NETANYAHU SONRASI BENNETT HÜKÜMETİ: YAPISAL KRİZLER VE TÜRKİYE İLE DEĞİŞEN İLİŞKİLER

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 36 - 53, 30.06.2023

Zeynep Nisa Emişen , Pınar Özden Cankara

Öz

İsrail devleti demokratik yönetim tarzına sahip olma özelliği ile Ortadoğu’da öne çıkan bir devlet olmasına rağmen ülke 2000’li yıllarda derin siyasal krizler yaşamaya başlamıştır. İç siyasette görülen istikrarsızlık, başbakanın yolsuzlukla suçlanması ve ülkenin derin ekonomik krize sürüklenmesi dış politikayı da etki altına almıştır. Binyamin Netanyahu hükümetleri döneminde yaşanan kritik dış politika olaylarından birisi Türkiye ile olan ilişkilerde görülen siyasi kırılmadır. İsrail seçmeni üç defa üst üste başbakanlık yapan Netanyahu’ya 2022 yılındaki seçimlerde tek başına iktidar olmasını sağlayacak oyu vermeyince on iki yıl aradan sonra ülkede farklı bir koalisyon hükümeti kurulmuştur. Tek ortak yanları “Netanyahu karşıtı olmak” olan bu yeni koalisyon modelinde Naftali Bennett başbakan olarak yer almıştır. Bu koalisyon hükümeti kısa ömürlü olsa da İsrail’in kritik dış politika meselesine yeni bir soluk kazandırmayı başarmıştır. Sembolik yetkileri olan Cumhurbaşkanı Herzog’un Türkiye ile normalleşme politikasına ek olarak Bennett hükümeti de Dışişleri Bakanı Lapid’i Türkiye’ye yollayarak Netanyahu döneminden farklı olduklarını ortaya koymaya çalışmıştır. Ancak bünyesinde barındırdığı farklı görüşteki partiler ve Filistin sorununda yaşanan kronik sorunlar nedenleriyle Bennett koalisyonu başarısızlığa sürüklenmiş, bu kısa aranın ardından Binyamin Netanyahu yeniden bu defa daha sert koalisyon ortaklarıyla başbakanlık koltuğuna oturmuştur. Bu çalışmanın vardığı sonuç Türkiye-İsrail ilişkilerinin Bennett döneminde geliştiği ama bu gelişmenin yaşanmasına neden olan sürecin aslında bir önceki Netanyahu döneminde yaşandığıdır. Dolayısıyla Netanyahu’nun yeniden iktidar olmasının iki ülke ilişkilerinde görülen gelişmeyi tersine çevirmeyeceği beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Binyamin Netanyahu, Naftali Bennett, Türkiye, İsrail

Kaynakça

• Al Arabiya, (2022a). “UAE, Turkey Sign 13 Agreements During Erdogan’s Meeting with Mohammed bin Zayed”, https://english.alarabiya.net/News/gulf/2022/02/14/UAE-Turkey-sign-13-agreements-during-Erdogan-s-meeting-with-Mohammed-bin-Zayed, (22.12.2022).
• Al Arabiya, (2022b), “Israel President Arrives in Turkey on Landmark Trip to Mend Bilateral Relations”, https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2022/03/09/Israel-president-arrives-in-Turkey-on-landmark-trip-to-mend-bilateral-relations, (22.12.2022).
• AlJazeera, (2022). “Israeli President in Turkey in effort to Mend Ties”, https://www.aljazeera.com/news/2022/3/9/turkish-israeli-presidents-to-meet-after-15-years-to-mend-ties, (22.12.2022).
• Almayadeen, (2022). “Israeli Media citing Herzog: Would like to visit Saudi Arabia openly”, https://english.almayadeen.net/news/politics/israeli-media-citing-herzog:-would-like-to-visit-saudi-arabi, (24.12.2022).
• Anadolu Ajansı, (2013). “İsrail Türkiye’den Özür Diledi”, 22 Mart 2013, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-turkiyeden-ozur-diledi/262717, (17.12.2022).
