Sağlık Ürünleri İhracatında Rekabet Gücü ve Finansal Verimlilik İlişkisi

Yıl 2025, Cilt: 40 Sayı: 1, 19 - 49

Merve Kaya Oğuz Kara

https://doi.org/10.24988/ije.1466894

Öz

Sağlık ürünleri, hastalıkların teşhis ve tedavi edilmesi için kullanılan tıbbi ve medikal malzemelerdir. Bu malların ulusal kaynaklar ile üretilmesi o ülkedeki sağlık hizmetleri arzının kalitesinin ölçülmesinde önemli bir göstergedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin sağlık ürünleri ihracatında rekabet avantajı/dezavantajını belirlemek ve borsa İstanbul’da işlem gören sağlık şirketlerinin hisse senedi getirileri ile sağlık ürünlerinin rekabet gücü arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Çalışmada karşılaştırmalı üstünlüklerin ölçümü, Balassa (1965) ve Vollrath (1991) tarafından işlevsel hale getirilen Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (AKÜ) endeksi ile hesaplanmıştır. Çalışmada ilk olarak Türkiye’nin 2000-2022 yılları arasındaki seçilmiş sağlık ürünlerinin (29 ürün grubu SITC Rev 3, 4. seviye) uluslararası rekabet avantajı aylık olarak hasaplanmıştır. İkinci aşamada ise BİST’de işlem gören sekiz sağlık şirketinin aylık ortalama hisse getirileri ile bu şirketlerin portföyünde yer alan sağlık ürünlerinin AKÜ değerleri ile olan ilişkisi eşbütünleşme analiz yöntemleri kullanılarak incelenmiştir. Analiz sonucunda Türkiye’nin 29 sağlık ürün grubunun 26’sında rekabet dezavantajına sahip olduğu belirlenmiştir. Rekabet avantajının olduğu ürünlerin HS 7311, HS 7324 ve HS 9402 kodlu ürünler olduğu ve bu ürünlerin katma değeri düşük (demir çelikten sağlığı koruyucu eşya/kaplar, ve ameliyet/dişçi masa/koltukları) nitelikteki ürünler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. BİST’de işlem gören sağlık şirketlerinin hisse senedi getirileri ile sağlık ürünlerindeki AKÜ katsayıları arasında eşbütünleşme ilişkisinin olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Ürünleri, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Katsayıları, Balassa Endeksi, Vollrath Endeksi

Relationship Between Competitive Advantage and Financial Efficiency in Healthcare Producs

Öz

Healthcare products refer to medical and medical supplies used for diagnosing and treating diseases. The domestic production of these goods using national resources is an important indicator of the quality of healthcare services in a country. The aim of this study is to determine Turkiye's competitive advantage/disadvantage in healthcare products export and investigate the relationship between the stock returns of healthcare companies listed on Borsa Istanbul and the competitive advantage of healthcare products. The measurement of comparative advantages is calculated using the Revealed Comparative Advantage (RCA) index, functionalized by Balassa (1965) and Vollrath (1991). In this study, firstly, the international competitive advantage of selected healthcare products in Turkiye (29 product groups, SITC Rev 3, level 4) is calculated monthly for the years 2000-2022. Secondly, the relationship between the monthly average stock returns of eight healthcare companies listed on Borsa Istanbul and the RCA values of healthcare products in their portfolios is examined using cointegration analysis methods. The analysis results show that Turkiye has a competitive disadvantage in 26 out of 29 healthcare product groups. The products with a competitive advantage are identified as HS 7311, HS 7324, and HS 9402, and they are characterized as low value-added products such as iron and steel healthcare protective equipment/containers and surgical/dental tables/chairs. The study also determines a cointegration relationship between the stock returns of healthcare companies listed on Borsa Istanbul and the RCA coefficients of healthcare products.

Anahtar Kelimeler

Products, Revealed Comparative Advantage Coefficients, Balassa Index, Vollrath Index

