Eskişehir İli Kahverengi ve Kahverengi Orman Büyük Toprak Gruplarında Buğday Yetiştiriciliği Yapılan Toprakların Verimlilik Durumunun Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 119 - 132, 15.04.2022

Gafur Gözükara , İmren Kutlu , Nurdilek Gülmezoğlu

https://doi.org/10.24180/ijaws.982684

Öz

Bu araştırmada, Eskişehir İli Seyitgazi ilçesi sınırlarında buğday yetiştirilen Kahverengi Büyük Toprak Grubu ve Kahverengi Orman Büyük Toprak Grupları topraklarının fiziksel ve kimyasal özellikleri belirlenerek, verimlilik durumlarının ortaya konulması ve toprak kaynaklı bitki besleme sorunlarına çözüm getirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, 0-20 cm derinlikten toplam 45 adet toprak örneği (9 farklı bölgeden x 5 toprak örneği) alınmıştır. Toprak örneklerinde; tekstür, pH, EC, kireç (CaCO3), organik madde, azot (N), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg), demir (Fe), mangan (Mn), çinko (Zn), bakır (Cu) ve bor (B) analizleri yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; Kahverengi Büyük Toprak Grubunda topraklar genellikle kumlu-killi-tın, hafif alkalin, orta kireçli, organik madde miktarı orta düzeyde ve tuz miktarı düşük düzeyde, toplam N ve alınabilir P yeterli, değişebilir K, Ca ve Mg ise fazla olarak belirlenmiştir. Kahverengi Orman Büyük Toprak Grubu ait tarım arazileri genellikle killi, nötr ve hafif alkalin, tuzluluk riski olmayan, az kireçli, organik madde miktarı iyi, yeterli düzeyde toplam N ve alınabilir P kapsamına sahiptir. Bu toprak grubundaki P miktarı diğer toprak grubundan daha yüksek olmakla birlikte, değişebilir K, Ca ve Mg kapsamlarının fazla olduğu belirlenmiştir. Alınabilir Fe içeriği Kahverengi Büyük Toprak Grubunda daha az olmasına rağmen, her iki büyük toprak grubunda da alınabilir Mn ve Zn içeriği az ve Cu içeriği yeterli seviyededir. Kahverengi Büyük Toprak Grubu topraklarının alınabilir B içeriği yeterli, Kahverengi Orman Büyük Toprak Grubunda ise az olarak belirlenmiştir. Genel olarak, buğday yetiştirmek için Kahverengi Orman Büyük Toprak Grubu topraklarının verimlilik parametreleri Kahverengi Büyük Toprak Grubu’ndan daha iyi özelliklere sahip olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Buğday, büyük toprak grubu, seyitgazi, toprak verimliliği

Determination of Soil fertility of Wheat Cultivated on Brown and Brown Forest Great Groups in Eskişehir Province

Öz

This study aimed to determine the physical and chemical properties of Brown and Brown Forest Great Soil Groups soils where wheat is grown in Eskişehir province, Seyitgazi district, to reveal their productivity status and to solve potential nutritional problems. In this study, a total of 45 soil samples (9 different regions x 5 soil samples) were taken from 9 different regions at a depth of 0-20 cm. In soil samples; texture, pH, EC, lime (CaCO3), organic matter, N, P, K, Ca, Mg, Fe, Mn, Zn, Cu, and B were analyzed. According to the results of the research; Brown Great Soil Group soils were generally determined as sandy-clayey-loam, slightly alkaline, medium calcareous, medium amount of organic matter, low salinity, sufficient total N and available P, high changeable K, Ca, and Mg. Brown Forest Great Soil Group soils were generally determined as clayey, neutral- slightly alkaline pH, without salinity risk, low calcareous, well the amount of organic matter, sufficient total N and available P. Although the P amount in this soil group is higher than the other soil group, it has been determined that the exchangeable K, Ca and Mg contents are higher. The available Fe content is less in Brown Great Soil Group, the available Mn and Zn content in each large soil group were low and Cu was sufficient in each large soil group. Available B content was sufficient in Brown Great Soil Group, while available B content was low in Brown Forest Great Soil Group. In general, it is concluded that Brown Forest Great Soil Group had better soil properties than Brown Great Soil Group according to fertility parameters.

