Ortaokul öğrencilerinin içinde bulundukları dezavantajlı durumların eğitime etkisini azaltmada öğretmen rolleri

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2, 127 - 144, 30.12.2023

İsmail Tetik

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin içinde bulundukları dezavantajlı durumların eğitime etkisini azaltmada öğretmen rollerinin neler olduğunu ve bu dezavantajlı durumların ortadan kaldırılmasında öğretmenlerin neler yapabileceklerine ilişkin çözüm önerileri sunmaktır. Yapılan bu araştırmada ortaokullarda eğitim alan dezavantajlı öğrencilerin dezavantajlarını ortadan kaldırmada öğretmen rolleri nitel araştırma yöntemiyle ortaya konulmuştur. Araştırmada yöntem olarak nitel araştırma içerisinde yer alan fenomenoloji deseni tercih edilmiştir. Bu araştırma 2022-2023 eğitim öğretim yılında Düzce ili merkez ilçesinde bulunan bir köy okulunda görev yapan 1 müdür yardımcısı 9 öğretmen ile görüşme yapılarak gerçekleşmiştir. Yapılan araştırmanın temel amacına bağlı kalınarak, görüşmeye katılım sağlayanların yarı yapılandırılmış ölçek sorularına verdikleri cevaplar cinsiyet, yaş, branş, mesleki kıdem ve eğitim değişkenlerine göre incelenmiştir. Araştırmada geçerlilik ve güvenilirlik ilkesine riayet dilerek gerekli önlemler alınmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiş ve görüşmeden elde edilen ses kayıtları ve notlar yazıya dökülerek ayrıştırılmıştır. Ayrıştırılan ve çözümlenen verilerden Tema, Alt Tema ve Kodlar oluşturulmuştur. Katılımcılarla yapılan görüşmeden alıntılar araştırmaya doğrudan yansıtılarak araştırma güçlendirilmiştir. Yapılan bu araştırmada elde edilen bulgulardan özellikle aile bütünlüğünün bozulmasında kaynaklı dezavantajlı durumların yaşanması ön plandayken, aile bütünlüğünün bozulması dezavantajına bağlı olarak öğrencilerde derslere karşı ilgisizlik, isteksizlik, özel eğitime ihtiyaç duyma, içe kapanıklık ve sosyal ortamdan dışlanma gibi dezavantajlara yol açtığı bulguları elde edilmiştir. Sonuç olarak öğrencilerin eğitimdeki başarının artması ve dezavantajlı durumları eğitime etkisini azaltmada en büyük görevi öğretmenlere düşmektedir. Bunun için öğretmenlerin iyi bir eğitim alarak mesleğe başlamaları önemlidir. Bu eğitim içerisinde pedagojik eğitim kadar rehberlik etme, gözlem yapma, güven duygusu verecek iletişim becerisine sahip olma gibi eğitimleri tamamlamaları önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim kurumları, ilköğretim, öğretmen rolleri, dezavantajlı öğrenci

The roles of teachers in reducing the impact of disadvantaged situations on middle school students in education

Öz

The purpose of this research is to identify the roles of teachers in reducing the impact of disadvantaged situations on middle school students in education and to provide solution suggestions regarding what teachers can do to eliminate these disadvantages. In this study, the roles of teachers in eliminating the disadvantages of students receiving education in middle schools were revealed through the qualitative research method. The phenomenological design, a qualitative research method, was preferred as the research method. This research was conducted by interviewing 1 vice principal and 9 teachers working at a village school in the central district of Düzce province during the 2022-2023 academic year. In line with the main objective of the research, the responses to semi-structured scale questions provided by the participants were analyzed according to gender, age, field of study, professional seniority, and education variables. Adherence to the principles of validity and reliability was ensured, and necessary precautions were taken in the research. The data obtained were analyzed through content analysis, and the recordings and notes from the interviews were transcribed and categorized. Themes, sub-themes, and codes were created from the categorized and analyzed data. Quotations from the participants' interviews were directly reflected in the research, strengthening it. The findings of this research revealed that the disadvantageous situations, especially those related to the breakdown of family unity, led to disadvantages such as students' lack of interest, unwillingness, need for special education, introversion, and social exclusion. As a result, it is the teachers' primary responsibility to increase students' success in education and reduce the impact of disadvantaged situations on education. For this, it is important for teachers to receive a good education before starting their profession. In this education, completing training on pedagogy, guidance, observation, and communication skills that instill a sense of trust is crucial.