Kaynakça

• Ahmed, A., Chakraborty, D. ve Bhattacharyya, R. (2020). The recent coronavirus (COVID-19) pandemic: A review of issues for Indian pharmaceutical exports. Foreign Trade Review, 55(3), 418-435.
• Akyüz, K. C. ve Yıldırım, İ. (2021). Kâğıt ve kâğıt ürünleri sanayinde Tobin Q oranı ile performans ölçümü. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(3), 298-305.
• Altay, B. ve Gürpınar, K. (2008). Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler ve bazı rekabet gücü endeksleri: Türk mobilya sektörü üzerine bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 257-274.
• Atems, B. (2019). Public health expenditures, taxation, and growth. Health Economics, 28(9), 1146-1150.
• Atilgan, E., Kilic, D. ve Ertugrul, H. M. (2017). The dynamic relationship between health expenditure and economic growth: is the health-led growth hypothesis valid for Turkiye? The European Journal of Health Economics, 18, 567-574.
• Baki, İ. (2018). Türkiye'deki enerji tüketiminin belirleyicileri: Eşbütünleşme ve nedensellik analizleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Balassa, B. (1965). Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage 1. The Manchester School, 33(2), 99-123.
• Bartolo, A.D. (1999), “Human capital estimation through structural equation models with some categorical variables”, International Workshop on Correlated Data: Estimating Function Approach, Trieste
• Behera, D. K. ve Dash, U. (2019). Impact of macro-fiscal determinants on health financing: empirical evidence from low-and middle-income countries. Global Health Research and Policy, 4(1), 1-13.
• Burange, LG. ve Chaddha, SJ. (2008). India’s revealed comparative advantage in merchandise trade. Artha Vijnana, 50(4), 332-363.
• Canbaş, S., Doğukanlı, H., Düzakın, H. ve İskenderoğlu, Ö. (2005). Performans ölçümünde Tobin q oranının kullanılması: Hisse senetleri İMKB’de işlem gören sanayi işletmeleri üzerinde bir deneme. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (28), 24-36.
• Chang, K. ve Ying, Y. H. (2006). Economic growth, human capital investment, and health expenditure: a study of OECD countries. Hitotsubashi Journal of Economics, 1-16.
• Chen, A. ve Goldman, D. (2016). Health care spending: historical trends and new directions. Annual Review of Economics, 8, 291-319.
• Çakmak, Ö. A. (2005). Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler ve rekabet gücü: Türkiye tekstil ve hazır giyim endüstrisi üzerine bir uygulama. Ege Academic Review, 5(1), 65-76.
• Dübüş, Ş. (2022). Türkiye’de çevre kirliliğinin belirleyicileri: Eşbütünleşme ve nedensellik analizleri (1980 - 2017). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Erkan, B. (2009). Ülkelerin ihracat performanslarının belirlenmesinde açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüklerinin kullanılması: Yükselen ekonomiler örneği. (Yayımlanmış Doktora Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Erkan, B. (2012). Ülkelerin karşılaştırmalı ihracat performanslarının açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük katsayılarıyla belirlenmesi: Türkiye-Suriye örneği. Uluslararası Yönetim iktisat ve işletme Dergisi, 8(15), 195-218.
• Erkan, B. (2016). Türkiye’nin canlı hayvan, et ve deniz ürünleri ihracatındaki rekabet gücünün analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1846.
• Erkan, B. ve Yıldırımcı, E. (2015). Economic complexity and export competitiveness: The case of Turkiye, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195, 524-533.
• Erkan, B., Arpacı, B., Yaralı, F., ve Güvenç, İ. (2015). Türkiye’nin sebze ihracatında karşılaştırmalı üstünlükleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(4), 70-76.
• Fertö, I. ve Hubbard, L. J. (2003). Revealed Comparative Advantages and Competitiveness in Hungarian agri–food sectors. World Economy, 26(2), 247-259.
• Granger, CW (1969). Ekonometrik modeller ve çapraz spektral yöntemlerle nedensel ilişkilerin araştırılması. Econometrica: Econometric Society dergisi , 424-438.
• Havrila, I. ve Gunawardana, P. (2003). Analysing comparative advantage and competitiveness: an application to Australia's textile and clothing industries. Australian Economic Papers, 42(1), 103-117.
• Hinloopen, J. ve Van Marrewijk, C. (2001). On the empirical distribution of the Balassa index. Weltwirtschaftliches archiv, 137(1), 1-35.
• Hinloopen, J. ve Van Marrewijk, C. (2004). Dynamics of Chinese comparative advantage. Tinbergen Institute Discussion Paper, No. 04-034/2
• Hu, F., Qiu, L., ve Zhou, H. (2022). Medical device product innovation choices in Asia: An empirical analysis based on product space. Frontiers in Public Health, 10, 1-13.
• Johansen, S., ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and ınference on cointegration - with appucations to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169–210.
