KÜLTÜR VE MODERNLEŞME ARACI OLARAK HALKEVLERİNİN HALK EĞİTİMİ FAALİYETLERİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 158 - 168, 15.04.2023

Nilgün Yenisoy Özkan

https://doi.org/10.59445/ijephss.1252330

Öz

Türk Kurtuluş Savaşı başarıyla neticelendikten sonra Türk milletini çağdaş medeniyetler düzeyine ulaştırabilmek için inkılaplar yapılmıştır. Bu inkılaplar sosyal, siyasi kültürel ve hukuki olarak değişim ve yenileşmelerin temelini oluşturmuştur. İnkılaplar ile birlikte Türk milleti dar kalıplardan kurtularak milli benliğini bulmuş ve bu istikamette yol almıştır. İnkılapların tüm halk tabanına yayılabilmesi için eğitim kurumlarına ihtiyaç duyulmuştur. Halkın hızlı bir şekilde eğitilmesi için mevcut eğitim kurumlarının yetersiz olduğu görülmüştür. Fakat örgün eğitim dışında kalan halk kitlelerinin eğitilmesi önemli bir problem olarak görülüyordu. Türkiye’de halk eğitimi ile ilgili çalışmalara ilk olarak Türk Ocakları’nda başlanmıştır. Osmanlı Devleti döneminde kurulan Türk Ocakları, Anadolu’da halk eğitimi konusunda büyük görevler üstlenmiştir. Türk Ocakları Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulduktan sonra da bir süre daha varlığını sürdürmüştür. Bu kurumun 1931 yılında kendini feshetmesinden sonra halk eğitimi görevi Halkevleri tarafından üstlenilmiştir. Atatürk’ün en önemli projelerinden biri olan halkevleri 19 Şubat 1932 tarihinde kurulmuştur. Atatürk’ün halkçılık ilkesi doğrultusunda Türk milletinin yapılan ve yapılacak olan inkılapları daha iyi bir şekilde özümsemeleri ve Türk modernleşmesinin gerçekleştirilmesi için halkevleri önemli çalışmalar yürütmüştür. Bu çalışmada halkevlerinin halk eğitimi hususunda kendi bünyesindeki çalışma kolları ile yürüttüğü faaliyet üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halk eğitimi, Halkevleri, Eğitim Tarihi., Public Education, Community Centers, History of Education.

PUBLIC EDUCATION ACTIVITIES OF PUBLIC HOUSES AS A TOOL OF CULTURE AND MODERNIZATION

Öz

After the Turkish War of Independence was concluded successfully, reforms were made in order to bring the Turkish nation to the level of contemporary civilizations. These reforms formed the basis of social, political, cultural and legal changes and innovations. With the reforms, the Turkish nation got rid of narrow patterns and found its national identity and proceeded in this direction. Educational institutions were needed so that the reforms could spread to the entire population. It has been observed that the existing educational institutions are insufficient for the rapid education of the public. But educating the masses of people outside of formal education was seen as an important problem. Studies on public education in Turkey were first started in the Turkish Hearths. The Turkish Hearths, which were established during the Ottoman Empire, undertook great duties in public education in Anatolia. Turkish Ocaks continued to exist for a while after the establishment of the Republic of Turkey. After this institution dissolved itself in 1931, the task of public education was undertaken by the Community Centers. Community centers one of Atatürk's most important projects, were established on February 19, 1932. In line with Atatürk's principle of populism, community centers have carried out important works for the Turkish nation to better absorb the reforms that have been made and to be made, and for the realization of Turkish modernization. In this study, it will be focused on the activities carried out by the community centers with their working branches in the field of public education.

Anahtar Kelimeler

Public Education, Community Centers, History of Education.