Anahtar Kelimeler

Secondary School, Education, Disadvantaged Student, Teacher Roles

Kaynakça

• Alkan, E. Ö. (2014). Parçalanmış aile modelindeki öğrencilerin eğitimdeki başarı durumları (Trabzon örneği). [Yüksek Lisans Tezi], İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Malatya
• Altunay, E. (2017). Sınıf yönetiminde öğretmenlerin öğretimsel liderlik rolleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(37), 19-44. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645166
• Aral, N., & Gürsoy, F. (2001). Çocuk hakları çerçevesinde çocuk ihmal ve istismarı. Milli Eğitim Dergisi, 151(5). 36-39.
• Bilici, A. B. (2014). Boşanma sürecinin çocuklar üzerindeki psiko-sosyal etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 79-110.
• Çelikten, M. (2005) Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 207-237.
• Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (2011). Dilovası’nda Dezavantajlı Grupların İstihdam Potansiyelinin Artırılması: Araştırma Sonuç Raporu. Erişim Tarihi: 30.03.2023. Erişim Adresi: https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/dilovas-c4-b1-nda-dezavantajl-c4-b1-gruplar-c4-b1n-c4-b0stihdam-potansiyelinin-art-c4-b1r-c4-b1lmas-c4-b1-ara-c5-9ft-c4-b1rma-sonu-c3-a7-raporu-dfd-2011.pdf
• Ekinci, H., & Sabancı, A. (2020). Okul müdürlerinin soruşturma görevlerini yerine getirirken karşılaştıkları sorunlar. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 138-154.
• Eren, V., & Çakran, Ş. (2017). Mülteci politikası: Avrupa Birliği ve Türkiye karşılaştırması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(39), 1-30.
• Erişim Adresi: https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/144/yaprak.htm adresinden alınmıştır.
• Fidan, F. (2004). Çalışançocuk olgusuna sosyopsikolojik bakış. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 30-49.
• Gülcan, M. G. (2021). Çocukişçiliği ve eğitim: Öğretmen el kitabı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. Erişim Tarihi: 02/04/2023. Erişim Adresi: https://www.csgb.gov.tr/media/19084/cocuk_isciligi_elkitabi.pdf adresinden alınmıştır.
• Gülmez, G. M. (2022). Öğretmen rolleri ve Millî Eğitim Bakanlığı’nın aday öğretmenlere önerdiği filmlerde öne çıkan öğretmen rolleri. Yüksek lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Gürdoğan Bayır, Ö. (2019). Dezavantajlı gruptaki çocuklarla eğitim süreci: sınıf öğretmeni adaylarının görüşleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 451-464.
• Herdem, F. S., & Bozgeyikli, H. (2013). İlköğretime devam eden parçalanmış ve tam aile çocuklarının rehberlik ihtiyaçlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi, OPUS-Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, 3(4), 7-35.
• Karakan, B. (2018). Türkiye’de sosyal dışlanma ve dezavantajlı gruplar: Engeliler üzerine tanımlayıcı bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Karaman, K., & Yılmaz, A. S. (2011). Mevsimlik tarım işçileri ve enformel ilişkiler ağı: Giresun’da çalışan mevsimlik tarım işçileri üzerine bir araştırma. ZeitschriftfürdieWelt der Türken/Journal of World of Turks, 3(1), 211-226.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel. Kaya, İ., & Ergül, H.F. (2021). Öğretmenlerindisiplini sağlama yaklaşımları ile öğrencilerin öğretimsel muhalefet davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi, 18(40), 2116-2145.
• Kazu, İ.Y. (2018). Sosyoekonomik açıdan dezavantajlı kişilerin eğitimleri sırasında karşılaştıkları sorunlar. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 38-47.
• Küçükbalaban, H. (2018). Çocuk işçiliğine genel bakış ve mevsimlik tarımda çocuk işçiliği. Uluslararası çocuk merkezi. Erişim tarihi: 02/04/2023 Erişim adresi:https://www.ihd.org.tr/wp-content/uploads/2020/06/cocuk_isciligi.pdf adresinden alınmıştır.
• Ozankaya, Ö. (1986), Toplumbilim. Tekin. Öcal, S. H., & Akpınar, E. (2020). İlköğretim okullarında ev ziyaretlerinin öğrenci başarısına etkisi (öğretmen görüşleri). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 24(Özel Sayı), 223-238.
• Özcan, K. Balyer, A., & Yıldız, A. (2018). Ekonomik olarak dezavantajlı bölgelerde görev yapan ortaokul müdürlerinin liderlik davranışları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 532-547. https://doi.org/10.17860/mersinefd.434775
• Pekdoğan, S., & Bozgün, K. (2018). Öğretmenlerin Çocuk ihmali ve İstismarı Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 433-443.
• Sünbül, A. M. (2003). Bir meslek olarak öğretmenlik. Öğretmenlik Mesleğine Giriş (Ö. Demirel ve Z. Kaya, Ed.), (s. 245-263). Pegem A.
• Sünbül, A.M. (1996). Öğretmen niteliği ve öğretimdeki rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 8(8), 597-608.
• Şentürk, Ü. (2012). Parçalanmış aile çocuklarının eğitimdeki başarısı/başarısızlık durumu (Malatya Örneği 2006). Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 105-126.
• Şişman, M. (2021). Eğitime giriş. Pegem A.
• Üreyen, S. (2019). Ortaöğretim yönetici ve öğretmenlerinin parçalanmış aile çocuklarının eğitiminde karşılaştığı sorunlar. [Yüksek Lisans Tezi], Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Yakut, H. İ., & Korkmaz, E. (2013). Çocuklarda cinsel istismar. Jinekoloji-Obstetrik ve Neo-natoloji Tıp Dergisi, 10(39), 1630-1632.
• Yavuz, Ö., & Mızrak, S. (2016). Acil durumlarda okul çağındaki çocukların eğitimi: Türkiye’deki Suriyeli mülteciler örneği. Göç Dergisi, 3(2), 175-199.
• Yazıcıoğlu, T. (2020). Destek eğitim odalarında görev yapan öğretmenlerin destek eğitim odalarının işleyişine ilişkin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(2), 299-327. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.584392
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.