• Anadolu Ajansı, (2020). “İsrail Yeniden Erken Seçim Sarmalına Girdi”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-yeniden-erken-secim-sarmalina-girdi/2085961 (22.10.2022).
• Anadolu Ajansı, (2022a). “İsrailli Uzmanlara Göre Herzog’un Ziyareti Sonrası Türkiye-İsrail İşbirliği Artacak”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilli-uzmanlara-gore-herzogun-ziyareti-sonrasi-turkiye-israil-is-birligi-artacak/2531523, (28.12.2022).
• Anadolu Ajansı, (2022b). “İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid Ankara’ya Geldi”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/israil-disisleri-bakani-yair-lapid-ankaraya-geldi/2620841, (01.01.2023).
• Anadolu Ajansı, (2022c). “İsrail ve Filistin’de Ramazanın İlk Haftası Şiddet Dalgası Ve Hükümet Krizine Sahne Oldu”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-ve-filistin-de-ramazanin-ilk-haftasi-siddet-dalgasi-ve-hukumet-krizine-sahne-oldu/2558606 (17.11.2022).
• Anadolu Ajansı, (2022d). “İsrail’de Koalisyon Ortakları Bennett Ve Lapid’den Erken Seçim Kararı”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-de-koalisyon-ortaklari-bennett-ve-lapidden-erken-secim-karari/2618326 (19.11.2022).
• Anadolu ve Yakın Doğu Araştırmaları Merkezi (AYAM), (2022). “İsrail Raporu: 1-11 Haziran 2022”, https://ayam.com.tr/rapor/israil-raporu-01-11-haziran-2022/, (13.12.2022).
• Associated Press, (2022). “Israel, Turkey Vow to Heal Rift Despite Sharp Differences”, 9 Mart 2022, https://apnews.com/article/europe-middle-east-israel-turkey-recep-tayyip-erdogan-3101e7cee3e0fcc9875834cb86fc4c08, (19.12.2022).
• BBC News, (2021). “İsrail’de Muhalefet Koalisyon İçin Anlaştı, Netanyahu Sol Koalisyon Ülke İçin Tehdit Dedi”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57330489 (23.10.2022).
• BBC News, (). “Trump: ABD’nin İsrail’in Golan Tepeleri Üzerindeki Egemenliğini Tanımasının Zamanı Geldi” https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47660597 (04.11.2022).
• Cumhuriyet, (2022). “İsrail Cumhurbaşkanı Herzog Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Geçmiş Olsun Dileklerini İletti”, https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/israil-cumhurbaskani-herzog-cumhurbaskani-erdogana-gecmis-olsun-dileklerini-iletti-1905674, (22.12.2022).
• DISKIN, A. (1999). “The New Political System of Israel”. Government and Opposition, 34(4), 498-515. http://www.jstor.org/stable/44482860 DORA, Z. K. (2018). “Etnik Demokrasi Modeli: İsrail Örneği”, Akademik Ortadoğu, 13(1), 73-105.
• Euronews, (2021). “İsrail’de Eski İşçi Partisi Lideri Isaac Herzog Cumhurbaşkanı Seçildi”, 02 Haziran 2021, https://tr.euronews.com/2021/06/02/israil-de-eski-isci-partisi-lideri-isaac-herzog-cumhurbaskan-secildi, (19.12.2022).
• Euronews, (2022). “Erdoğan: Herzog Şubat Başında Türkiye’ye Gelecek İsrail’le İlişkilerde Yeni Bir Dönem Başlayabilir”, https://tr.euronews.com/2022/01/27/cumhurbaskan-erdogan-k-s-mevsimine-girerken-butun-tedbirlerinizi-almal-s-n-z, (22.12.2022).
• Euronews, (2022a). “İsrail’in Mülteci Kampı Baskınında Al-Jazeera Muhabiri Şirin Ebu Akile Hayatını Kaybetti”, https://tr.euronews.com/2022/05/11/israil-in-multeci-kamp-bask-n-nda-bir-gazeteci-olduruldu-bir-diger-de-yaraland (17.11.2022).
