ÇATIŞMALARIN BİTMEDİĞİ ÜLKE SUDAN: ÇATIŞMANIN AKTÖRLERİ, SEBEPLERİ VE SONUÇLARI

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 19, 36 - 49

Can Uyar

Öz

Sudan, Kuzeydoğu Afrika’da, Mısır’ın hemen güneyinde, Kızıldeniz kıyısında jeostratejik konumu yüksek bir ülkedir. Sahra Altı Afrika ile Orta Doğu’nun kavşağında konumlanması önemini artırmaktadır. Ülkede bağımsızlıktan bu yana 15 tane askerî darbe teşebbüsü yaşanmıştır. Neredeyse kronik bir durum hâline gelen bu teşebbüsler çatışmalar için çok iyi bir zemin oluşturmaktadır. Sudan iç savaş, darbeler ve ekonomik istikrarsızlık bakımından 2023 yılı 15 Nisan’ında başlayan bir iç savaşla yeni bir aşamaya geçmiştir. Ömer el-Beşir’in devrilmesinden sonra merkezi bir yönetimin kurulamaması, ekonomik, siyasal, sosyal problemlerin devam etmesi nedeniyle Nisan 2023 yılında çatışmalar Sudan başkenti Hartum’da başlamıştır. Sudan Silahlı Kuvvetleri ile Hızlı Destek Kuvvetleri çatışmanın ana aktörleridir. Çatışmalar sadece ülkeyi değil komşu ülkeleri de etkileyen bir seviyeye ulaşmıştır. Sudan’ın konumu nedeniyle ABD, Rusya ve Çin gibi küresel güçler çatışmanın dış aktörleri olarak meselede yer almaktadırlar. İç faktörler yanında dış aktörlerin de etkili olması Sudan’daki çatışmayı daha zor bir duruma sokmaktadır. Birleşmiş Milletler verilerine göre dünyada en çok iç ve dış göçün yaşandığı ülke olan Sudan insanların sağlık ve açlık gibi problemlerle mücadele ettiği bir ülke olmaya devam etmektedir. Özellikle Sudan gibi temel kurumların ve demokrasinin zayıf olduğu ülkeler silahlı çatışmalardan çok daha fazla etkilenmektedir. Demokratik yapı ve kurumların zayıf olması hem çatışmanın sebebi olurken hem de onlara ağır bir darbe vurmaktadır. Çatışmanın ve ardından gelen insani krizin kalıcı mirası, hem Sudan sınırları içinde hem de ötesinde mülteci akınlarına yol açmıştır. Türkiye, ABD, Mısır gibi ülkeler yanında BM, Afrika Birliği gibi örgütlerin barışı sağlama çabaları da hâlâ bir sonuç vermemiştir. Bu makalede Sudan’daki çatışmaların aktörleri, iç ve dış dinamikleri değerlendirildikten sonra barış çabaları üzerinde durulmuştur. Bölgesel ve küresel güç mücadelesi, ülke içi problemlerle birleşince Sudan örneğinde olduğu gibi çatışmaya şiddetlendirmekte ve barış çabalarını da olumsuz etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Çatışma, Güvenlik, Dış Aktörler, İç Faktörler, Sudan, Afrika

