STATE, RELIGIOUS LIFE AND CIVIL SOCIETY IN KAZAKHSTAN

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 6, 71 - 85, 30.06.2018

Aytaç Çağlar

Öz

Kazakhstan
built the nation-building process to be started after independence on a solid
ground with the reform movements it initiated as of the last period of the
Soviets. Right after the dissolution of the Soviets, however, it was attempted
to ascend a new state model on this ground in Kazakhstan. This new state model
manifested itself with the effort to clean independent Kazakhstan under the
leadership of Nazarbayev of the Soviet assimilations. This effort was shown as
bringing the western democracy to Kazakhstan by means of remaining faithful to
the basic values of the independent Kazakhstan. In this respect, for the first
time in Kazakhstan an independent and democratic constitution model was
accepted and the lines of the state in political-administrative-economic field
were drawn. The freedoms granted by the Independent Kazakhstan constitution
became the facilitator of the reforms desired to be made in the country and the
country was included as sovereign and equal actor in the international system
within a short time. Within that period, the NGOs, one of the musts of
democracy, also made a fast progress in number and quality in Kazakhstan.
Besides, a perception of Islam loyal to customary traditions was ascended and a
cultural acceleration was tried to be given to the nation-building process in
Kazakhstan. All these efforts inevitably brought about a rise of the Kazakh.

In
this study, the grounds that the independent Kazakhstan state structure was
built, the roles of NGOs rising on these grounds in Kazakhstan and the periodic
fluctuations in religious perception of Kazakhstan were examined. The aim of
the study is to reveal the multi-dimensional structure of Kazakhstan nation-building
process. The basic thesis of the study is that Kazakhstan entered in a
successful west articulation remaining loyal to its basic values.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, Nazarbayev, State, NGOs, Islam, Nation Building.

KAZAKİSTAN’DA DEVLET, DİNİ YAŞAM VE SİVİL TOPLUM

Öz

Kazakistan,
Sovyetlerin son döneminden itibaren ülkesinde başlattığı reform hareketleri ile
bağımsızlık sonrası girişilecek olan ulus inşa sürecini sağlam temeller üzerine
oturtmuştur. Sovyetlerin dağılmasının hemen ardından ise bu temeller üzerinde
Kazak ülkesinde yeni bir devlet modeli yükseltilmeye çalışılmıştır. Bu yeni
devlet modeli, Nazarbayev önderliğinde bağımsız Kazakistan’ı Sovyet
asimilasyonlarından arındırma gayreti ile kendisini göstermiştir. Bu gayret,
bağımsız Kazakistan’ın öz değerlerine bağlı kalınmak sureti ile batı
demokrasisini Kazakistan’a taşımak şeklinde gösterilmiştir. Bu açıdan
Kazakistan’da ilk olarak bağımsız ve demokratik bir anayasa modeli kabul
edilerek, devletin siyasi-idari-ekonomik sahadaki sınırları çizilmiştir.
Bağımsız Kazakistan anayasanın vermiş olduğu özgürlükler, ülkede
gerçekleştirilmek istenen reformların kolaylaştırıcısı olmuş ve ülke kısa süre
içerisinde uluslararası sisteme egemen eşit aktör olarak dâhil olmuştur. Bu
süreçte demokrasinin olmazsa olmazlarından STK’lar da Kazakistan’da sayı ve
nitelik olarak hızlı bir gelişme içerisine girmiştir. Ayrıca Kazakistan’da örfi
adetlere bağlı bir İslamiyet algısı yükseltilerek, ulus inşa sürecine kültürel
bir ivme kazandırılmaya çalışılmıştır. Tüm bu gayretler kaçınılmaz bir Kazak
yükselişini beraberinde getirmiştir.

Bu
çalışmada bağımsız Kazakistan devlet yapısının oturduğu temeller, bu temeller
üzerinde yükselen STK’ların Kazakistan’daki rolleri ve Kazakistan’ın dini
algısındaki dönemsel dalgalanmalar incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Kazakistan
ulus inşa sürecinin çok boyutlu yapısını ortaya koymaktır. Çalışmanın temel
tezi,  Kazakistan’ın öz değerlerinden
kopmadan başarılı bir batı eklemlenmesine girdiğidir.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Nazarbayev, Devlet, STK, İslamiyet, Ulus İnşası