• Euronews, (2022b). “Mescid-i Aksa’da Gerginlik: İsrail Polisi İle Filistinliler Arasındaki Arbedede 153 Kişi Yaralandı”, https://tr.euronews.com/2022/04/15/mescid-i-aksa-da-gerginlik-israil-polisi-ile-filistinliler-aras-ndaki-cat-smalarda-onlarca, (17.12.2022).
• Euronews, (2022c). “İsrail’de Aşırı Sağ Partiler, Netanyahu’nun Çağrısıyla Ortak Liste Kararı Aldı”, https://tr.euronews.com/2022/08/26/israilde-asiri-sag-partiler-netanyahunun-cagrisiyla-ortak-liste-karari-aldi (20.11.2022).
• Euronews, (2020). “Görevdeyken Yargılanan İlk İsrail Başbakanı Netanyahu Yolsuzluktan Hakim Karşısında”, https://tr.euronews.com/2020/05/24/gorevdeyken-yarg-lanan-ilk-israil-basbakan-netanyahu-yolsuzluktan-hakim-kars-s-nda (06.11.2022).
• Euronews, (2018). “Yahudi Ulus Devleti Yasası Protestosunda Filistin Bayrağı Tartışması”, https://tr.euronews.com/2018/08/12/-yahudi-ulus-devleti-yasasi-protestosunda-filistin-bayragi-tartismasi (04.11.2022).
• Foundation for Defense of Democrasies, (2022). “Erdogan’s Diplomatic U-Turn: Prospects and Pitfalls in Turkish-Israeli Relations”, https://www.fdd.org/events/2022/03/07/erdogans-diplomatic-u-turn-prospects-and-pitfalls-in-turkish-israeli-relations/, (27.12.2022).
• HASANOĞLU, E., (2021). “İsrail’de Siyasi Kriz: 23 Mart Knesset Seçimi”, Ortadoğu Araştırmaları ve Strateji Merkezi (ORSAM), https://www.orsam.org.tr/tr/israilde-siyasi-kriz-23-mart-knesset-secimi/, (10.12.2022). https://qudspress.com/, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
• Hürriyet, (2022). “15 Yıl Sonra Bir İlk! Bakan Çavuşoğlu’ndan İsrail’e Kritik Ziyaret”, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/15-yil-sonra-bir-ilk-bakan-cavusoglundan-israile-kritik-ziyaret-42069744, (02.01.2023).
• Independent, (2022). “Itamar Ben Gvir”, https://www.indyturk.com/tags/itamar-ben-gvir (20.11.2022).
• Independent, (2022). “İsrail’in 2022’de Katlettiği Filistinlilerin Sayısı Geçen Yıla Göre Yüzde 46 Arttı”, https://www.indyturk.com/node/528246/d%C3%BCnya/i%CC%87srailin-2022de-katletti%C4%9Fi-filistinlilerin-say%C4%B1s%C4%B1-ge%C3%A7en-y%C4%B1la-g%C3%B6re-y%C3%BCzde-46-artt%C4%B1 (18.11.2022).
• Independent, (2020). “Erdoğan: BAE ile İsrail Arasındaki Anlaşmaya Tepki Gösterdi”, 14 Ağustos 2020, https://www.indyturk.com/node/227226/haber/erdo%C4%9Fan-bae-ile-israil-aras%C4%B1ndaki-anla%C5%9Fmaya-tepki-g%C3%B6sterdi-abu-dabi-b%C3%BCy%C3%BCkel%C3%A7imizi, (20.12.2022).
• Independent, (2021). “İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’dan Türkiye ile İşbirliği Mesajı”, https://www.indyturk.com/node/390806/haber/i%CC%87srail-cumhurba%C5%9Fkan%C4%B1-herzog%E2%80%99dan-t%C3%BCrkiye-ile-i%C5%9F-birli%C4%9Fi-mesaj%C4%B1, (22.12.2022).
• Israel Foreign Ministry, (2022). “Minister of Foreign Affairs Yair Lapid international press briefing – 24th April 2022”, https://www.gov.il/BlobFolder/news/fm-lapid-briefs-members-of-the-foreign-press-24-apr-2022/en/English_FM_SPOKES_FM-Lapid-International-Press-Conference-24042022.pdf (17.11.2022).
