OSMANLI EKONOMİSİNE DİNAMİZM VERME ÇABASI: TEMETTÜAT UYGULAMALARI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 10 - 24, 30.01.2020

Ahmet Yurtseven

Öz

Çalışmanın Hedefleri: Osmanlı Devleti, Anadolu Selçuklu Devletinin dağılma sürecine girdiği bir dönemde önceki Türk ve İslam devletlerinin devamı olarak ortaya çıkmıştır. Bu sebeple kuruluşundan bu yana devletin siyasi, sosyal ve ekonomik hayatı İslam Hukuku çerçevesinde şekillenmiştir.
Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin Tanzimat döneminde hazırlayıp uygulamaya koyduğu; yeni bir vergi düzenlemesinin altyapısı olan Temettüat Tahrir çalışması tanıtılacak ve kapsamı hakkında bilgi verilecektir.

Çalışmanın Metodu: “Osmanlı Ekonomisine Dinamizm Verme Çabası: Temettüat Uygulamaları” başlığını taşıyan bu çalışmada birincil kaynak kapsamına giren Temettüat Tahrirleri, ilgili nizamname ve kanunlar gibi tarihi vesikalar kullanılmıştır. Ayrıca konu işlenirken daha önce bu alanda yapılmış olan ilmi çalışmalar, hazırlanmış raporlar ve diğer ilgili yayınlar ile de kapsam genişletilmiştir. Çalışmanın aynı zamanda tanıtıcı bir özelliğe de sahiptir. Çalışmada betimleyici araştırma yöntemi kullanılmıştır.

Çalışmanın Sonuçları: Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile Osmanlı Devleti yeni bir döneme girmiş ve bazı alanlarda bir dizi yenilikler yapmıştır. Bu yeniliklerden birisi de, Tanzimat Fermanı’nın uygulandığı tüm Osmanlı vilayetlerinde gerçekleştirilmiş olan “Temettüat Tahrir” uygulamalarıdır. Sonuç itibariyle dönemin sosyo-ekonomik tarihine çok yönlü ışık tutan “Temettüat Tahrir” defterleri ortaya çıkmıştır.

Nüfus, arazi, mal ve mülk sayımlarını hakkında detaylı bilgileri kapsayan “Temettüat Tahrir” defterleri; tarihte Osmanlı Devleti'nin bünyesinde yer almış, günümüzde ayrı birer devlet olarak devam eden milletler hakkında da geçmişe dönük önemli bilgiler sunmaktadır. Dolayısıyla “Temettüat Tahrir” defterleri, hem bizim açımızdan hem de bu devletler açısından büyük öneme sahiptir. Bu tür çalışmalarla ilgili ülkelerin geçmişi ile bugünleri kıyaslama imkânı sağlanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Fermanı uygulaması

Kaynakça

• Barkan, Ö.L. ve Meriçli, E. (1988). Hüdavendiğar Livası Tahrir Defterleri I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Başbakanlık Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığı (2000). Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, TTK Yayınları,. Ankara.
• Çakır, C. (2012). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, Küre Yayınları., İstanbul.
• Düstur, 1.Tertip, C.I, 1289, Matbaa-i Amire.
• Eldem, V. (1994). Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• GÜRAN, T. (1998). “Osmanlı Tarım Ekonomisi, 1840-1910”, İÜİF, Türk İktisat ve İçtimaiyat Tarihi Araştırmaları Merkezi, Türk İktisat Tarihi Yıllığı, Yıl 1987, Sayı 1, İstanbul 1988. , s.225-303;
• Güran, T. (1989). Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Göyünç, N. (1997). İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (1942). “Bosna’da Tanzimat’ın Tatbikine Ait Vesikalar”, Tarih Vesikaları, C.I, S.V, İstanbul, ss.374-389.
• Karamursal, Z. (1989). Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kaynar, R. (1991). Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kazıcı, Z. (1987). Osmanlılarda İhtisap Müessesesi (Ekonomik, Dini ve Sosyal Hayat), İstanbul: Kültür Basın ve Yayın Birliği Yayınları.
• KÜTÜKOĞLU, M. (1995). “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten: 395-412.
• Pakalın, M. Z. (1985), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Parlatır, İ. (2006), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı yayınları, Ankara.
• Şener, A. (1990), Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İşaret Yayınları, İstanbul.
• YURTSEVEN, A. (2013). “XIX. Yüzyılın Ortalarında Kurşunlu Kazası’nın Sosyal Durumu”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 10(1).