Anahtar Kelimeler

Wheat, great soil groups, seyitgazi, soil ferility

Kaynakça

• Alaboz, P., Demir, S., Başayiğit, L., & Işıldar, A. A. (2019). Isparta ili büyük toprak gruplarına göre tahıl yetiştirilen toprakların bazı özelliklerin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 28(2), 67-79. https://doi.org/10.21566/tarbitderg.660231
• Altuner, F., Oral, E., & Ülker, M. (2019). Van ili buğday tarımının türkiye ve bölgedeki yeri, sorunları ve çözüm önerileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 29(2), 339-351. https://doi.org/10.29133/yyutbd.495652
• Aylar, F. (2015). Budaközü Çayı Havzası topraklarının genel özellikleri ve başlıca sorunları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17.
• Bationo, A., Kihara, J., Vanlauwe, B., Waswa, B., & Kimetu, J. (2007). Soil organic carbon dynamics, functions and management in West African agro-ecosystems. Agricultural Systems, 94(1), 13-25. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2005.08.011
• Berger, K. C., & Truog, E. (1940). Boron deficiencies as revealed by plant and soil tests. Journal of the American Society of Agronomy, 32, 297-301.
• Black, C. A. (1965). Methods of soil analysis Part 2, Amer. Society of Agronomy Inc., Publisher Madisson, Wilconsin, U.S.A., 1372-1376.
• Bouyoucos, G. J. (1965). A recalibration of the hydrometer method for making mechanical analysis of the soils, Agronomy Journal, 4(9), 434. https://doi.org/10.2134/agronj1951.00021962004300090005
• Boling, A. A., Tuong, T.P., Van Keulen, H., Bouman, B. A. M., Suganda, H., & Spiertz, J. H. J. (2010). Yield gap of rainfed rice in farmers’ fields in Central Java. Indonesia. Agricultural Systems, 103(5), 307-315. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2010.02.003
• Bremner, J. M. (1965). Total nitrogen. Methods of Soil Analysis: Part 2 Chemical and Microbiological Properties, 9, 1149-1178.
• Calderini, D. F., & Ortiz‐Monasterio, I. (2003). Grain position affects grain macronutrient and micronutrient concentrations in wheat. Crop Science, 43(1), 141-151. https://doi.org/10.2135/cropsci2003.1410
• Cakmak, I., Torun, B., Erenoğlu, B., Öztürk, L., Marschner, H., Kalayci, M., Ekiz H, & Yilmaz, A. (1998). Morphological and physiological differences in the response of cereals to zinc deficiency. Euphytica, 100(1), 349-357.
• Chaudhari, S., Singh, R., & Kundu, D. (2008). Rapid textural analysis for saline and alkaline Soils with different physical and chemical properties. Soil Science Society of America Journal, 7, 431-441. https://doi.org/10.2136/sssaj2006.0117N
• Çakmak, İ., Yılmaz, A., Kalaycı, M., Ekiz, H., Torun, B., Erenoğlu, B., & Braun, H. J. (1996). Zinc deficiency as a critical problem in wheat production in Central Anatolia. Plant and Soil, 180, 165-172.
• Çağlar, K. Ö. (1949). Toprak bilgisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No:10.
• Çimrin, K. M., & Boysan, S. (2006). Van yöresi tarım topraklarının besin elementi durumları ve bunların bazı toprak özellikleriyle ilişkileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16, 105-111.
• Eskişehir Valiliği (2001). Eskişehir İli arazi varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara.
• Eskişehir Valiliği (2009). 2009 Yılı Eskişehir İl Çevre Durum Raporu. Eskişehir Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. http://www2.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/eskisehiricd2009.pdf
• Eyüpoğlu, F. (1999). Türkiye topraklarının verimlilik durumu. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları Genel Yayın No: 220 Teknik Yayın No: T-67, Ankara.
