Examination of the relationship between school principals' visionary leadership characteristics and school efficiency

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 66 - 80, 30.06.2023

Zeynep Uçak , Orkun Osman Bilgivar

Öz

The aim of this research was determined as "Examination of the Relationship Between the Visionary Leadership Characteristics of School Principals Perceived by Teachers and School Effectiveness" and the relational survey model, one of the quantitative research methods, was used in the realization of the research. The population of the research is those who work within the borders of Istanbul in the 2021-2022 academic year; The sample consisted of 396 teachers working in private and public schools, which were formed by convenience sampling method. "Personal Information Form", "Visionary Leadership Scale" and "School Effectiveness Scale" were used as data collection tools in the research. As a result of the t-Test analysis applied to the obtained data; According to teachers' perceptions, school principals' visionary leadership characteristics (X ̅=3,81) and school effectiveness (X ̅=3,81) were found to be “high”. As a result of the ANOVA analysis, the variables showed significant differences according to the demographic characteristics. In the context of Pearson correlation analysis between school principals' visionary leadership characteristics and school effectiveness, a significant and positive (r=,554; p=,000) correlation was found to be "moderate" in all sub-dimensions. As a result of the multiple regression analysis, it was determined that visionary leadership significantly predicted school effectiveness in a “moderate” and positive direction.

Anahtar Kelimeler

leadership, visioner leadership, School Efficiency

Okul müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerinin okul etkililiği ile arasındaki ilişkinin incelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı “Öğretmenlerce Algılanan Okul Müdürlerinin Vizyoner Liderlik Özelliklerinin Okul Etkililiği İle Arasındaki İlişkinin İncelenmesi” olarak belirlenmiş ve araştırmanın gerçekleştirilmesinde nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma evrenini İstanbul sınırları içerisinde 2021-2022 Eğitim Öğretim döneminde görev yapan; kolayda örnekleme yöntemiyle oluşturulan özel ve devlet okullarında görevli 396 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Kişisel Bilgi Formu”, “Vizyoner Liderlik Ölçeği” ve “Okul Etkililik Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen verilere uygulanan t-Testi analizi neticesinde; öğretmen algılarına göre, okul müdürlerinin vizyoner liderlik özellikleri ve okul etkililiği “yüksek düzeyde” tespit edilmiştir. ANOVA analizi neticesinde değişkenler, demografik özelliklere göre anlamlı farklılıklar göstermiştir. Okul müdürlerinin vizyoner liderlik özellikleri ve okul etkililiği arasında pearson korelasyon analizi bağlamında tüm alt boyutlarda anlamlı ve pozitif yönde “orta düzeyde” ilişki olduğu görülmüştür. Yapılan çoklu regresyon analizi neticesinde vizyoner liderliğin okul etkililiğini “orta düzeyde” ve pozitif yönde anlamlı şekilde yordadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, vizyoner liderlik, okul etkililiği

