DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİNDE TOPLUMSAL ALANDA TÜKETİM ALIŞKANLIKLARININ DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 3, 134 - 146, 15.07.2020

Hatice Çakır , Emre Aydilek , Şeyda Bükrücü

Öz

Demokrat Parti dönemi, Türk siyasi hayatı için önemli kırılma noktalarından biridir. 1950-60 yıllarını kapsayan bu dönemde, yeni kurulan Cumhuriyet’in yönetsel ve toplumsal anlamda ilk ideolojik kırılmaları yaşanmıştır. 1950 sonrası yönetsel anlamda ve toplumsal zeminde yaşanan bu kırılmalar önemli sonuçlar doğurmuştur. İç ve dış konjonktürün etkisiyle yaşanan ekonomide liberalleşme/serbestleşme, yönetsel ideolojide muhafazakârlaşma dönemin öne çıkan gelişmeleridir.
Demokrat Parti ile siyasal ve ekonomik alanlarda yaşanan dönüşüm sosyal alanlara da yansımış, bunun sonucunda toplumun tüketim alışkanlıkları ve yaşam tarzları da değişim geçirmiştir. Kendinden önceki dönemde (Erken Cumhuriyet Dönemi) bireylerin temel ihtiyaçlarına gidermeye yönelik bir tüketim alışkanlığı görülürken, 1950 sonrası süreçte Amerikan tarzı bir tüketim anlayışı hâkim konuma geçmiştir. Bunda hem dış hem de iç konjöktürün birlikte etkisi olmuştur. Dış konjonktürde iki kutuplu bir dünya anlayışının ortaya çıkması, Amerika’nın küresel anlamda hegemonik konuma gelmesi ve Demokrat Parti iktidarlarının (çeşitli nedenlerle) Batı Bloğu’na eklemlenme yönünde bir eğilimde olmasının yanında içerde kırdan kente göç ve şehir yaşamının genişlemesi temel etkenlerdir. Bir bakıma Türk tarihinde kapitalist anlamda bir tüketim toplumuna geçişin ilk adımları Demokrat Parti döneminde başlamıştır. Bu çalışmanın amacı, 1950 sonrası süreçte toplumun tüketim alışkanlıklarında yaşanan bu yapısal dönüşümleri ve bu dönüşümlere yol açan temel dinamikleri analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Tüketim Alışkanlıkları, Amerikanlaşma

Kaynakça

• Ağaç S. vd. (2008) “Cumhuriyet’ten Günümüze Kadın Giyim Kültüründeki Değişimler Üzerine Bir Araştırma”, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları: 4/1, 1-20
• Ahmad, F. (2014) Bir Kimlik Peşinde Türkiye, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Ahmad, F. ve Ahmad B. T. (1996) Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945–1971), İstanbul: Hil Yayınları.
• Alsaç, Ü. (1993) Türk Kent Düzenlemesi ve Konut Mimarlığı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Aydemir, Ş. S. (2000) Menderesin Dramı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Aydilek, E. (2019) Osmanlı’dan Günümüze Kamu Güvenlik Yönetiminde Dönüşüm, Yayınlanmamış doktora tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Bakan, S. ve Özdemir, H. (2014) “Türkiye’de 1946-1960 Dönemi İktidar- Muhalefet İlişkileri: Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Demokrat Parti (DP)’Ye Karşı”, CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (14), 373-397.
• Baudrillard, J. (2015) Tüketim Toplumu. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Çakır. H, (2019) Türkiye’deki Çocuk Televizyon Kanallarındaki Reklamların Tüketime Etkileri: Kastamonu İli Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çolak, F. (2002). “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş ve Demokrat Parti (1945-1950)”, Türkler Ansiklopedisi, 16 (1), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Çulcu, M. (2006) Spekülatif Marjinal Tarih Tezleri, E Yayınları, İstanbul.
• Demirel, T. (2014) Adalet Partisi İdeoloji ve Politika, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Erkan, H. (2007) “Bilgi Toplumu ve Ekonomik Kalkınma”, UNAK’07 Sayısal Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler” adlı toplantıda sunulan bildiri. Muğla.
• Erhan, Ç. (2001) “ABD ve NATO’yla İlişkiler, 1945-1960 Türk dış politikası kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, Baskın
• Oran (ed.), İstanbul, İletişim Yayınları, 1: 522-575
• Eroğul, C. (2003) Anatüzeye Giriş (anayasa hukukuna giriş), İmaj Yayınevi, Ankara.
• Giddens, A. (2012) Sosyoloji. Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• Güngör, E. (2017) 1950’ler Türkiye’sinde Modernleşme ve Gündelik Hayat Değişimlerine Sinema Üzerinden Bakmak: İstanbul Geceleri Filmi, Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi (AKAR), 2 (3): 94-112.
• Hale, W. (1996) Türkiye’de ordu ve siyaset, Hil Yayınları, İstanbul.
• Hoskins, T. E.(2015) Modanın Anti-Kapitalist Kitabı Foya, Ütopya Yayınları, Ankara.
• Kara, N. (2014), Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş ve Demokrasi Sorunları, (Ed. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay), Türk Siyasal Hayatı, ss.277-323, Sentez Yayınları, Ankara.
• Keyder, Ç. (2015) Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kongar, E. (2008) 21. Yüzyılda Türkiye, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Lasn, K. (2004) Kültür Bozumu, Bağımsız Yayınları, İstanbul.
• Marcuse, H. (1990) Tek Boyutlu İnsan. İdea Yayınevi, İstanbul.
• Marcuse, H. (2013) Özgürlük Üzerine Bir Deneme, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Maslow, A. H. (1943), “A Theory Of Human Motivation”. Psychological Review, 50 (4): 370-396.
• Oran, B. (2001) Türk Dış Politikası 1919-1980, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Orçan, M. (2004). Osmanlı'dan Günümüze Modern Türk Tüketimi. Harf Kitabevi, İstanbul.
• Orçan, M. (2007) “Modern Türk Gündelik Hayatında Alamerikanlaşma Eğilimleri”, Avrupa Günlüğü, (10), 125-140.
• Özen, E. (2015) “Sinemamızın Şahsiyet Azabı Ellili Yıllarda Yerli Film/Türk Filmi Ayrımı Üzerine Bir Değerlendirme” Türkiye’nin 1950’li yılları, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Öztürk, O. M. (1993). Ordu ve Politika, Gündoğan Yayınları, Ankara
• Ritzer, G. (2000). Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Sander, O. (2002). Siyasi Tarih 1918–1994, İmge Kitabevi, Ankara.
• Scognamillo, G (2002) Türk Sinemasının Ekonomik Tarihine Giriş, 1.11.2019, http://yenifilm.net/2000/12/turk-sinemasinin-ekonomik-tarihine-giris/
• Yağız, N. (2006) 1950-1975 Dönemi Türk Sinemasında Karakter Ve Tipler: Türk Sinemasının Türk Toplumuna Bakışı, Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Zürcher, E. J. (2013). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Weber, M. (2015) Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Alter Yayınları, Ankara.