• Erenoğlu, E. B. (2017). 4D bitki besleme - bitki besleme yönetimini iyileştirme kılavuzu. International Plant Nutrition Institute.
• Göktay, B. (1991). Sakarya seydi suyu su toplama havzası. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Raporu.
• Gözükara, G. (2021). Tahıl yetiştirilen toprakların bazı toprak özelliklerinin farklı enterpolasyon yöntemleri ile dağılım durumlarının değerlendirilmesi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 9(2), 69-78. https://doi.org/10.33409/tbbbd.1004763
• Gözükara, G., Demirel, B. Ç., Altunbaş, S. (2021). Sayısal renk parametreleri ile toprak özellikleri arasındaki ilişkiye toprak horizonlarının etkisi. Mediterranean Agricultural Sciences, 32(3), 425-435. https://doi.org/10.29136/mediterranean.746628
• Gulmezoglu, N., Aytac, Z., Kutlu, I., Kulan, E. G., & Gozukara, G. (2017). Mapping boron and beneficial heavy metal ions for wheat-cultivating soils in turkey’s boron-mining zone. Applied Ecology and Environmental Research, 15(3), 1119-1130. http://dx.doi.org/10.15666/aeer/1503_11191130
• Gulmezoglu, N., Çiçek, A., Ozer, E., & Askin, A. (2010). The assessment of influence of species and environment on microelement levels in cereals. Fresenius Environmental Bulletin, 19(10), 2259-2267.
• Güçdemir, İ. H. (2006). Türkiye gübre ve gübreleme rehberi. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları Genel Yayın No. 231, Teknik Yayınlar No. T. 69.
• Güneş, A., Alpaslan, M., & İnal, A. (2004). Bitki besleme ve gübreleme, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1551.
• Grewelling, T., & Peech, M. (1960). Chemical Soil Test. Cornell University Agricultural Experiment Station Bulletin. No 960.
• änsch, R., & Mendel, R. R. (2009). Physiological functions of mineral micronutrients (Cu, Zn, Mn, Fe, Ni, Mo, B, Cl). Current opinion in plant biology, 12(3), 259-266. https://doi.org/10.1016/j.pbi.2009.05.006
• He, Y., Hou, L., Wang, H., Hu, K., & McConkey, B. (2014). A modeling approach to evaluate the long-term effect of soil texture on spring wheat productivity under a rain-fed condition. Scientific reports, 4(1), 1-10.
• Horuz, A., Dengiz, O. (2018). Terme Yöresi alüviyal arazilerde yetiştirilen çeltiğin bazı fiziko-kimyasal toprak özellikleriyle besin element kapsamı arasındaki ilişkiler. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 33(1), 58-67. https://doi.org/10.7161/omuanajas.310249
• Jackson, M. C. (1962). Soil chemical analysis. Prentice Hall Inc. Englewood. Cliffs. New Jersey, U.S.A.
• Jackson, M. C. (1967). Soil chemical analysis. Prentice Hall of India Private’Limited, New Delhi.
• Kacar, B., & Katkat, A. V. (2009). Gübreler ve gübreleme tekniği. Nobel Yayın No: 1119 Fen Bilim: 34, Ankara.
• Kacar, B. (2009). Toprak analizleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, B., Nadaroğlu, Y., & Şimşek, O. (2015). Türkiye’de toprak sıcaklığı yönünden serin iklim tahıllarının ekim zamanının belirlenmesi. https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/makale/ekimzamani.pdf
• Khoshgoftarmanesh, A. H., Schulin, R., Chaney, R. L., Daneshbakhsh, B., & Afyuni, M. (2010). Micronutrient-efficient genotypes for crop yield and nutritional quality in sustainable agriculture. A review. Agronomy for Sustainable Development, 30(1), 83-107.
• Kınacı, E., Kınacı, G., Balcıoğlu, F., Buçak, M., Yolal, O., & Karanfil, T. (2016). Eskişehir’de 2013-14 üretimi buğdaylarda çeşitlere göre kalite özellikleri. Eskişehir Ticaret Borsası Dergisi, 6, 30-31.