Kaynakça

• Abdurrezzak, S. (2015). Etkili okul ve okul liderliğine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Acar, S. (2006). İlköğretim okul yöneticilerinin vizyoner liderlik rollerine ilişkin öğretmen görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Adams, D. (1993). Defining educational quality. Improving Educational Quality Project Publication #1: Biennial Report. Arlington, VA: Institute for International Research.
• Akiş, Z.T. (2004). Türkiye'nin Gerçek Liderlik Haritası. Alfa Yayınları.
• Aksu, A. (2009a). Kriz Yönetimi ve Vizyoner Liderlik. Journal of Yaşar University, 4(15), 2435-2450.
• Alanoğlu, M. (2014). Ortaöğretim kurumlarının örgütsel öğrenme düzeylerinin okul etkililiği ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
• Arslan, H., Kuru, M., ve Satıcı, A. (2010). Devlet ve özel ilköğretim okullarının etkililiğinin araştırılması. Eğitim ve Bilim, 32(142).
• Aslan, H., Satıcı, A. ve Kuru, M. (2007). Resmi ve özel ilköğretim okullarının kültür ve etkililik düzeylerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 13(3), 371-394.
• Aydoğan, İ. & Bilgivar, O.O. (2022). Okul müdürlerinin vizyoner liderlik davranışlarının okul iklimine etkisi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(23), 1740-1742.
• Babil, F. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ile öğretmenlerin örgütsel adanmaları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Balcı, A. (2014). Etkili okul geliştirme: kuram, uygulama ve araştırma (7. Baskı). Pegem Akademi.
• Başaran, M. E. (2016). Okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterliliklerine ilişkin müdür ve öğretmen görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bilgivar, O. O. (2018). Arketipsel liderlik eğitim modeli: karma gömülü deneysel çalışma. Journal of Turkish Studies. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14306
• Bulut, Y. ve Uygun, S. (2010). Etkin bir yönetim için vizyoner liderliğin önemi, Hatay'daki kamu kurumları üzerinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 29- 47.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Veri analizi el kitabı (On altıncı baskı). Pegem Akademi.
• Cemaloğlu, R. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 5(1), 73-112.
• Cerit, Y., & Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 902-914.
• Creemers, B.P.M., ve Kyriakides, L. (2006). A critical analysis of the current approaches to modelling educational effectiveness: The importance of establishing a dynamic model. School Effectiveness and School Improvement, 17, 347-366.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. Edam.
• Çakır, E. (2021). okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çalışkan, Y., F. (2021). Okul müdürlerinin çevik liderlik özellikleri ile okul etkililiği arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, D. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin sahip olması gereken vizyoner liderlik özelliklerine ilişkin öğretmen görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çınar, F. Kaban, A. (2012). Conflict management and visionary leadership: an application in hospital organizations. 8th International Strategic Management Conference. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 58, 197-206.
• Doğan F. (2021). İlköğretim okul müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olma yeterlilikleri (Aksaray ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri
• Dunne, D. W., & Delisio, E. R. (2001). Common Elements Of Effective Schools. http://www.education-world.com/a_issues/issues168.shtml, 14.09.2022 site
• Duranay Yıldırım, P. (2005). Ortaögretim kurumlarının etkili okul özelliklerini karşılama düzeyleri (İzmir örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Durukan, H. (2006). Okul Yöneticisinin Vizyoner Liderlik Rolü. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 7(2), 277-286
• Eranıl, E. K. (2014). Mesleki ortaöğretim kurumlarında görev yapan yöneticilerin vizyoner liderlik özellikleri ile öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Erdoğan, İ. (2010). Eğitim ve okul yönetimi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ermeydan, M., & Can, N. (2020). Okul yöneticilerin liderlik stilleriyle etkili okul arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 94-121.
• Grady, M. L. (2011). Leading the technology-powered School. Corwin Press.
• Güder, M. (2021). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin vizyoner liderlik yeterlikleri ile mesleki bağlılıkları arasındaki ilişkide örgütsel canlılığın aracılık etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Munzur Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tunceli.
• Günlü, E. (2012). Stratejik yönetimde liderlik ve motivasyon. (Editör: Celalettin Serinkan). Liderlik ve motivasyon geleneksel ve güncel yaklaşımlar içinde. (s. 179-205), Nobel.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe yöntem- analiz (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Harvey, L. & Green, D. (1993). Defining quality. Assessment & Evaluation in Higher Education, 18(1), 9-34.
• Hawes, H. & Stephens, D. (1990). Questions of quality: Primary education and development. Longman.
• Helvacı, M. A., ve Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• Johnson, R. E., Venus, M., Lanaj, K., Mao, C., & Chang, C.-H. (2012). Leader identity as an antecedent of the frequency and consistency of transformational, consideration, and abusive leadership behaviors. Journal of Applied Psychology, 97(6), 1262–1272
• Kocabaş, İ. & Karaköse, T. (2005). Okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi (Özel ve devlet okulu örneği).Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 79-93.
• Kaçmaz, S. (2020). Okul yöneticilerinin vizyoner liderlik davranişlari ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Kalyoncu, K, (2008). İlköğretim okul müdürlerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olma yeterlilikleri (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kazancıoğlu, M.M. (2008). Özel okullarda üst düzey yöneticilerin liderlik tarzları ve okul etkililiği üzerine bir çalışma ( İstanbul Örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koçman, E. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik davranışları ve okul kültürü (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Korkmaz, M. & Ada, K. (2019). Ortaokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi. E. Kıral, E.B. Çelik ve A. Çilek (Ed.), Eğitim araştırmaları içinde (1. Baskı, ss.38-54). Eyuder Yayınları.
• Kuyulu, İ. (2019). Spor liselerinde görev yapan yöneticilerin vizyoner liderliklerinin öğretmenlerin motivasyonuna ve örgütsel bağlılık düzeylerine etkisinin incelenmesi (Doktota Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Lezotte, L. (1991). Correlates of effective schools: The first and second generation. Effective Schools Products, Ltd.
• Oral, Ş. (2005). İlköğretim okullarının etkili okul kavramı açısından değerlendirilmesi (Batman ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Esnstitüsü, Diyarbakır.
• Quigley, J.V. (1998). Vizyon oluşturulması, geliştirilmesi ve korunması. (Çev: Berat Çelik). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde Örgütsel Yenileşme. Pegem A Yayınları.
• Özdilek, K. (2019). Öğretmen algılarına göre vizyoner liderlik ile yetenek yönetimi arasındaki ilişkide pozitif psikolojik sermayenin aracılık rolü (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sabancı, A. (2007). Müdürlerin vizyoner liderlik özelliklerine ilişkin müdürlerin, mudur yardımcılarının ve öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim, 174, 333-342.
• Seitsinger, A. M., Felner, R. D., Brand, S., & Burns, A. (2008). A large-scale examination of the nature and efficacy of teachers' practices to engage parents: Assessment, parental contact, and student-level impact. Journal of School Psychology, 46(4), 477-505.
• Scheerens, J. (2013). The use of theory in school effectiveness research revisited. School Effectiveness and School İmprovement, 24(1), 1-38.
• Sevimli, E. (2015). Denizli ilindeki okulların etkililik düzeyleri (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Starratt, R. J. (1995). Leaders with vision the quest school renewal. Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
• Şentürk, F. K., Boğan, E., & Bayırlı, M. (2019). Etik liderlik ve materyalist eğilimlerin otel çalışanlarının kurumsal sosyal sorumluluk algısına etkisi: Alanya örneği. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16(1), 136-153.
• Tarhan, S. (2008). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin etkili okul algıları. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tekin, Y. ve Ehtiyar, R. (2011). Başarının temel aktörleri: Vizyoner liderler. Journal of Yasar University, 24(6): 4007-4023.
• Vlãsceanu, L., Grünberg, L. & Parlea, D. (2004). Quality assurance and accreditation: A glossary of basic terms and definitions. Bucharest: UnescoCepes Papers in Higher Education.
• Yeyrek, M. (2018). Geleneksel yönetim ve vizyoner liderlik davranışlarının, çalışanların performansına etkilerine yönelik bir araştırma (Doktora Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım İ. ve Ada Ş. (2018). Algılanan okul etkililiği ölçeği'nin (Se-Index) Türkçeye uyarlanması, Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 19 – 32.
• Zigarelli, M. A. (1996). An empirical test of conclusions from effective schools research. The Journal of Educational Research. 90(2), 103-110.