OPENİNG PHOTOGRAPHİC IMAGES OF VİOLENCE TO NON-HUMAN AGENTS: DİSCUSSİNG REGİMES OF SEEİNG AND SPECİESİSM THROUGH PHOTOGRAPHY

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 49 - 62, 05.08.2024

Erhan Korkmaz

https://doi.org/10.22252/ijca.1435045

Öz

This study discusses the use of non-human animals as photographic images and the issue of representation through the triad of photographer, photographed and spectator to bring a new perspective to the representation debates of photography. From Plato to Susan Sontag, our ways of seeing have been formulated in a human-centered way. Especially in terms of "representing reality", the emotional states of human beings are taken as a basis by photographers. The reflections of the desire to live, the good-evil problem, and the photographic audience's reception of the photographic image according to their moral norms have been discussed from an anthropocentric perspective. This study attempts to overcome this anthropocentric view and argues that photographers who reveal the relations of non-human agents with violence should not be obscured by anthropocentric understanding. While the actions of human beings carry strong indicators of the socio-cultural structure, the actions of non-human agents are ignored and dealt with separately from culture, which raises doubts about the objectivity of impartial photographers, considered "gatekeepers of reality". This study both shows the agency of the photographed non-human actors and discusses the position of photographers and viewers in terms of speciesism.

Anahtar Kelimeler

Photography, Animal Photojournalism, Representation, Anthropocentrism, Seeing regimes

FOTOGRAFİK ŞİDDET İMGELERİNİN İNSAN-OLMAYAN FAİLLERE AÇILMASI: GÖRME REJİMLERİ VE TÜRCÜLÜĞÜN FOTOĞRAF ÜZERİNDEN TARTIŞILMASI

Öz

Çalışma, fotoğrafın temsil tartışmalarına yeni bir bakış açısı getirme çabasıyla insan-olmayan hayvanların fotoğrafik bir imge olarak kullanılmalarını, fotoğrafçı, fotoğrafı çekilen ve seyirci üçlüsü üzerinden temsil meselesini tartışmaktadır. Fotoğraf tartışmalarında görüleceği üzere, Platon’dan Susan Sontag’a kadar birçok düşünürde görme biçimlerimiz insanı merkeze alan bir biçimde formüle edilerek söylemleştirilmiştir. Özellikle şiddeti fotoğraflayan fotoğrafçılar üzerinden yürütülen “gerçekliği temsil etme” meselesinde insanın duygu durumlarının esas alındığını ve gerçeklikle kurulan bağın bu biçimde inşa edildiğini görürüz. Ölümle girişilen amansız mücadelede yaşama arzusunun objektife yansımaları, iyilik-kötülük probleminin sosyo-kültürel yapıya göre değişkenlik göstermesi, fotoğraf seyircisinin fotoğrafik imgeyi ahlaki normlarına göre alımlaması ve daha birçok mesele insanmerkezci bir taraftan tartışılagelmiştir. Çalışma, bu insanmerkezci anlayışı aşmaya çalışarak, gerçekliğe en yakın imgeler ürettiği söylenen fotoğrafçıların insan-olmayan faillerin şiddetle kurdukları ilişkileri ortaya serdiğini ve daha önemlisi fotoğraf anındaki bu faillerin acılarının insanmerkezci anlayışla silikleştirilmemesi gerektiğini iddia eder. İnsanın yapıp-ettikleri, içerisinde bulunduğu sosyo-kültürel yapıya dair güçlü göstergeler taşırken, insan-olmayan faillerin yapıp-ettiklerinin bu denli göz ardı edilmesi ve kültürden ayrıksı biçimde ele alınması, gerçeklikle kurulan ilişkide bir çeşit “hakikat bekçisi” olan fotoğrafçıların gerçekliği yansıtırken ne denli tarafsız oldukları konusunda şüphe uyandırıyor. Bu çalışma, hem fotoğrafı çekilen insan-olmayan aktörlerin failliklerinin gösterilmesi, hem de fotoğrafı çeken fotoğrafçıların ve seyircilerin türcülük bağlamında konumlarını tartışılması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Fotoğraf, Hayvan Foto Muhabirliği, Temsil, İnsanmerkezcilik, Görme rejimleri

