Mardin Yeşilli’de Seçilen Ümitvar Badem (Prunus amygdalus L.) Genotiplerinin Meyve Özellikleri

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 141 - 150, 29.08.2025

Ersin Gülsoy , Mustafa Kenan Geçer , Mikdat Şimşek

https://doi.org/10.24180/ijaws.1676664

Öz

Bu çalışma, 2021–2022 yılları arasında Mardin’in Yeşilli Mahallesi’nde doğal olarak yetişen badem (Prunus dulcis) populasyonunun değerlendirilmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışma kapsamında toplam 56 badem genotipi belirlenmiş, bu genotiplerin pomolojik özellikleri ve çiçeklenme durumları iki yıl boyunca gözlemlenmiştir. Yapılan analizler ve ağırlıklı puanlama sonuçlarına göre 12 genotip ümitvar olarak seçilmiştir. Seçilen genotiplerde tam çiçeklenme tarihleri 2021 yılında 5–31 Mart, 2022 yılında ise 17 Şubat–2 Mart tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Bu genotiplerde kabuklu meyve ağırlığı 2.09–5.10 g, meyve genişliği 15.77–23.72 mm, meyve uzunluğu 23.93–36.37 mm ve meyve kalınlığı 12.69–16.05 mm arasında değişmiştir. İç badem ağırlığı 0.74–1.12 g, iç verimi %15.76–36.82 ve çift badem oranı ise %0–35 arasında tespit edilmiştir. Çiçeklenme ve kalite özelliklerine ilişkin genel ağırlıklı puanlar sırasıyla 586–654 ve 580–649 arasında belirlenmiştir. Elde edilen bulgular, Yeşilli bölgesinde doğal olarak yetişen badem genotiplerinin önemli düzeyde genetik varyasyona sahip olduğunu ve badem ıslah programları açısından değerli genetik kaynaklar sunduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Badem , Seleksiyon , Tartılı derecelendirme metodu , Meyve özellikleri , Çiçeklenme zamanı

Fruit Characteristics of Promising Almond (Prunus amygdalus L.) Genotypes Selected from Yeşilli (Mardin) District

Öz

In this study, which was conducted between 2021 and 2022 in Yeşilli district of Mardin, 56 almond genotypes were identified from the naturally grown almond population in the region and some fruit characteristics and flowering observations of these genotypes were evaluated over two years. Based on the analyses and weighted rating results, 12 genotypes were selected as promising. The full flowering dates of these genotypes were recorded between March 5–31 in 2021 and February 17–March 2 in 2022. For the selected genotypes, average nut weight ranged from 2.09 to 5.10 g, nut width from 15.77 to 23.72 mm, nut length from 23.93 to 36.37 mm, nut thickness from 12.69 to 16.05 mm, kernel weight from 0.74 to 1.12 g, kernel percentage from 15.76% to 36.82%, and double kernel percentage from 0% to 35%. In addition, the overall weighted scores for flowering and quality traits were determined to be between 586–654 and 580–649 respectively. As a result, it was found that the natural almond genotypes in the Yeşilli region have significant genetic variation and are valuable resources for almond breeding programs.