Kaynakça

• African News. (2023, Mayıs). Arab League begins negotiations between Sudan's warring sides. African News: https://www.africanews.com/2023/05/07/arab-league-begins-negotiations-between-sudans-warring-sides/ (Erişim Tarihi: 28.10.2024)
• African Union. (2023, Mayıs). African Union Condemns Violence in Sudan, Calls for Humanitarian Ceasefire and Urges Coordinated International Support to the Sudanese People Amidst Armed Confrontation. African Union: ttps://au.int/en/pressreleases/20230502/african-union-condems-violence-sudan-calls-humanitarian-ceasefire-and-urges (Erişim Tarihi: 22.11.2024)
• Al Jazeera. (2023, Haziran 3). Sudan army brings in reinforcements as it battles RSF in Khartoum: Humanitarian Crises. https://www.aljazeera.com/news/2023/6/3/sudan-army-brings-in-reinforcements-as-it-battles-rsf-in-khartoum (Erişim Tarihi: 12.12.2024)
• Arukwe, N. O. (2023, Ağustos 5). Russia’s Growing Military in Africa: Economic Partnership or Colonial Pillage? Springer, 61, s. 489-500.
• Balcı, Meral & Atakan Büyükdağ. (2018). America’s Middle East Oil Policies Until the 1979 Crisis. Ahmet Oğuz içinde Global and Regional Studies in terms of Economical and Social Issues. (s. 65-108). Almatı. Al-Farabi Kazakh National University.
• Balcı, Meral & Ceren Ece Göcen. (2018) Challenges in Migration Crisis and Racism in the European Union.
• Bora Yenihan, Doğa Başar Sarıipek, Gökçe Cerev içinde A Critical Review of Social Sciences Theory and Practice. (s. 587-594). India. Fontpage.
• Basher, Y., Al-Sharif, W., & Cafiero, G. (2023, Mayıs). Sudan’s Armed Conflict and Humanitarian Crisis. Carnegie Endowment: https://carnegieendowment.org/sada/2023/05/sudans-armed-conflict-and-humanitarian-crisis?lang=en (Erişim Tarihi: 13.10.2024)
• Belmadi, S., & Kadri, H. (2024). The Conflict over Resources in Sudan between Major Powers - Economic Impacts and Geopolitical Consequences. Sofiane Belmadi, Hichem Kadri, “The Conflict over Resources in Sudan between Major Powers - Economic Journal Of North African Economies, 20(34), s. 119-136.
• Bendavid, E., Boerma, T., Akseer, N., Langer, A., Malembaka, E. B., Okiro, E. A., . . . Bhutta, Z. A. (2021, Şubat 27). n Bendavid, Ties Boerma, Nadia Akseer, Ana Langer, Espoir Bwenge Malembaka, Emelda A Okiro, Paul H Wise, Sam Heft-Neal, RobertThe effects of armed conflict on the health of women and children. Lancet, 397(10237), s. 522-32.
• Castles, S., & Miller, M. J. (2009). The Age of Migration: International Population Movements in the Modern World. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Center for Disaster Philanthropy. (2023). Sudan Humanitarian Crisis. Sudan Humanitarian Crisis, Center fohttps://disasterphilanthropy.org/disasters/sudan-humanitarian-crisis/ (Erişim Tarihi: 24.10.2024)
• Çınar, H. Y., & Özer, A. (2023). Internal and External Factors behind the Instability in Sudan. Perception, XXVIII(2), s. 173-193.
• Daly, S. (2023). Russia’s influence in Africa: A security perspective. Atlantic Council. Africa Center.
• d'Orsi, C. (2023, Mayıs 11). Sudan refugee crisis: aid agencies face huge challenges as hundreds of thousands flee violence. The Conversation: Sudan refugee crisis: aid agencies fahttps://theconversation.com/sudan-refugee-crisis-aid-agencies-face-huge-challenges-as-hundreds-of-thousand-flee-violence-205217 (Erişim Tarihi: 10.10.2024)
• European Union. (2024). Sudan. European Union: https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/where/africa/sudan_en (Erişim Tarihi: 12.8.2024)
• Ferragamo, M., & Roy, D. (2024, Haziran 26). What is the extent of Sudan's humanitarian crisis?. Council on Foreign Relations: https://www.cfr.org/in-brief/what-extent-sudans-humanitarian-crisis (Erişim Tarihi: 1.10.2024)
• Gaasbeek, T. (2024, Mayıs). From Hunger to Death: An estimate of excess mortality in Sudan, based on currently available information. Clingendael.
• Hampson, F. O., Crocker, C. A., & Aall, P. R. (2007). Negotiation and internatio nal conflict. C. Webel, & J. Galtung içinde, Handbook of Peace and Conflict Studies (s. 35). New York: Routledge.
• Hasegawa, Y. (2007, Mart). Is a human security approach possible? Compatibility between the strategies of protection and empowerment. Journal of Refugee Studies, 20(1), s. 1-20.
• International Crisis Group. (2017). China’s Foreign Policy Experiment in South Sudan. International Crisis Group.
• Johnson, D. H. (2023, 4 26). The Long History of Civil War in Sudan. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/apr/26/the-long-history-of-civil-war-in-sudan (Erişim Tarihi: 16.10.2024)
• Kaldor, M. (2006). New&Old Wars. Cambridge: Cambridge Press.
• Kingsbury, D., McKay, J., Hunt, J., McGillivaray, M., & Clarke, M. (2008). International Development:Issues and Challenges. New York: Palgrave Macmillan.
