XIV. YÜZYILIN İLK ÇEYREĞİNDE İLHANLI-AVRUPA MÜNASEBETLERİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 4, 215 - 225, 15.10.2019

Ercan Gördegir

Öz

İlhanlı hükümdarları, sınır komşuları
olan Memlûk, Altın Orda ve Çağatay Devletleri ile aralıksız devam eden
çatışmalarının doğurduğu yalnızlık sonucunda hemen hemen her dönem Avrupa’nın
ileri gelen ülke liderleri ve Papalıkla sıkı münasebetler kurmayı arzulamışlardır.
Bu nedenle Papa ve Avrupa ülkeleri ile kesintisiz olarak mektuplaşmalar ve
bilgi alışverişleri yapılmıştır. İki taraf arasındaki haberleşmelerin ana
konusunu ise Memlûklara karşı yapılması planlanan ortak askerî hareket ve
papanın İlhanlı hükümdarlarını Hristiyan âlemine çekebilme umutları
oluşturmuştur. Ortak düşman olarak görülen Memluk Devleti’nin mevcudiyeti gerek
Avrupalı devletler gerek Papalık gerekse İlhanlılar için büyük bir tehdit
olarak görülmekteydi. Fakat iki tarafın karşılıklı bütün görüşme, vaat ve
çabaları hiçbir zaman Memlûklara karşı ortak bir harekât dönüşmemiş ve
İlhanlı-Avrupa ittifakı fiiliyata dökülememiştir. Buna karşılık Memluklar
devrinde Haçlılar, Ortadoğu coğrafyasından tamamen silinmiş ve Ebu Said Bahadır
Han döneminden itibaren İlhanlılarda merkezi otorite zayıflamış ve Ebu Said
Bahadır Han’ın ölümüyle birlikte İlhanlı Devleti yıkılmıştır. Memlûklar ise Ortadoğu’da
tahakkümlerini uzun süre devam ettirmişlerdir. Bu çalışmada Olcaytu Han
Döneminde İlhanlılar ile Hristiyan Dünyası arasında gerçekleşen münasebetler
incelendi. Bu kapsamda Olcaytu Han tarafından 1305 ve 1307 yılında Avrupa’ya
gönderilen iki mektupta kullanılan üslup ve bu üslupla verilmek istenen
mesajlar ele alındı.

Anahtar Kelimeler

İlhanlılar, Avrupa, Olcaytu

ILKHANİD-EUROPEAN INTERVIEWS IN THE FIRST QUARTER OF THE XIV CENTURY

Öz

The Ilkhanid rulers
wanted to establish close relations with prominent European leaders and the
Papacy in almost every period as a result of the loneliness caused by the
ongoing conflicts with the border neighbors, the Mamluk, the Golden Horde and
the Chagatay States. For this reason, uninterrupted correspondence and exchange
of information were made with the Pope and European countries. The main subject
of the communication between the two sides was the formed joint military
movement planned against the Mamluks and the hope of attracting the Ilkhanid
rulers to the Christian world by Pope. The existence of the Mamluk State, seen
as a common enemy, was seen as a major threat to both the European states and
the Papacy and Ilkhanians. But all the mutual talks, promises and efforts of
the two sides never turned into a joint operation against the Mamluks and the
Ilkhanid-European alliance could not be put into action. On the other hand, the
Crusaders during the Mamluk period  were
completely erased from the Middle East geography and since the time of Abu Said
Bahadır Khan, the central authority of the Ilkhanians was weakened and upon the
death of Abu Said Bahadır Khan, the Ilkhanid State was destroyed. The Mamluks
continued their domination in the Middle East for a long time. In this study,
the relations between the Ilkhanians and the Christian World during the Olcaytu
Khan Period were examined. In this context, the style used in the two letters
sent to Europe in 1305 and 1307 by Olcaytu Han and the messages to be given in
this style were discussed.

Anahtar Kelimeler

İlkhanid, European, Oljeitu

Kaynakça

• Fablori, M. İ. (1394 ş.h.) “İlel a’dem muvafeket-i Münasebat-ı İlhanan-ı Orupaiyan” Nimsalname-i Tarihi Nu, Sayı 5, 1-2. Aştiyani, A. İ. (1364/1996). Târîh-i Mogûl. Ez–hamle-yi Çingîz tâ teşkil-i devlet-i Tîmûr, Tahran. Cüveynî, Ata Melik (1988). Tarih-i Cihan Güşâ (Çev. Mürsel Öztürk), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Haenisch, E. (1949). “Zu den Brief’en der mongolischen Il-Khane Arġun und Öljeitü an den König Philipp den Schönen von Frankreich (1289 u. 1305)”, Oriens, Vol. II, No. 2, Dec. 31. s. 229-230. Hatîbî. E.F. (1380). “Olcaytu”, DMBİ, c. X, 447-450, Tahran. Kerimi, A. R., Çahiyân A. E. “Caygâh-ı Bizans der Siyaset-i Harici-yi İlhanan” . (665-746 h.Q.- 1258-1335 m.). Pejoheşha-ı Tarihi (İlmî- Pejoheşî) Dânişkede-yi Edebiyat ve Ulumu-ı İnsani- Danişgâhı-ı İsfehan. Yıl. 49. Devre-i Cedid yıl 5. Sayı 2. 1392 h.q.ss. 53-78. 53. Kirişoğlu A. (2018). “İlhanlı Avrupa İlişkileri”. Isparta. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü Tarih Anabilim Dalı. Lewis Bernard. (2003). Orta Doğu İki Bin Yıllık Orta Doğu Tarihi. Ankara (Çev: Selen Y. Kolay) Arkadaş Yayınları. Morgan, D. O. (1995). “Ölḏjeytü”, El2, Vol. VIII, 168-169, Leiden. Özbek S. (2013). “Memlûklerde Meşrûiyet Arayışları ve Saltanat İnşasına Yönelik Çabalar “Sultanı Öldüren Sultan Olur”. Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi. Sayı. XXXII/53. Özbek, S. (2002). “Yakın Doğu Türk-İslam Tarihinin Akışını Değiştiren Bir Meydan Savaşı: Ayn Calud”. Ankara. Türkler Ansiklopedisi, C. V. Ss.127-133. Özbek, S. (2018). Moğolları Durduran Türk Sultan Baybars. Berikan Yayınevi. Özgüdenli, O.G. (2007). “Olcaytu Han” DİA, c. XXXIII, 345- 347, İstanbul. Roux, J.P. (2001). Moğol İmparatorloğu Tarihi. (Çev. Aykut Kazancigil, Ayşe Bereket). İstanbul: Kabalcı Yayınevi Roux, J.P. (2001). Moğol İmparatorloğu Tarihi. (Çev. Aykut Kazancigil, Ayşe Bereket). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Suyutî, Hafız Celaleddin. (2005). Tarih-i Hülefa. (Tah. Said Mahmud Akil). Beyrut. Yuvalı A. (2000). “İlhanlılar” . Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansklopedisi, C.22.