Kaynakça

• Akşin, S. (2005). Yakınçağ Türkiye Tarihi I (1908-1980). İstanbul: Milliyet Doğan Gazetesi A.Ş. Yayınları.
• Azcan, İ. (2003), Türk Modernleşme Sürecinde Trabzon Halkevi, Serander, Trabzon.
• Baltacıoğlu, İ. (1950). Halkın Evi, Ulus Basımevi, Ankara.
• BCA, 490. 01/825. 263,1.
• C.H.F. (1932). Halkevleri Çalışma Talimatnamesi. Hâkimiyeti Milliye Matbaası, Ankara.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi, (1932).
• CHP Halkevleri Öğreneği, (1938). Recep Ulusoğlu Basımevi Ankara.
• CHP Halkevleri ve Halkodalarının 1940 Çalışmaları (1940).
• Cumhuriyet Gazetesi, “Halkevlerinin Kuruluşu” (1932).
• Cumhuriyet, “Gazi’nin İrşadı: Büyük Halkevleri Tesis Edilecek” 2 Ocak 1931.
• Çavdar, T. (2008). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge Kitabevi, 3. baskı., İstanbul.
• Çaglar, B. K. (1936). 1935 Halkevleri. Ankara: Ulus Matbaası.
• Çeçen, A. (1990). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Ergün, M. (1982). Atatürk Devri Türk eğitimi. Ankara: Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Galip, R. (1933). “Halkevleri Açılış Konuşması”, Ülkü Dergisi, Ulus Basımevi, Şubat, C.1, Ankara.
• Gezer, M. (2012). Demokrat Parti İktidarının Halk Eğitimi Politikaları, Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• Güneş, M. (2006), “Adnan Menderes ve Halkevleri” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Journal Of Modern Turkish History Studies XII/25 (2012-Güz/Autumn), ss. 141-155.
• Hakimiyet-i Milliye, (25 Mart 1931). Atatürk, “Aynı Cinsten Olan Kuvvetler Müşterek Gaye Yolunda Birleşmelidir”.
• Halkevleri Genel Merkezi (1971) Halkevlerinin Doğuşu, Halkevleri Genel Merkezi Yayınları, Ankara.
• Halkevlerinin 1934 Senesi Faaliyet Raporları Hülasası, (1935). Ankara.
• Halkevlerinin Doğuşu 19 Şubat 1932 Açılışın İlk Haftası, (1971), Halkevleri Genel Merkezi Yayınları, Ankara.
• İnan, R. (1970), Orta Avrupa’da Gelişmenin, Demokrasinin Temeli Eğitim, İş Bankası Yay. Ankara.
• Kara, A. (2019). Harf İnkılabının Yaygınlaştırılmasında Halkodalarının Rolü ve Önemi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Gaziantep.
• Karadağ, N. (1998). Halkevleri Tiyatro Çalışmaları (1932-1951), Ankara.
• Kılıç, E. (1968), Türkiye’de Halk Eğitimi Başlangıçtan Bugüne Kadar, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• Malkoç, E. (2009). Devrimin Kültür Fidanlığı, Halkevleri ve Kadıköy Halkevi, Derlem Yay., İstanbul.
• Özel, E. (2007). Atatürk Dönemi Türk Eğitim Politikaları, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü. (1946). Milli Eğitim Genel Kitaplıklar Ve Müzeler İle Halkevleri Odaları Ve Okuma Odaları Kitaplıkları İstatistikleri. 1944-1945, s.II,37, Ankara.
• Temizhan, O. (2006). Halkevleri ve Halkevlerinin 1932-1940 Arası Eğitim Faaliyetleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Sosyal Ve Tarihi Temelleri Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Titiz, H. (2012). Cumhuriyet Döneminde Halkevlerinin Eğitim ve Tarih Çalışmaları 1932-1951 (Akdeniz Bölgesi Örneği), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Toksoy, N. (2006). Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak Halkevleri, Orion Yayınevi, Ankara.
• Toksoy, N. (2007). “Türk İnkılâbında Millî Kültürün Yeri ve Halkevi Çalışmaları”, Turkish Studies, C. 2, S. 1, İzmir.
• Ülkü, (1933) “Necip Ali Beyin Nutku Halkevleri Yıl dönümünde”, S.2, C.1, s.111.
• Ülkü, (Mart 1933) C.1, S. 2, s.114.
• Zeyrek, Ş. (2006). Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları (1932-1951), Anı Yay. Ankara.