Üniversite Tercih Süreçlerini Etkileyen Faktörler Bağlamında Ebeveynlik Tarzı ve Bilinçli Farkındalık İlişkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, , 36 - 57, 31.10.2023

Murat Esen , Ebru Çil , İrem Çetinkaya

https://doi.org/10.55775/ijemi.1246586

Öz

İnsanoğlunun doğduğu andan itibaren hayatını etkileyen faktörler arasında ailenin özellikle de anne ve babanın büyük önemi bulunmaktadır. Bireylerin dünyayı tanıma ve kendini keşfetme sürecinde doğrudan ya da dolaylı olarak aileler rol oynamaktadır. İlk sosyalleşme adımlarını attığımız küçük yaşlarda ebeveynlerin de etkisi ile meslek seçimine yönelik düşünceler başlamaktadır. Bu seçim kariyer hedeflemenin ilk basamaklarından biri olarak yer alır. Kariyer adımları bireysel olarak gözükse de çevreden, sosyo-ekonomik faktörlerden özellikle aileden etkilenmektedir. Bireysel gelişmişlik ve farkındalık düzeyi de kariyer tutumlarımızı etkilemektedir. Kişinin geçmiş yaşantılarını fark etmesi ve olası durumlarda anlık olarak hatırlaması bilinçli farkındalığının geliştiğini göstermektedir. Yani kariyer hedeflemesi yapan bireyin duygu, yaşanmışlık ve fikirlerini kendi ile harmanlayarak anlamlandırması durumudur. Dolayısıyla bu çalışmada anne ve babanın ebeveynlik tarzlarının bireylerin bilinçli farkındalıkları üzerine etkilerinin olup olmadığı araştırılmak istenmiştir. Yapılan araştırmada kasti örnekleme yöntemi uygulanmış; veri toplamak için de anket yöntemi seçilmiştir. 339 üniversite hazırlık sınıfı öğrencisiyle gerçekleştirilen araştırmada, Sümer ve Güngör (2000)’ün ebeveynlik stili ölçeğiyle Brown ve Ryan (2003) tarafından geliştirilen ve Özyeşil vd.’nin (2011) Türkçe’ye uyarladığı bilinçli farkındalık ölçeğinden yararlanılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi yöntemiyle ebeveynlik stili sıkı denetim/kontrol ve kabul/ilgi olmak üzere iki ana boyuta ayrılmıştır. İki boyutun medyanları göz önünde bulundurularak dört temel çocuk yetiştirme stili (otoriter, anlayışlı/otoriter, izin verici/şımartan ve izin verici/ihmalkar) oluşturulmuştur. Yapılan işlemler anne ve baba için ayrı ayrı gerçekleştirilmiş olup iki ebeveynin toplumsal rolleri göz önünde bulundurulmuştur. İkinci aşamasında ise ebeveynlik stili boyutları ve çocuk yetiştirme stili boyutlarının bilinçli farkındalık üzerindeki etkisi yapısal eşitlik analizi yöntemiyle incelenerek tartışılmış ve gelecek çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bilinçli Farkındalık, Ebeveynlik Tarzı, Üniversite Tercihi

Destekleyen Kurum

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Proje Numarası

2022-GAP-İİBF-0032

The Relationship between Parenting Style and Mindfulness in the Context of the Factors Affecting the University Preference Process: A Study on University Students

Öz

Among the factors that affect the life of human beings from the moment they are born, there is a great importance of the family, especially the mother and father. Families play a role directly or indirectly in the process of individuals getting to know the world and discovering themselves. At a young age when we take the first socialization steps, thoughts about choosing a profession begin with the effect of parents. This choice is one of the first steps in career targeting. Although career steps seem to be individual, they are affected by the environment, socio-economic factors, especially the family. Individual development and awareness level also affect our career attitudes. Recognizing one's past lives and remembering them instantly in possible situations shows that mindfulness has developed. In other words, it is the situation in which the individual who makes career goals makes sense of his feelings, experiences and ideas by blending them with himself. Therefore, in this study, it was aimed to investigate whether the parenting styles of the mother and father have effects on the mindfulness of individuals. In the research, intentional sampling method was applied; Survey method was also selected to collect data. In the research conducted with 339 university preparatory class students, the parenting style scale of Sümer and Güngör (2000) and the mindfulness scale developed by Brown and Ryan (2003) and adapted to Turkish by Özyeşil et al. (2011) were used. With the exploratory factor analysis method, parenting style is divided into two main dimensions: strict supervision/control and acceptance/interest. Taking into account the medians of the two dimensions, four basic child-rearing styles (authoritarian, understanding/authoritarian, permissive/pampering, and permissive/negligent) were established. The procedures were carried out separately for the mother and father and the social roles of the two parents were taken into consideration. In the second stage, the effects of parenting style dimensions and parenting style dimensions on mindfulness were examined and discussed by structural equality analysis method and suggestions were made for future studies.

