yıldırım, A. (2019). Hemşirelerde yöneticiye güvenin kişi-örgüt uyumuna etkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4), 1205-1215.
• Türkiye İş Kurumu (2023). Erişim Adresi: https://media.iskur.gov.tr/66917/nevsehir.pdf Erişim Tarihi 10.07.2023
• Ulutaş, M. (2010). Birey-örgüt uyumu kuramı ve dalaman havalimanı çalışanları üzerine bir alan araştırması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Konya.
• Ülkü, T. ve Polatcı, S. (2023). Kurumsal dünyada karanlık ve aydınlık taraf: Kişilik özelliklerinin etik olmayan örgüt yanlısı davranışlar üzerindeki etkisinin keşfi. Sosyal Mucit Academic Review, 4(4), 503-531.
• Wang, I., Shieh, C. J., & Wang, F. J. (2008). Effect of human capital investment on organizational performance. Social Behavior and Personality: An International Journal, 36(8), 1011-1022.
• Whitener, E. M., Brodt, S. E., Korsgaard, M. A., & Werner, J. M. (1998). Managers as initiators of trust: An exchange relationship framework for understanding managerial trustworthy behavior. Academy of Management Review, 23(3), 513-530.
• Wren, A. D., & Bedeian, A. G. (2021). Yönetim düşüncesinin evrimi (1. Baskı). (Ahmet Melik Aksoy, Çev.) İstanbul: Albaraka.
• Xiaojun, W., & Shizong, L. (2010). The Research on Knowledge Worker's Person-organization Fit (POF). In 2010 Third International Conference on Knowledge Discovery and Data Mining (ss. 119-125). IEEE.
• Yalçın, İ., Şeker, M., & Bayram, A. (2014). Yöneticilerin kişilik özellikleri ve duygusal zekâları ile yönetim bilişim sistemleri kullanımları arasındaki etkileşimin tespitine yönelik bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (13), 75-92.
• Yavuz, A., & Akgemci, T. (2021). Birey-Örgüt uyumu, psikolojik sahiplenme, işgören sesliliği ve motivasyon araçları ilişkisi üzerine ampirik bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (34), 99-114.
• Yıldız, E. (2021). SmartPLS ile yapısal eşitlik modellemesi reflektif ve formatif yapılar (2. Baskı). Seçkin Yayınları.