• Kara, O., Altınay, A.T., ve Erkan, B. (2020). The relationship between efficiency, rantability and export competitiveness: An implementation on Turkish automotive sector. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(3), 1194-1214.
• Kara, O., Şahin, Ö. Bekar, İ. ve Kayacan, B. (2019). Endüstriyel ağaç ve ahşap ürünleri sektörünün uluslararası rekabet gücü analizi: Türkiye örneği. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(1), 15-32.
• Lee, D. E., ve Tompkins, J. G. (1999). A modified version of the Lewellen and Badrinath measure of Tobin's q. Financial Management, 20-31.
• Liesner, H. H. (1958). The European Common Market and British Industry. The Economic Journal, 68(270), 302.
• Liu, Y., Yang, B. ve Su, Y. (2023). Changes in firm profitability, heterogeneous investor beliefs, and stock returns. Journal of Management Science and Engineering, 8(2), 258-272.
• Mahajan, V., Nauriyal, D. K. ve Singh, S. P. (2015). Trade performance and revealed comparative advantage of Indian pharmaceutical industry in new IPR regime. International Journal of Pharmaceutical and Healthcare Marketing, 9(1), 56-73.
• Murthy, V. N. ve Okunade, A. A. (2016). Determinants of US health expenditure: Evidence from autoregressive distributed lag (ARDL) approach to cointegration. Economic Modelling, 59, 67-73.
• Oberoi, S., Kansra, P, ve Yadav, R. (2020). Export performance and comparative advantage of India in healthcare merchandise export. In Soft Computing: Theories and Applications: Proceedings of SoCTA 2018 (pp. 1349-1361). Springer Singapore.
• Özpolat, A. ve Çayırağası, F. (2020). Yapısal Kırılmalar Altında Teknoloji Yoğun Sektörlerde Verimlilik ve Rekabet Gücü İlişkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 21(2), 26.
• Paksadze, İ. ve Çelik, T. (2022). Türkiye’nin Gürcistan ile Dış Ticaretinde Rekabet Gücü: Balassa Akü Endeksi Analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(3), 798-813.
• Pata, U.K. (2019). Enerji tüketimi çeşitleri ile Çevresel Kuznets Eğrisi’nin ampirik olarak analizi: Türkiye örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Pumphrey, L., ve Salah, W. (2022). An examination of the effect of the coronavirus pandemic on firm value in Egypt: A Panel PMG/ARDL approach. International Journal of Economics and Finance Studies, 14(2), 287-307.
• Raghupathi, V. ve Raghupathi, W. (2020). Healthcare expenditure and economic performance: insights from the United States data. Frontiers in public health, 8, 156.
• Raghupathi, W. ve Raghupathi, V. (2014). Big data analytics in healthcare: promise and potential. Health information science and systems, 2, 1-10.
• Şahbudak, E., ve Şahin, D. (2016). Çin İn Dış Ticaret Performansı ve Sektörel Rekabet Gücünün Ölçümü. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (54), 242-257.
• Şahinli, M.A. (2011). Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler endeksi: Türkiye pamuk endüstrisi üzerine bir uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(21), 227-240.
• Tahtasakal, D. (2021). İlaç sanayide AR-GE harcaması ve rekabet gücü ilişkisi: Türkiye örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
• Tobin, J. (1969). A general equilibrium approach to monetary theory. Journal of Money, Credit and Banking, 1(1), 15.
• Turan, Z., Kayıkçıoğlu, S.B. ve Çağlar, AE. (2019). Eczacılık ürünleri ihracat performanslarının belirlenen endekslerle ölçülmesi: Türkiye – Brezilya örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2680-2690.
• United Nations (2022). International Trade Statistics Yearbook, (2023, 13 Ekim). https://comtradeapi.un.org/files/v1/app/publicationfiles/2022/VolI2022.pdf.
• Üzümcü, N. (2019). Zaman serileri ve panel veri ekonometrisinde eşbütünleşme analizlerinin değerlendirilmesi: Cari açık ve ekonomik büyüme üzerine bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Vollrath, T. L. (1991). A Theoretical evaluation of alternative trade ıntensity measures of revealed comparative advantage. Weltwirtschaftliches Archiv, 127(2), 265-280.
• World Bank, WITS, (2023, 08 Kasım). Erişim adresi http://wits.worldbank.org/WITS/WITS/Default-A.aspx?Page=Default)
• Wu, W., Zhang, H., Huang, L. ve Wang, L. (2022). Measuring the market power of China's medical product exports. Frontiers in Public Health, 10, 1-6.
• Yeats, A. J. (1985). On the appropriate interpretation of the Revealed Comparative advantage index: implications of a methodology based on industry sector analysis. Weltwirtschaftliches Archiv, 121(1), 61-73.
• Yılmaz, M., ve Genç, EG. (2021). “Gıda ürünleri ve içecek” sektörünün, balassa (akü) endeksine göre analizi. Journal of Business Innovation and Governance , 4 (2), 194-213.
• Yusefzadeh, H., Rezapour, A., Lotfi, F., Azar, F. E., Nabilo, B., Gorji, H. A., ve Karami, A. (2015). A study of comparative advantage and ıntra-ındustry trade in the pharmaceutical ındustry of Iran. Global Journal of Health Science, 7(6), 295.