Bolu Ekolojik Koşullarına Uygun Soya (Glycine max L.) Çeşitlerinin Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 273 - 281, 25.08.2024

Abdurrahim Yılmaz , İbrahim Hakkı Yılmaz

https://doi.org/10.24180/ijaws.1446736

Öz

Protein içeriği bakımından zengin bir yağ bitkisi olan soya, insan ve hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Ham olarak tüketilebilmekle birlikte işlenerek protein ve yağ ürünleri olarak da değerlendirilebilen bu bitkiden günümüzde analitik kimyasallar, bakım yağı, baskı maddesi, dezenfektan, dolgu yağı, farmasötik, ilaç, insektisit, inşaat malzemesi, kauçuk, mayonez, margarin, macun bileşeni, mürekkep, pişirme yağı, yapıştırıcı gibi farklı alanlarda değerlerilen ürünler elde edilebilmektedir. Bu çalışmada bazı soya çeşitlerinin 2021 yılı Bolu ekolojik koşullarında ana ürün olarak değerlendirilmesi ile verim ve kalite özellikleri belirlenmiştir. Tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülen bu denemede; Asya, Sonya, 3616, Agrova, Linda, Ceysoy, Lider, Arısoy, 3546, Planet ve Adel çeşitleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, tohum verimi en yüksek çeşitler 3546 (449.2 kg da-1) ve Lider (420.8 kg da-1); yağ verimi en yüksek çeşitler Linda (58.84 kg da-1) ve Lider (57.62 kg da-1); protein verimi en yüksek çeşitler ise 3546 (177.35 kg da-1) ve Arısoy (153.31 kg da-1) olarak belirlenmiştir. Bu değerlere göre hem verim ve hem de kalite parametreleri bakımından 3546 ve Lider soya çeşitlerinin Bolu ekolojik koşullarında diğer çeşitlere göre daha yüksek değerlere sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Soya, Yağ, Protein, Bolu, Çeşit

Determination of Soybean (Glycine max L.) Varieties Suitable for Bolu Ecological Conditions

Öz

Soybean, an oil plant rich in protein content, has an important place in human and animal nutrition. Although it can be consumed raw, it can also be processed and evaluated as protein and fat products, and today products of various fields such as analytical chemicals, maintenance oil, printing agent, disinfectant, filler oil, pharmaceutical, insecticide, construction material, rubber, mayonnaise, margarine, paste component, ink, cooking oil, adhesive can be obtained from this plant. In this study, yield and quality characteristics were determined by evaluating some soybean varieties as the main product in Bolu ecological conditions in 2021. Asya, Sonya, 3616, Agrova, Linda, Ceysoy, Leader, Arisoy, 3546, Planet and Adel varieties were used in this experiment, which was conducted with three repetitions according to the coincidence blocks trial pattern. According to the research results, the varieties with the highest seed yield were 3546 (449.2 kg da-1) and Lider (420.8 kg da-1), the varieties with the highest oil yield were Linda (58.84 kg da-1) and Lider (57.62 kg da-1), the varieties with the highest protein yield were 3546 (177.35 kg da-1) and Arısoy (153.31 kg da-1. According to these values, it was seen that 3546 and Lider soybean varieties had higher values compared to other varieties in Bolu ecological conditions in terms of both yield and quality parameters.