Anahtar Kelimeler

mindfulness, parenting style, university preference

Proje Numarası

2022-GAP-İİBF-0032

Kaynakça

• Ali, M. M. (2020). Examination of the predictive power of flourishing based on parenting styles and mindfulness. Archives of Pharmacy Practice, 11(1), 114-121. Erişim adresi: https://link.gale.com/apps/doc/A625408414/HRCA?u=anon~575000d8&sid=googleScholar&xid=8d9d7098
• Asthana, A. N. (2021). Effectiveness of mindfulness in business education: Evidence from a controlled experiment. The International Journal of Management Education, 19(2), 1-13. Erişim adresi: https://doi.org/10.1016/j.ijme.2021.100492
• Azila-Gbettor, E. M., Mensah, C., Atatsi, E. A., & Abiemo, M. K. (2021). Predicting students’ engagement from hope and mindfulness. Journal of Applied Research in Higher Education, ahead-of-print(ahead-of-print), 1-16. Erişim adresi: https://doi.org/10.1108/JARHE-02-2021-0068
• Bacanlı, F., Eşici, H., & Özünlü, M. B. (2013). Kariyer karar verme güçlüklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(40), 198-211.
• Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., & Toney, L. (2006). Using self-report assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment, 13(1), 27-45. Erişim adresi: https://doi.org/10.1177/1073191105283504
• Bakır, V. & Büyükgöze-Kavas, A. (2021). Çocukların kariyer gelişiminde ebeveyn desteği ve sosyo-demografik özelliklerin rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 119-136.
• Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child development, 37(4), 887-907.
• Bingöl, D. (2006). İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Arıkan Yayın.
• Brown, K. W. & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 822-848.
• Buri, J. R., Louiselle, P. A., Misukanis, T. M., & Mueller, R. A. (1988). Effects of parental authoritarianism and authoritativeness on self-esteem. Personality and Social Psychology Bulletin, 14(2), 271-282.
• Büyükeskil, M. (2021). Üniversite öğrencilerinde dürtüsellik ve ebeveynlik biçimlerinin flört şiddetine yönelik tutumu yordaması (Doktora tezi). Ulusal tez merkezi veri tabanından erişildi (702274).
• Chambers, R., Gullone, E., & Allen, N. B. (2009). Mindful emotion regulation: An integrative review. Clinical Psychology Review, 29(6), 560-572. Erişim adresi: https://doi.org/10.1016/j.cpr.2009.06.005
• Chao, R. K. (1994). Beyond parental control and authoritarian parenting style: Understanding Chinese parenting through the cultural notion of training. Child Development, 65, 1111-1119.
• Darling, N. & Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model. Psychological Bulletin, 113, 487-49
• Demirel, H., Demirel, E., & Düşükcan, M. (2012). Yaşam amaçları ve meslek seçimi: Üniversite öğrencileri örneği. I. Ulusal Ünye İ.İ.B.F. İşletmecilik Sempozyumu, 325-336.
• Dornbusch, S. M., Ritter, P. L., Leiderman, P. H., Roberts, D. F., & Fraleigh, M. J. (1987). The relation of parenting style to adolescent school performance. Child development, 58(5), 1244-1257.
• Fino, E., Martoni, M., & Russo, P. M. (2021). Specific mindfulness traits protect against negative effects of trait anxiety on medical student wellbeing during high‑pressure periods. Advances in Health Sciences Education, 26(3), 1095-1111. Erişim adresi: https://doi.org/10.1007/s10459-021-10039-w
• Fondevila-Gascón, J.-F., & del Olmo-Arriaga, J.-L. (2012). Empirical research about information and communication sources in the university selection. ICERI2012 Proceedings. IATED, 6193-6201.
• Gagnon, S. G., Huelsman, T. J., Reichard, A. E., Kidder-Ashley, P., Griggs, M. S., Struby, J., & Bollinger, J. (2014). Help me play! Parental behaviors, child temperament, and preschool peer play. Journal of Child and Family Studies, 23(5), 872-884.
• Galles, J., Lenz, J., Peterson, G. W., & Sampson Jr., J. P. (2019). Mindfulness and decision-making style: Predicting career thoughts and vocational identity. The Career Development Quarterly, 67(1), 77-91. Erişim adresi: https://doi.org/10.1002/cdq.12164
• Germer, C. K., Siegel, R. D., & Fulton, P. R. (2013). Mindfulness and psychotherapy. The Guilford Press. Güngör, D. (2000). Bağlanma Stillerinin ve Zihinsel Modellerin Kuşaklararası Aktarımında Anababalık Stillerinin Rolü. (Doktora tezi). Ulusal tez merkezi veri tabanından erişildi (94599).
• Karababa, A. (2018). Ön ergenlerin umut düzeylerinin ebeveynlik stilleri açısından incelenmesi. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 48-64.
• Korkut Owen, F. (2008). Mesleki seçimleri etkileyen ana etmenler, (R. Özyürek Ed). Kariyer Yolculuğu, 1-23, Ankara: Ulusal Ajans
• Korkut-Owen, F., Kepir, D. D., Özdemir, S., Ulaş, Ö., & Yılmaz, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin bölüm seçme nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 135-151.