• Küçükçongar, M., Kan, M., & Özdemir, F. (2014). Doğrudan ekim yönteminin buğday tarımında kullanımı ve çiftçi görüşlerinin belirlenmesi: Konya İli örneği. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 1(1-2), 26-35.
• Lindsay, W. L., & Norvell, W. A. (1978). Development of a DTPA soil Test for Zn, Fe, Mn and Cu. Soil Science Society of America Journal, 42, 421-428.
• Marschner, H. (2011). Marschner's mineral nutrition of higher plants. Academic press.
• Mengel, K., & Kirkby, E. A. (2001). Principles of plant nutrition. 5th Edition. Kluwer Academic Publishers. The Netherlands.
• Mulla, D. J., & McBratney, A. B. (2000). Soil spatial variability. Handbook of Soil Science CRS Pres.
• Olsen, S. R., & Sommers, E. L. (1982). Phosporus soluble in sodium bicarbonate, Methods of Soil Analysis, Part 2, Chemical and Microbiological Properties.
• Rawat, J., Sanwal, P., & Saxena, J. (2016). Potassium and its role in sustainable agriculture. In Potassium solubilizing microorganisms for sustainable agriculture. Springer, New Delhi.
• R Core Team, (2008). R: A Language and Environment for Statistical Computing. Vienna, Austria, R Core Team https://www.R-project.org/.
• Richards, L. A. (1954). Diagnosis and improvement of saline and alkali soils. US Salinity Lab., United States Department of Agriculture Handbook, California, USA.
• Sillanpaa, M. (1990). Micronutrient assessment at the country level: an international study.
• Solomon, D., Fritzsche, F., Tekalign, M., Lehmann, J., & Zech, W. (2002). Soil organic matter composition in the Subhumid Ethiopian highlands as influenced by deforestation and agricultural management. Soil Science Society of America Journal, 66, 68–82. https://doi.org/10.2136/sssaj2002.6800
• Sünal, S., Dikmen, Ü., Erşahin, S., Aşkın, T., Özenç, D. B., Tarakçıoğlu, C., Korkmaz, K., Aşkın, T., & Kutlu, T. (2018). Orta Karadeniz Bölgesi kolüvyal-alüvyal topraklarında bazı kimyasal toprak özelliklerinin uzaysal değişkenliği. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 6(1), 61-66.
• Süzer, S. (2007). Buğday tarımı ve önemi. Hasad Bitkisel Üretim Dergisi, 23(270), 64-68. Tarım Kütüphanesi. (2021). http://www.tarimkutuphanesi.com/bugday_yetistiriciligi_00033.html. [Erişim tarihi 16 Şubat 2021).
• Toprak Su Genel Müdürlüğü, (1984). Eskişehir ili verimlilik envanteri ve gübre ihtiyaç raporu. Toprak Su Genel Müdürlüğü Yayınları. TOVEP Yayın No: 22, Genel Yayın No: 744, Ankara.
• Tilahun, A. (2003). Opportunities and challenges in reversing land degradation: the regional experience. T. Amede (Ed.) Natural resources degradation and environmental concerns in the Amhara National Regional State: impact on food security. Ethiopian Soil Science Society, Ethiopian.
• TMO. (2020). https://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/sektorraporlari/hububat2019.pdf [Erişim tarihi: 16 Şubat 2021.
• Turan, M. A., Katkat, A. V., Özsoy, G., & Taban, S. (2010). Bursa ili alüviyal tarım topraklarının verimlilik durumları ve potansiyel beslenme sorunlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(1), 115-130.
• Turan, M., & Horuz, A. (2012). Bitki beslemenin temel ilkeleri. Bitki Besleme.
• Tümsavaş, Z. (2003). Bursa İli Vertisol büyük toprak grubu topraklarının verimlilik durumlarının toprak analizleriyle belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(2), 9-21.
• Tümsavaş, Z., & Aksoy, E. (2008). Kahverengi orman büyük toprak grubu topraklarının verimlilik durumlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1), 43-54.