Anahtar Kelimeler

Soybean, Oil, Protein, Bolu, Variety

Kaynakça

• Aguilera, E., Diaz-Gaona, C., Garcia-Laureano, R., Reyes-Palomo, C., Guzmán, G. I., Ortolani, L., Sánchez-Rodríguez, M., & Rodriguez-Estevez, V. (2020). Agroecology for adaptation to climate change and resource depletion in the Mediterranean region. A review. Agricultural Systems, 181, 102809. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2020.102809
• Ahmad, M., Waraich, E. A., Skalicky, M., Hussain, S., Zulfiqar, U., Anjum, M. Z., Habib ur Rahman, M., Brestic, M., Ratnasekera, D., Lamilla-Tamayo, L., Al-Ashkar, I., & El Sabagh, A. (2021). Adaptation strategies to improve the resistance of oilseed crops to heat stress under a changing climate: An overview. Frontiers in Plant Science, 12, 767150. https://doi.org/10.3389/fpls.2021.767150
• Altınyüzük, H. (2017). Soya çeşitlerinin Çukurova koşullarında II. ürün olarak verim ve kalite özelliklerinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ay, B. (2012). Türkiye’de ıslah edilmiş yeni soya (Glycine max. L. Merrill) çeşitlerinin Orta Karadeniz bölgesi koşullarında verim ve kalite performanslarının belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çalışkan, S., & Arıoğlu, H. H. (2004). Amik Ovası koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilebilecek soya çeşit ve hatlarının belirlenmesi. MKU Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(1-2): 23-32.
• Çetiner, M., & Bilek, S. E. (2018). Bitkisel protein kaynakları. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 33(2), 111-126.
• Day, L. (2013). Proteins from land plants–potential resources for human nutrition and food security. Trends in Food Science & Technology, 32(1), 25-42. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2013.05.005
• Demirel, F. (2020). Kahramanmaraş şartlarında ikinci ürün olarak yetiştirilebilecek bazı soya fasulyesi (Glycine max (L.) merrill) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
• Dumanoğlu, Z., Öztürk, G., & Ekren, S. (2021). Bazı yağ bitkilerine ait tohum özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. MAS Journal of Applied Sciences, 6(4), 988-996. https://doi.org/10.52520/masjaps.141
• Gaffaroğlu Yetgin, S. (2009). Çukurova bölgesinde ana ürün koşullarında bazı soya çeşit ve hatlarının verim ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Göre, M, & Kurt, O. (2021). Bazı yağ bitkilerinin yağ oranları ve yağ asit kompozisyonlarının karşılaştırılması. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2), 275-284. https://doi.org/10.25308/aduziraat.975155
• Güngör, H., & Üstün, A. (2015). Konya ekolojisinde iki farklı sıra aralığının bazı soya (Glycine max. (L.) Merill) genotiplerinde verim ve bazı verim unsurlarına etkisi. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 32(2), 100-106. https://doi.org/10.13002/jafag841
• Karges, K., Bellingrath-Kimura, S. D., Watson, C. A., Stoddard, F. L., Halwani, M., & Reckling, M. (2022). Agro-economic prospects for expanding soybean production beyond its current northerly limit in Europe. European Journal of Agronomy, 133, 126415. https://doi.org/10.1016/j.eja.2021.126415
• Kulan, E. G., Ergin, N., Demir, İ., & Kaya, M. D. (2017). Eskişehir koşullarında bazı soya (Glycine max L.) çeşitlerinin önemli tarımsal özellikleri ve adaptasyonunun belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(1), 127-135.
• Mert, M. & İlker, E. (2016). Ana ürün koşullarında bazı soya (Glycine max (L.) Merill) hat ve çeşitlerinin Aksaray bölgesine adaptasyonu üzerine çalışmalar. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25(2), 176-181.
• Okcu, M. (2020). Farklı ekim zamanlarının soya fasulyesi çeşitlerinde bazı tarımsal özellikler üzerine etkileri. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 10(4), 972-982. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.737533
• Özüstün, A. (2022). Farklı ekolojik koşullarda soya fasulyesi (Glycine max. L. Merr.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Pagano, M. C., & Miransari, M. (2016). The importance of soybean production worldwide. Abiotic and biotic stresses in soybean production (pp. 1-26). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-801536-0.00001-3
• Soydemir, H. E. (2021). Bazı kuru fasulye çeşit ve hatlarının farklı lokasyonlardaki verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Söğüt, T. (2005). Aşılama ve azotlu gübre uygulamasının bazı soya çeşitlerinin verim ve verim özelliklerine etkisi. Akdeniz University Journal of the Faculty of Agriculture, 18(2), 213-218.
• Yeken, M. Z., Çiftçi, V., Çanci, H., Göksel, Ö., & Kantar, F. (2019). Türkiye’nin Batı Anadolu Bölgesi’nden toplanan yerel fasulye genotiplerinin morfolojik karakterizasyonu. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 5(1), 124-139. https://doi.org/10.24180/ijaws.529713
• Yılmaz, A. (2023). Vermicompost enhances saline tolerance in peanut (Arachis hypogaea L.). Black Sea Journal of Agriculture, 6(1), 1-7. https://doi.org/10.47115/bsagriculture.1181705
• Yılmaz, A., & Çiftçi, V. (2021). Pütresin’in tuz stresi altında yetişen yer fıstığı (Arachis hypogaea L.)’na etkisi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (31), 562-567. https://doi.org/10.31590/ejosat.1013051
• Yılmaz, A., Yeken, M. Z., Ali, F., Barut, M., Nadeem, M. A., Yılmaz, H., Naeem, M., Hacıoğlu, B. T., Arslan, Y., Kurt, C., Aasim, M., & Baloch, F. S. (2021a). Genomics, phenomics, and next breeding tools for genetic improvement of safflower (Carthamus tinctorius L.). Oil Crop Genomics (pp. 217-269). Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-030-70420-9_11
• Yılmaz, A., Yılmaz, H., Soydemir, H. E., & Çiftçi, V. (2022b). Soya (Glycine max L.)’da PGPR ve AMF uygulamalarının verim özellikleri ve protein içeriğine etkisi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 8(1), 108-118. https://doi.org/10.24180/ijaws.1077704
• Yılmaz, M. (2024). Determination of important agricultural traits of some soybean (Glycine max (L.) Merr.) genotypes and adaptation in the eastern mediterranean transition zone. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1), 139-147. https://doi.org/10.33462/jotaf.1250402
• Yilmaz, A., Yılmaz, H., Arslan, Y., Çiftçi, V., & Baloch, F. (2021b). Ülkemizde alternatif yağ bitkilerinin durumu. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (22), 93-100. https://doi.org/10.31590/ejosat.843220
• Yilmaz, A., Yildirim, E., Yilmaz, H., Soydemir, H. E., Güler, E., Ciftci, V., & Yaman, M. (2023). Use of arbuscular mycorrhizal fungi for boosting antioxidant enzyme metabolism and mitigating saline stress in sweet basil (Ocimum basilicum L.). Sustainability, 15(7), 5982. https://doi.org/10.3390/su15075982
• Yilmaz, A., Yilmaz, H., Turan, S., Celik, A., Nadeem, M. A., Demirel, F., Demirel, S., Eren, B., Emiralioğlu, O., & Arslan, M. (2022a). Biotechnological advancements in coriander (Coriandrum sativum L.). Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (35), 203-220. https://doi.org/10.31590/ejosat.1072325
• Yurtvermez, B., & Gıdık, B. (2021). Yağlı tohumlu bitkiler ve kullanım alanları. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4(2), 139-145.