Kaynakça

• Atar Yavuz, "Demokrasiye Geçiş Sürecindeki Ülkelerde Anayasal Değişme ve Anayasal Dönüşüm", Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1-2, 1996, ss. [197-220].
• Bağcı Merve, Başlangıçtan Günümüze Kazak-Çin Sınır Sorunları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2015, [III+150].
• Baycaun Saule, “Bağımsızlıktan Günümüze Kazakistan İç Politikası Ve Demokrasi Yolundaki Gelişmeler”, Avrasya Dosyası-Kazakistan-Kırgızistan Özel, Cilt 7, Sayı 4, 2001-2002, ss. [70-84].
• Behar Büşra Ersanlı, Özdoğan Günay Göksu vd., Bağımsızlığın İlk Yılları: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, 1. Baskı, Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara 1994, ss. [298].
• Çokan Velihanov, Şığarmalar Jinağı II, Almatı 1985, [Aktaran: Yerkinay Maukhara], Siyasi ve Kültürel Açıdan Kazak Hanlığı (1456-1731), Yüksek Lisans Tezi, Konya 2011, ss. [IV+133].
• Erşahin Seyfettin, “Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Ulusal Güvenlik ve Din”, Dini Araştırmalar Dergisi; Cilt 7, Sayı 20, 2004, ss. [179-194].
• Hizmetli Sabri, “Kazak Ulusu ve Kazak Tarihi Üzerine: Dünü ve Bugünü”, İstem Dergisi, Cilt 9, Sayı 17, 2011, ss. [23-43].
• Kafkasyalı M. Savaş (Editör), Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, Ankara-Türkistan 2012, ss. [600].
• Kara Abdulvahap, Yeşilot Okan, Avrasya'nın Yükselen Yıldızı Kazakistan, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul 2011, ss. [304].
• Karacagil Kürşad, “Kazakistan’ın Bağımsızlığının Ayak Sesleri: Almatı Olayları(1986)”, History Studies Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2014, ss. [101-114].
• Kazakistan Bir Yaşam Deneyimi Ülke ve Toplum, Doğa, Tarih, Ekonomi, Kültür, Kazakistan Büyükelçiliği Yayınları, İstanbul 2011, ss. [389].
• Kazakistan Ülke Raporu, TİKA Yayınları, Ankara 1996.Kolektif, Kazakistan Tarihi Makaleler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007, ss. [228].
• Kolektif, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Seminerleri (1993-94), Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1995, ss. [152].
• Küçük Cevdet, "Kazakistan Cumhuriyeti", Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Ansiklopedisi, Cilt 25, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002, [130-131].
• Maukhara Yerkinay, Siyasi ve Kültürel Açıdan Kazak Hanlığı (1456-1731), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya 2011, [VII+133].
• Öztürkçü Hamza, “Kazakistan’da Din Algısı”, http://akademikperspektif.com/2014/03/19/kazakistanda-din-algisi-gezi-notlari-2/, (E.T : 21.03.2018).
• Purtaş Fırat, “Kazakistan’da Sivil Toplum Kuruluşları, İç ve Dış Politikaya Etkileri”, OAKA, Cilt 1, Sayı 1, 2006, ss. [1-18].
• Sandybayev Zhalgas, “Günümüzde Kazakistan’da İslam”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt 22, Sayı: 1, 2014, ss. [215-222].
• Saray Mehmet, “Rusya'nın Türkistan'da Yayılması”, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=356235, (E.T: 21.03.2018).
• Saray Mehmet, Kazak Türkleri Tarihi: Kazakların Uyanışı, Nesil Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul 1993, ss. [189].
• Söylemez Orhan, “Bağımsızlığının 10. Yılında Kazakistan Cumhuriyeti”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt l9, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ss. [339-363].
• Tazhin M., Egemen Kazakistan, Kazakistan Tarihi-Makaleler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007, ss. [228].
• Tufan Emini Filiz, “Sivil Toplum Kuruluşlarının Politika Belirleme Sürecindeki Rolü: Tüsiad Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 36, 2013, ss. [43- 53].
• Umbetaliyeva T. B. “Kazakistan’daki Siyasal Gelişmeler”, Avrasya Dosyası-Kazakistan-Kırgızistan Özel, Cilt 7, Sayı 4, 2001-2002, ss. [85-99].
• Vurucu İkbal, “Türk Dünyasında Demokrasi Anlamaya Giriş: Kazakistan Merkezli Bir Çözümleme”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 8, 2008, ss. [389-406].