• Israeli European Policy Network, (2014). “The Future of Youth in Europe and Israel: Social Exclusion and the Quality of Democracy”, https://library.fes.de/pdf-files/bueros/israel/11217-en.pdf, (15.11.2022).
• İletişim Başkanlığı, (2021). “Cumhurbaşkanı Erdoğan İsrail Devlet Başkanı Hertzog İle Telefonda Görüştü”, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskani-erdogan-israil-devlet-baskani-hertzog-ile-telefonda-gorustu, (20.12.2022).
• Jewish Virtual Library, (2002). “Israel’s Wars & Operations: Operation Defensive Shield (March 29 - April 21, 2002)”, https://www.jewishvirtuallibrary.org/operation-defensive-shield, (28.10.2022).
• Jewish Virtual Library, (2022). “Naftali Bennett (1972-)”, https://www.jewishvirtuallibrary.org/naftali-bennett (11.11.2022).
• Kuwait Times, (2022). “Zionist Entity Prez in Turkey to Restart Ties”, https://www.kuwaittimes.com/zionist-entity-prez-in-turkey-to-restart-ties/, (28.12.2022).
• LAPID, Y. (2021). “Israel’s First 100 Days of a Different Foreign Policy”, https://www.haaretz.com/opinion/2021-09-20/ty-article-opinion/.premium/israels-first-100-days-of-a-different-foreign-policy/0000017f-f22f-d8a1-a5ff-f2af2aa90000 (12.11.2022).
• Los Angeles Times, (2023). “Is Israel’s New Government Destroying Democracy?”, https://www.latimes.com/politics/story/2023-01-29/israel-new-government-democracy-blinken-middle-east-trip, (30 Ocak 2023).
• Middle East Monitor, (2022). “Jordan: Islamist Condemn Israeli President’s Visit to Turkey”, https://www.middleeastmonitor.com/20220310-jordan-islamists-condemn-israeli-presidents-visit-to-turkey/, (21.12.2022).
• NEUBERGER, B. (1989). “Israel’s Democracy And Comparatıve Politics”. Jewish Political Studies Review, 1(3/4), 67-75. http://www.jstor.org/stable/25834159
• PELED, Y. (1992). “Ethnic Democracy and the Legal Construction of Citizenship: Arab Citizens of the Jewish State. The American Political Science Review”, 86(2), 432-443. https://doi.org/10.2307/1964231.
• Reuters, (2022). “Israeli President Casts Turkey Visit as Part of Climate Campaign”, https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-president-casts-turkey-visit-part-climate-campaign-2022-02-23/, (25.12.2022).
• SASUN, E. (2022). “Yair Lapid: TV Sunuculuğundan Başbakanlığa Giden Yol”, https://www.salom.com.tr/haber/122574/yair-lapid-tv-sunuculugundan-basbakanliga-giden-yol (12.11.2022).
• SEYDİ, S. (2010). “İsrail Seçimlerinin Ortadoğu Barış Sürecine Etkisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal bilimler Dergisi, (21): 309-334.
• SHELEF, N. G., & SHELEF, O. (2013). “Democratic Inclusion and Religious Nationalists in Israel”. Political Science Quarterly, 128(2), 289–316. http://www.jstor.org/stable/23563307
• SINHA, K. N. (1960). “Political System Of Israel”. The Indian Journal of Political Science, 21(4), 289-296. http://www.jstor.org/stable/41853854
• Sputnik News, (2015). “Taş Atan Filistinliye 20 Yıl Hapis İsrail’e Yeterli Gelmedi”, https://sputniknews.com.tr/20150903/1017522941.html (04.11.2022).
• Şalom Gazetesi, (2021a). “Erdoğan İsrail Devlet Başkanını Arayıp Tebrik Etti”, https://www.salom.com.tr/haber/119132/erdogan-israil-devlet-baskanini-arayip-tebrik-etti, (21.12.2022).