• Mansfield, E. D., & Snyder, J. (2005). Electing to Figth: Why Emerging Democracies Go to War? Cambrigde: MIT Press.
• Mohamed, A., & Homeida, A. (2024). Hunger in the shadow of conflict: analyzing malnutrition and humanitarian challenges in Sudan. Conflict and Health, 18(50).
• Musso, G. (2011). From one Sudan to two Sudan: from war to peace. Institute for political and International Studies.
• Ogao, E. (2023, Ekim 25). Sudan now one of the 'worst humanitarian nightmares in recent history'. ABC News: https://abcnews.go.com/International/sudan-now-worst-humanitarian-nightmares-recent-history/story?id=104173197 (Erişim Tarihi: 11.10.2024)
• Operation Broke Silence. (2024, Eylül). Sudan Crisis 2024 - What You Need To Know. Operatin Broke Silence, “Sudan Crisis 2024 - What You Nhttps://operationbrokensilence.org/blog/sudan-crisis-2024-what-you-need-to-know (Erişim Tarihi: 15.9.2024)
• Reuters. (2023, Mayıs 19). More than 1 million people displaced by Sudan crisis, UN refugee agency says. Reuters: https://www.reuters.com/world/africa/more-than-1-mln-people-displaced-by-sudan-crisis-un-refugee-agency-2023-05-19 (Erişim Tarihi: 13.9.2024)
• Reuters. (2024). Sudan cemeteries swell with fresh graves as hunger and disease spread. Reuters. https://www.reuters.com/investigates/special-report/sudan-politics-hunger-graves/#:~:text=Satellite%20images%20reveal%20dozens%20of,three%20months%2C%20the%2images%20show (Erişim Tarihi: 11.9.2024)
• Rohit. (2023). UN's Sudan Mission Extended for Six Months as Conflict Worsens. News 18: https://www.news18.com/world/uns-sudan-mission-extended-for-six-months-as-conflict-worsens-7987939.html (Erişim Tarihi: 15.10.2024)
• Russell, M., & Pichon, E. (2019). Russia in Africa: A new arena for geopolitical competition. European Parliamentary Research Service.
• Sapre, A. A., & Singh, S. (2024). Abhilash. Between war and peace: Exploring the role of refugee law in the context of Sudan political conflict. International Migration(62), s. 41-56.
• Save the Children. (2023, Kasım 28). Sudan: About 7,600 children fleeing homes daily in world’s largest childdisplacement crisis. Save the Children: Save the Children.
• https://www.savethechildren.net/news/sudan-about-7600-children-fleeing-homes-daily-world-s-largest-child-displacement-crisis, (Erişim Tarihi: 14.11.2024)
• Singer, P. W. (2007). Corporate Warriors: the Rise of the Privazited Military Industry. Cornell University Press.
• Solimano, A. (2010). International Migration in the Age of Crisis and Globalization. Cambridge: Cambridge Universtiy Press.
• Sudan Tribune. (2024, Eylül 30). China controls 75% of oil investment in Sudan. Sudan Tribune: https://sudantribune.com/article58100/ (Erişim Tarihi: 13.10.2024)
• Taşkın, Burcu, 2018, Dünya Siyaseti Afrika 5. İsmail Ermağan içinde, Afrika’da Azınlıklar, Topluluklar Ve Siyasal Temsiliyet (s. 157-196), Nobel Akademik Yayıncılık.
• UCDP. (2024). Sudan. https://ucdp.uu.se/country/625 (Erişim Tarihi: 18.12.2024)
• UNHCR. (2024). Operational Data Portal. UNCHR: https://data.unhcr.org/en/situations/sudansituation (Erişim Tarihi: 25.9.2024)
• UNICEF. (2023, Mayıs). Sudan latest: Over 100,000 have now fled says UNHCR. UNICEF: https://news.un.org/en/story/2023/05/1136292 (Erişim Tarihi: 23.9.2024)
• United Arab Emirates Ministry of Foreign Affairs. (2024). Joınt Statement From the Alps Group oon Progress In Addressıng The Crısıs in Sudan. United Arab Emirates Ministry of Foreign Affairs: https://www.mofa.gov.ae/en/mediahub/news/2024/9/14/14-9-2024-uae-alps (Erişim Tarihi: 1.9.2024)
• United Nations. Internally Displaced Persons. https://data.unhcr.org/en/country/sdn (Erişim Tarihi: 14.11.2024)
• UNOCHA. (2024). Sudan. UNOCHA: https://www.unocha.org/sudan (Erişim Tarihi: 12.10.2024)
• Uyar, C. (2023). Asya Pasifik’te Büyük Güçlerin Mücadelesi: Koreler Arası Çatışmada Dış Aktörler. Çanakkale: Holistence Publications.
• Winsor, M., Ogao, E., & Al-Tawy, A. (2023, Mayıs 31). Talks between Sudan's warring sides fall apart. ABC News: https://abcnews.go.com/International/sudan-talks-fall-apart/story?id=99718309 (Erişim Tarihi: 14.11.2024)
• Winsor, M., Ogao, E., & Al-Tawy, A. (2023, Mayıs 31). What is happening in Sudan?. https://abcnews.go.com/International/sudan-talks-fall-apart/story?id=99718309 (Erişim Tarihi: 13.10.2024)
• World Food Programme. Sudan. https://www.wfp.org/emergencies/sudan-emergency (Erişim tarihi: 11.10.2024)
• Yigzaw, G. S., & Abitew, E. B. (2019). Causes and impacts of internal displacement in Ethiopia. African Journal of Social Work, 9(2), s. 32-41.
• Yiğit Uyar, M. H. & Altıntop, A. K. (2023) Introduction to Migration Studies. M. H. Yiğit Uyar, A. K. Altıntop & Y. Onay içinde, Migration Studies: Euroasian Perspectives, (s. 6). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.