Teşekkür

Bu makalenin tohumları, 2023 - 2024 Güz Dönemi, İletişim Fakültesi İletişim Bilimleri Yüksek Lisans Programından aldığım Görsel Kültür ve İdeoloji dersinde atıldı. Öncelikle, beni fotoğrafla tanıştıran, teorik ve teknik açıdan sorduğum her soruya titizlikle cevap veren, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Halkbilimi lisanstan sevgili hocam İskender Yıldırım’a teşekkür ederim. Kendisinin görsel etnografiye olan ilgisi bana da bulaştı. Bir diğer teşekkürümü de bu makalenin ortaya çıktığı dersin hocası olan Gülsüm Depeli Sevinç hocama etmek istiyorum. Titizlikle belirlediği ders içi okumalar ve yarattığı tartışma alanı olmasaydı, fotoğrafa dair aklımdaki bu soruları makaleleştirme cesaretini kendimde bulamazdım. Tüm gevezeliğime rağmen sorduğum her soruma elinden geldiğince cevaplar vermeye çalıştı, ki her cevabın arkasında yeni sorularımın beklediğini bilmesine rağmen. Dersin asistanı olan Uğur Çetin hocama ve ders arkadaşlarım Serhat Ergün’e, Edanur Yastı’ya ve Sercan Cengiz’e ders içi tartışmalarındaki değerli katkıları için teşekkür ederim. Bu makalenin olgunlaşma sürecinde, değerlendirmeleri sonucu gözden kaçan kritik noktalara vurgular yapan Muhammet Öksüz ve Hande Çiçek dostlarıma da ilgileri için teşekkür ederim. Hem hayat yoldaşım hem de meslektaşım olan Sebahat Gökçe Ağbaş’a bana olan maddi-manevi destekleri için teşekkür ederim. Kendisinin uzun mesaisi sonucu makalenin redakte sürecini verimli geçirdim. Son olarak, başta We Animals Media oluşumunun fotoğrafçılarına sonra da objektiflerini türler arası eşitlik amacıyla kullanan fotoğrafçılara sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.