Anahtar Kelimeler

Almond , Selecting , Weighted ranked method , Fruit properties , Flowering time

Kaynakça

• Acar, S., Kazankaya, A., & Doğan, A. (2018). Eğil ve Ergani (Diyarbakır) İlçelerinde Doğal Olarak Yetiştirilen Bademlerin (P. amygdalus L.) Seleksiyonu. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 28(4), 448-457. https://doi.org/10.29133/yyutbd.431880
• Akçalı, E. (2015). Erciyes dağının eteklerinde badem (Prunus amygdalus L.) seleksiyonu. [Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Al-Khayri, J. M., Jain, S. M., & Johnson, D. V. (Eds.). (2018). Advances in plant breeding strategies: fruits (pp. 727-771). Cham: Springer.
• Aslantaş, R. (1993). Erzincan ili Kemaliye ilçesinde doğal olarak yetişen bademlerin (Amygdalus communis L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Balta, M. F. (2002). Elazığ Merkez ve Ağın ilçesi bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar [Doktora Tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Bayazıt, S., Çalışkan, O., & Yaman, M. (2025). Assessment of genetic diversity using phenological and morpho-physicochemical traits of almond genotypes in the Eastern Mediterranean Region of Türkiye. Genetic Resources and Crop Evolution, 1-16.
• Büyükfırat, M., Gülsoy, E., & Aslantaş, R. (2022). Yeşilyurt (Malatya) yöresi bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyonu. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 9(2), 377-386. https://doi.org/10.30910/turkjans.1069391
• Celapkulu, C., & Balta, F. (2024). Selection and pomological characterization of superior native almonds (Amygdalus communis L.) in Siirt, Turkey JOJ Horticulture & Arboriculture, 4(3), 1-11. http://dx.doi.org/10.19080 /JOJHA.2024.04.555640?
• Cordeiro, V., Oliveira, M., Ventura, J., & Monteıro, A. (2001). Study of Some Physical Characters and Nutritive Composition of the Portuguese’s (Local) Almond Varieties. In: Ak B.E. (ed.), XI GREMPA Seminar on Pistachios and Almonds, 56; 333-337, Zaragoza, Spain.
• Çelapkulu, C. (2015). Kurtalan ve Tillo (Siirt) ilçelerinde doğal olarak yetişen bademlerin (Prunus amygladus l.) seleksiyonu. [Yüksek Lisans Tezi] Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Dicenta, F., Ortega, E., Martínez-Gómez, P., Sánchez-Pérez, R., Gambin, M. & Egea, J. (2010). Penta and Tardona: Two new extra-late flowerıng self-compatıble almond cultıvars. Acta Horticulturae, 814, 189-192. https://doi.org/10.17660/ActaHortic.2009.814.24
• Dokuzoğuz, M. & Gülcan, R. (1973). Ege Bölgesi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Seçilmis Tiplerin Adaptasyonu Üzerine Araştırmalar. TÜBITAK, Toag Yayınları No: 22, Ankara.
• Freitas, T. R., Santos, J. A., Silva, A. P., & Fraga, H. (2023). Reviewing the adverse climate change impacts and adaptation measures on almond trees (Prunus dulcis). Agriculture, 13(7), 1423. https://doi.org/10.3390/agriculture13071423
• Gradziel, T. M., & Gradziel, T. M. (2009). Almond (Prunus dulcis) breeding. Breeding plantation tree crops: temperate species, 1-31. https://doi.org/10.1007/978-0-387-71203-1_1
• Gradziel, T. M., Curtis, R., & Socias I Company, R. (2017). Production and Growing Regions. In Almonds: Botany, Production and Uses; CABI: Wallingford, UK, 2017; pp. 70–86.
• Gülsoy, E. (2012). Aydının Yenipazar, Bozdoğan ve Karacasu ilçelerinde doğal olarak yetişen bademlerin (Prunus amygdalus L.) seleksiyonu. [Doktora Tezi] Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Gülsoy, E., & Balta, F. (2014). Aydın ili Yenipazar, Bozdoğan ve Karacasu ilçeleri badem (Prunus amygdalus Batch) seleksiyonu: Pomolojik özellikler. Akademik Ziraat Dergisi, 3(2), 61-68.
• Gülsoy, E., & Şimşek, M. (2020). Badem Yetiştiriciliği. DORA Basım-Yayın Dağıtım Ltd. Şti,.
• Kazankaya, A., Doğan, A., & Çelik, K. (2017). The Selection of Indigenous Almonds to (P. amygladus L.) Midyat and Savur District. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 27(4), 580-588. https://doi.org/10.29133/yyutbd.335903
• Kester, D. E., Gradziel, M., & Grassely, Ch. (1991). Almonds (Prunus). Genetic Resources of Temperate Fruit and Nut Crops-2. International Society for Horticultural Science, Wageningen, 701-758.
• Khadivi, A., Safdari, L., Hajian, M. H., & Safari, F. (2019) Selection of the promising almond (Prunus amygdalus L.) genotypes among seedling origin trees. Scientia Horticulturae, 256, 108587.
• Küden, A. B. (1998). Crop Stuation and Production of Almonds R&D Production and Economics of Nut Crops. Advanced Course. Adana.
• Luck, G. W., Triplett, S., & Spooner, P. G. (2013). Bird use of almond plantations: implications for conservation and production. Wildlife Research, 40(6), 523-535.
• Okie, W. R. (2000). Register of New Fruit and Nut Varieties List 40. HortScience, 35(5), 812-813.
• Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., & İsfendiyaroğlu, M. (2005). Ilıman İklim Meyve Türleri. Sert Kabuklu Meyveler Cilt III. Sayfa: 211-267, İzmir.
• Polat, Y., & Kazankaya, A. (2020). Şanlıurfa Yöresinde Selekte Edilen Bazı Badem (Prunus amygladus L.) Genotiplerinin Meyve Özellikleri. Yuzuncu Yil Universitesi Journal of Agricultural Sciences, 30(2), 328-337. https://doi.org/10.29133/yyutbd.698761
• Rugini, E., & Monastra, F. (2003). Temperate Fruits. In S.K. Mitra, D.S. Rathora T.K. Bose (Eds).Display Printers (P) ltd., India, ISBN 81-900171-1-X, Volume II, p: 344-414.
• Sepahvand, E., Khadivi-Khub, A., Momenpour, A., & Fallahi, E. (2015) Evaluation of an almond collection using morphological variables to choose superior trees. Fruits, 70(1), 53-59.
• Sümbül, A. (2012). Hatay ili bademlerinin (Prunus dulcis Mill.) seleksiyonu [Yüksek Lisans Tezi] Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Socias I Company, R. (1999). Qualitative Traits in Almond Trees. Nucis 8, 18-20.
• Şimşek, M., & Gülsoy, E. (2017). Güney Doğu Anadolu Bölgesinin badem (Prunus amygdalus L.) potansiyeline genel bir bakış. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7(3), 19-29. https://doi.org/10.21597/jist.2017.157
• Şimşek, M., & Osmanoğlu, A. (2010). Derik (Mardin) İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin (Prunus amygdalus L.) Seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 20(3), 171-182.
• Şimşek, M. (2011). Çınar İlçesinde Badem Seleksiyonu. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(1), 32-36.
• Yıldırım, A. N. (2007). Isparta yöresi bademlerinin (P. amygdalus L.) seleksiyonu. [Yüksek Lisans Tezi] Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Yılmaz, A. (2017). Gaziantep ili Araban ve Yavuzeli ilçelerinde doğal olarak yetişen bademlerin (Prunus amygdalus batsch) seleksiyonu. [Doktora Tezi] Ankara Üniversitesi, Ankara.