• Şalom Gazetesi, (2021b). “Erdoğan’dan Herzog’a 40 Dakikalık Tebrik Telefonu”, https://www.salom.com.tr/haber/119161/erdogandan-herzoga-40-dakikalik-tebrik-telefonu, (20.12.2022).
• T. C. Ticaret Bakanlığı, (2022). “İsrail Ülke Profili”, https://ticaret.gov.tr/data/5efb250013b876a618413637/%C4%B0SRA%C4%B0L%20%C3%BClke%20profili%202022%20kas%C4%B1m.pdf, (30.12.2022).
• The Arab Weekly, (2022). “Erdogan Calls Herzog’s Visit to Turkey Turning Point”, https://thearabweekly.com/erdogan-calls-herzogs-visit-turkey-turning-point, (20.12.2022).
• The Associated Press, (2023). “Thousands of Israelis Have Attended A Protest Against The Netanyahu Government”, https://news.wgcu.org/2023-01-15/thousands-of-israelis-have-attended-a-protest-against-the-netanyahu-government, (17 Ocak 2023).
• The Economic Times, (2021). “Israel to Swear In Government, Ending Netanyahu’s Long Rule”, https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/israel-to-swear-in-government-ending-netanyahus-long-rule/articleshow/83479092.cms (12.11.2022).
• The Jerusalem Post, (2018). “Olmert Says Netanyahu Has No Plan For Gaza Strip Beyond Military Strikes”, https://www.jpost.com/israel-news/olmert-says-netanyahu-has-no-plan-for-gaza-strip-beyond-military-strikes-563135 (04.11.2022).
• The Knesset, (2022a), “The State of Israel, The Knesset, Election of the President of the State” https://main.knesset.gov.il/en/Pages/default.aspx, (22.10.2022).
• The Knesset, (2022b), “Three Branches of Government”, https://m.knesset.gov.il/EN/About/Pages/BranchesOfGovernment.aspx, (22.10.2022).
• The Knesset, (2022c), “Elections”, https://main.knesset.gov.il/mk/elections/Pages/default.aspx, (22.10.2022).
• The Knesset, (2022d), https://main.knesset.gov.il/About/History/Pages/KnessetHistory.aspx?kns=18 (24.10.2022).
• The Knesset, (2022e). “Naftali Bennet-Goverment Activity”, https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/864 (10.11.2022).
• The New York Times, (2020). “After Early Success, Israel’s Netanyahu Faces Fury For Flubbing Virüs Fight”, https://www.nytimes.com/2020/07/24/world/middleeast/israel-virus-protests-netanyahu.html, (10.01.2023). The Wall Street Journal, (2022). “Israel’s President Flies to Turkey in Rare Visit to Improve Ties”, https://www.wsj.com/articles/israels-president-flies-to-turkey-in-rare-visit-to-improve-ties-11646834304, (24.12.2022).
• Trading Economics, (2021). “İsrail-Askerî Harcamaları 1951-2021 Veri”, https://tr.tradingeconomics.com/israel/military-expenditure (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
• TRT Haber, (2018). “İsrail’de Yahudi Ulus Devlet Yasası Kabul Edildi”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/israilde-yahudi-ulus-devlet-yasasi-kabul-edildi-376050.html, (03.01.2023).
• TRT Haber, (2022). “Filistin: Aksa Baskını, Filistin Halkına Savaş İlan Etmekle Eş Değer”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/filistin-aksa-baskini-filistin-halkina-savas-ilan-etmekle-es-deger-672936.html (17.11.2022).
• Truth Out, (2023). “Over 100.000 Israelis March To Protest Netanyahu Government”, https://truthout.org/articles/over-a-hundred-thousand-israelis-march-to-protest-netanyahu-government/, (16 Ocak 2023).
• Voice Of America, (2021). https://www.voaturkce.com/a/israil-ve-filistin-arasinda-11-gun-suren-catismalar-sona-erdi/5899136.html, (12.11.2022).
• War Resister’s International, (2022). “Statement of the refusers Evyatar, Einat, Nave and Shahar”, https://wri-irg.org/en/story/2022/statement-refusers-evyatar-einat-nave-and-shahar-0 (10.11.2022).