Kaynakça

• Adams, C. (2013). Etin Cinsel Politikası. (G. Tezcan ve M. E. Boyacıoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Agamben, G. (2012). Açıklık: İnsan ve Hayvan. (M. M. Çilingirlioğlu, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Ağın, B. (2022). Posthümanizm: Kavram, Kuram, Bilim-Kurgu. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Alkan, A. (2020). Şehir ve Hayvan. İstanbul: Patika Yayınları.
• Barthes, R. (1981). Camera Lucida: Reflections On Photography. (R. Howard, Çev.). New York: Hill and Wang
• Baudelaire, C. (1987). The Salon of 1859: The Modern Public and Photography. F. Frascina ve C. Harrison, Modern Art and Modernism: A Critical Anthology içinde. Westview Press.
• Baudrillard, J. (2013). Yokoluş Sanatı. C. Aydemir içinde, Fotoğraf Neyi Anlatır?. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Benjamin, W. (2013). Fotoğrafın Kısa Tarihi (O. Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Buller, H. (2015). Animal Geographies II: Methods. Progress in Human Geography, 39 (3), 374-384.
• Cassidy, R. (2012). Lives with Others: Climate Change and Human-Animal Relations. Annual Review of Anthropology 41. 21–36.
• Değirmenci, K. (2015). Fotoğrafta Alan Derinliği, Belirtisellik ve Temsil İlişkisi Üzerine. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, (13), 1-10.
• Descartes, Rene (1998). Discourse On Method and Meditations On First Philosophy. (D. A. Cress, Çev.). Indianapolis: Hackett Publishing Company.
• Descola, P. (2013). Doğa ve Kültürün Ötesinde. (İ. Yerguz, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Derrida, J. (2008). The Animal That Therefore I Am. Fordham Unıversty Press.
• Desperate, V. (2019). Doğru Soruları Sorsaydık, Hayvanlar Ne Söylerdi?. (A. N. Bingöl, Çev.). İstanbul: Tellekt Yayınları
• Foster, C. (2016). Hayvan Olmak: Bir İnsanın Hayvana Dönüşmesinin İzini Sürmek. (E. Bulut, Çev.). İstanbul: Kolektif.
• Goffman, E. (2014). Gündelik Yaşamda Benliğin Sunumu. (B. Cezar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• İkizoğlu, S. (2020). Fotoğraf Ve Gerçeklik İlişkisinin Toplumsal Belleğin İnşasındaki Rolü ve Önemi. Akademik Sanat, 5(11), 127-139.
• Jay, M. (1988). Scopic Regimes of Modernity. Vision and Visuality içinde. Hal Foster, Seattle: Bay Press.
• Kant, I. (2001). Pratik Usun Eleştirisi. (İ. Zeki Eyüboğlu, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Kant, I. (2008). Arı Usun Eleştirisi. (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kirksey, E., Schuetze, C. ve Helmreich, S. (2014). Introduction: Tactics of Multispecies Ethnography. E. Kirksey. The Multispecies Salon içinde. Durham: Duke University.
• Kohn, E. (2013). How Forests Think: Toward an Anthropology Beyond the Human. Berkeley: University of California.
• Küçükler, K. S. (2023). Fotoğraf Sanatının Tözünü Kant’ın Kopernik Devrimi Üzerinden Anlamak. İstanbul: Fotoğraf Kongresi 2022 Bildiri Kitabı içinde.
• Linfield, S. (2013). Acımasız Aydınlık: Fotoğraf ve Politik Şiddet. İstanbul: Espas Yayınları.
• Mocan, A. C. (2017). Jeff Wall Fotoğraflarında Gerçeklik Ve Kurgusallık İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi.
• Noske, B. (1989). Humans and Other Animals: Beyond the Boundaries of Anthropology. Londra: Pluto Press.
• Özdoğan, K. (2021). İnsan, Hayvan ve Ötesi. İstanbul: Kolektif Kitap.
• Platon. (2010). Devlet. (S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz, Çev.). İş Bankası Kültür.
• Ryan, D. (2015). Hayvan Kuramı. (A. Alkan, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Robert Capa ( 23 Ocak, 2024), Erişim: https://www.magnumphotos.com/photographer/robert-capa/
• Simondon, G. (2019). Hayvan ve İnsan Üzerine İki Ders. (E. Sünter, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayınları.
• Sayın, Z. (2013). İmgenin Pornografisi. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Sontag, S. (2004). Başkalarının Acısına Bakmak. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Şen, S. O. (2021). Hayvanların Acısına Bakmak: Hayvan Foto Muhabirliğine Dair Kavramsal Bir Çerçeve. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 696-706.
• Taylor, C. (2008). Precarious Lives of Animals: Butler, Coetzee, and Animal Ethics. Philosophy Today, 52 (1), 60-72.
• Timofeeva, O. (2018). Hayvanların Tarihi: Felsefi Bir Deneme. (B. E. Aksoy, Çev.). Ankara: Kolektif Kitap.
• Sunar, S. (2020). Olimpia, Frankenstein’ın Yaratığı ve Diğerleri: Posthümanizmin Yazınsal Kaynakları. Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi, 44, 23-39
• Witness Photography By James Nachtwey ( 23 Ocak, 2024), Erişim: http://www.jamesnachtwey.com/
• Wood, D. (2015). Hayvanlar Hakkındaki Hakikat. (E. Koyuncu, Çev.), Cogito Dergisi (80), 118-135.
• Yardımcı, A. (2015). Metafizik ve Epistemolojik Solipsizm Üzerine Eleştirel Bir İnceleme. Mavi Atlas, (4), 190-200.
• Zelyüt, S. (2010). Dört Adalı: Hobbes, Locke, Berkeley, Hume. Ankara: Doğu Batı Yayınları.