• Kuzgun, Y. (1972). Ana-baba tutumlarının kendini gerçekleştirme düzeyine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Kuzgun, Y. (1991). Ana baba tutumlarının bireyin kendini gerçekleştirme düzeyine etkisi, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Kuzgun, Y. (2003). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş, Ankara: Nobel Yayınları.
• Kuzgun, Y. (2004). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş. Ankara: Nobel Yayınları.
• Le Compte, L., Le Compte, G., & Özer-S, A. (1978). Üç sosyo-ekonomik düzeyde Ankara’lı annelerin çocuk yetiştirme tutumları: Bir ölçek uyarlaması. Psikoloji Dergisi, 1, 5-8.
• Levy, D. M., (1966). Maternal overprotection, New York: W. W. Norton & Company Yayıncılık.
• Maccoby, E. E., & Martin, J. A. (1983). Socialization in the context of family: Parent-child interaction. Handbook of Child Psychology, 4, 1–101.
• Manoku, E. (2016). A factorial analysis of informacion sources that influence university choice in Albania. CBU International Conference Proceedings, 4, 223-228. Erişim adresi: https://doi.org/10.12955/cbup.v4.765
• Mettler, J., Carsley, D., Joly, M., & Heath, N. L. (2019). Dispositional mindfulness and adjustment to university. Journal of College Student Retention: Research, Theory & Practice, 21(1), 38-52. Erişim adresi: https://doi.org/10.1177/1521025116688905
• Nanath, K., Sajjad, A., & Kaitheri, S. (2022). Decision-making system for higher education university selection: Comparison of priorities pre- and post-COVID-19. Journal of Applied Research in Higher Education, 14(1), 347-365. Erişim adresi: https://doi.org/10.1108/JARHE-08-2020-0277
• Nota, L., Ginevra, M. C., & Soresi, S. (2012). The career and work adaptability questionnaire (CWAQ): A first contribution to its validation. Journal of adolescence, 35(6), 1557-1569.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş., & Deniz, M. E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeği’ni Türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(160), 224-235.
• Özyürek, R. (2013). Kariyer psikolojik danışmanlığı kuramları: Çocuk ve ergenler için kariyer rehberliği uygulamaları (1. baskı). Ankara: Nobel Akademi.
• Pearson, E., & Rao, N. (2003). Socialization goals, parenting practices, and peer competence in Chinese and English preschoolers. Early Child Development and Care, 173(1), 131-146.
• Savickas, M. L., & Jarjoura, D. (1991). The career decision scale as a type indicator. Journal of Counseling Psychology, 38(1), 85.
• Spera, C. (2005). A review of the relationship among parenting practices, parenting styles, and adolescent school achievement. Educational psychology review, 17(2), 125-146.
• Steinberg, L., Lamborn, S. D., Darling, N., Mounts, N. S., & Dornbusch, S. M. (1994). Over‐time changes in adjustment and competence among adolescents from authoritative, authoritarian, indulgent, and neglectful families. Child development, 65(3), 754-770. Erişim adresi: https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1994.tb00781.x
• Super, D. E.,& Knasel, E. G. (1981). Career development in adulthood: Some theoretical problems and a possible solution. British Journal of Guidance and Counselling, 9(2), 194-201. Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/03069888108258214
• Sümer, N. (2012). Ana babalık ve bağlanma. Melike Sayıl ve Bilge Yağmurlu (Ed). Ana babalık: Kuram ve araştırma içinde (s.171-172). İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Sümer, N., & Güngör, D. (1999). Çocuk yetiştirme stillerinin bağlanma stilleri, benlik değerlendirmeleri ve yakın ilişkiler üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 14(4), 35-58.
• Tarrasch, R. (2019). Mindfulness for education students: addressing welfare as part of the professional training. Educational Studies, 45(3), 372-389. Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/03055698.2018.1446337
• Wiese, M., Jordaan, Y., & Van Heerden, C. H. (2010). Differences in the usefulness of communication channels, as experienced by gender and ethnic groups during their university selection process. Communicatio: South African Journal for Communication Theory and Research, 36(1), 112-129. Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/02500160903525064
• Yavuzer, H. (1994). Çocuk psikolojisi. İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Yılmaz, A. (1999). Çocuk yetiştirme tutumları: Kuramsal yaklaşımlar ve görgül çalışmalar. Türk Psikoloji Yazıları. 1(3), 99–118.
• Yılmaz, Ç. & Çağlayan, İ. (2018). Ergenlerde akran zorbalığının ebeveynlik çeşitleri ve yaşanılan yer açısından karşılaştırılması. Nesne Psikoloji Dergisi (NPD), 6(12), 82-102.