TÜRK MÛSİKÎ İNKILÂBI BAĞLAMINDA KLASİK TÜRK MÛSİKÎSİ ÇALGILARI

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 51 - 69, 15.07.2017

Ünsal Deniz

https://doi.org/10.22252/ijca.306176

Cited By: 3

Öz

Bu
araştırma, klasik Türk mûsikîsi çalgılarının, 1930’lu yıllardaki kültürel
değişim/dönüşüm çalışmaları kapsamında yer alan Türk Mûsikî İnkılâbı sürecinden
nasıl etkilendiğinin belirlenmesine odaklanmaktadır. Bu kapsamda, dönemin
siyasîlerinin, yazarlarının, müzik adamlarının ve toplumun, Türk Mûsikî
İnkılâbı çerçevesinde klasik Türk mûsikîsi çalgılarına bakış açılarının nasıl
olduğu araştırılmıştır. Araştırma kapsamında; günümüzde de sıkça tartışılan
Alaturka mûsikînin yasaklı yıllarında yayınlanmış olan gazete ve dergilerde
konuya yönelik yayınlanan haberler, yazılar, karikatürler incelenmiştir. Bu
doğrultuda, Kurun, Akşam, Vakit ve Hâkimiyeti Milliye gibi dönemin önemli
gazetelerinden ulaşılabilenler taranmış, araştırma sürecinde elde edilen
kazanımlar ışığında ulaşılan veriler çeşitli açılardan yorumlanmaya
çalışılmıştır.

Araştırma
doğrultusunda, Türk Mûsikî İnkılâbı kapsamında, bir yandan Osmanlı’nın izlerini
silmek, diğer yandan Şark kültüründen ayrıldığımızı göstermek için propaganda
malzemesi yapılan Alaturka mûsikînin ve klasik Türk mûsikîsi çalgılarının, o
dönemde en ağır eleştirilerin hedefi haline geldiği, klasik Türk mûsikîsi
çalgılarının Alaturka mûsikî ile birlikte geriliğin ve Şark kültürünün bir
sembolü olarak algılandığı, dönemin aydınlarının büyük bir çoğunluğunun yazdıkları
yazılarla Alaturka mûsikî ve klasik Türk mûsikîsi çalgılarını toplumun gözünden
düşürmeye çalıştıkları, klasik Türk mûsikîsi çalgılarının gazete ve dergilerde
karikatürler yoluyla gülünç duruma düşürülmeye çalışıldığı, dönemin
aydınlarından bazılarının, klasik Türk mûsikîsi çalgılarının çoksesli millî
Türk müziğinin ilerlemesindeki engellerden biri olduğunu savundukları, Türk
Mûsikî İnkılâbı sürecine bağlı olarak, klasik Türk mûsikîsi çalgılarının
icrasına yönelik ilmî çalışmaların, klasik Türk mûsikîsi icracılarının
yetişmesinin,  klasik Türk mûsikîsi çalgı
yapımcılığı ve klasik Türk mûsikîsi çalgıları yapımında yenilikçi yaklaşımların
daha ileriki dönemlere ötelenmesine sebep olduğu, ayrıca klasik Türk mûsikîsi
çalgılarının icrasına yönelik sistematik ve bilimsel metot çalışmalarının
gecikmesine neden olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Bu sonuçlarla
birlikte, Türk Mûsikî İnkılâbı sürecinde getirilen yasaklar, yapılan yoğun
çalışmalar ve propagandalar neticesinde Batı müziğinin yaygınlaşması, Batı
müziği çalgılarının tanınması, kulakların çoksesliliğe alışması,
konservatuvarların kurulması, Türk bestecilerin yetişmesi, orkestraların
kurulması ve en önemlisi çoksesli millî Türk müziği ekolünün kurulması gibi
birçok olumlu sonuçları da beraberinde getirdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Mûsikîsi Çalgıları, Türk Musiki İnkılâbı

Kaynakça

• Ayas, O. G. (2014), Musiki İnkılâbı’nın Sosyolojisi, Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişim, Doğu Kitabevi. İstanbul. Behçet Kemal (1933). Hakimiyeti Milliye, (21 Kasım 1933) Çağatay, A.R. (1934), Mûsikî İnkılâbı – Garp Mûsikîsinin Esası Eski Türk Mûsikîsidir, Akşam, 8 Kasım 1934, sf. 6. Deniz, Ü. (2016a). Millî Mûsikî ve Türk Beşleri, Gece Kitaplığı, Ankara. Deniz, Ü. (2016b), Türk Musiki İnkılâbı’nın Güldüren Yüzü: Karikatürler, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Uluslararası Sanat Sempozyumu ve Sergisi, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt/Vol. 6, Sayı/No. Özel Sayı, sf. 523-533. İnan, Afet (2007), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, (Baskıya hazırlayan Arı İnan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Kocatürk, Utkan (1984), Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Turhan Kitabevi. Kolukırık, K. (2014). Türk Müzik Tarihinde Dârü’l-Elhân Ve Dârü’l-Elhân Mecmuasi, Barış Kitabevi, Ankara. OKUR, H. Y. (1993), Yaşanmış Olaylarla Atatürk ve Müzik, Riyâset-i Cumhûr İnce Saz Hey'eti Şefi Binbaşı Hâfız Yaşar Okur'un Anıları (1924-1938), Hazırlayan, Halil Erdoğan Cengiz, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara. Oransay, G. (1985). Atatürk ile Küğ Belgeler ve Veriler, Küğ Yayınları, İzmir. Özdemir, S. (2007), Cümbüş: “Kimliğine Ulaşamamış Bir Çalgı”, Motif Dergisi/Kocaeli Üniversitesi “Halk Çalgıları Sempozyumu”nda bildiri olarak sunulmuştur. 14-16 Aralık 2007, Kocaeli. (http://www.musikidergisi.net - erişim tarihi: 10.11.20016). Saygun, A. A. (1981) Atatürk ve Musiki O’nunla Birlikte O’ndan Sonra, Sevda Cenap And Müzik Vakfı Yayınları, Ankara. Tan, N. (1982), Atatürk ve Türk Halk Müziği 2, Türk Halk Müziği ve Oyunları Folklor Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 2, Yıl: 1. Tarman, S. (2013). Doğumunun 130. Yılında Atatürk ve Müzik, Müzik Eğitimi Yayınları, Ankara. Yönetken, H. B. (2012). Halil Bedî [Yönetken]'den Seçme Müzik Makaleleri, Türk Harf İnkılâbı Öncesi 1922-1928 Arası, (Osmanlıca'dan Latin Harflerine Çevirenler, Cansevil Tebiş, Bahattin Kahraman), Müzik Eğitimi Yayınları, Ankara. Gazete ve Dergiler Akbaba, 8 Kasım 1934. Akşam, 13 Kasım 1934. Akşam, 20 Ocak 1934. Akşam, 22 Mart 1934. Akşam, 6 Ağustos 1934. Akşam, 7 Kasım 1934. Hakimiyeti Milliye, 30 Ekim 1933. Hakimiyeti Milliye, 7 Kasım 1934. Kurun, 20 Aralık 1934. Kurun, 4 Aralık 1934. Vakit, 2 Kasım 1934. Vakit, 26 Nisan 1926.