Çocuk Dostu Kent İdeali: Eleştirel Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 5, 516 - 530, 15.10.2025

Berfin Göksoy Sevinçli

https://doi.org/10.59445/ijephss.1752328

Öz

Modern kentlerin en savunmasız sakinleri olan çocukların kentlerde karşılaştıkları zorluklara bir yanıt olarak geliştirilen Birleşmiş Milletler Çocuk Dostu Kentler (ÇDK) Girişimi, çocuk haklarını kentsel yönetişimin merkezine yerleştirmeyi amaçlayan küresel bir ideal sunmaktadır. Bu makale, söz konusu idealin teorik çerçevesini, küresel uygulamalarını ve Türkiye özelindeki yansımalarını eleştirel bir perspektifle ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemine dayanmakta olup, uluslararası ve ulusal literatür taraması ile desenlenmiştir. Elde edilen bulgular, 2014-2016 pilot projelerinin sürdürülebilirlik açısından zayıf kaldığı, hedeflerin yoksulluk ve şiddet gibi yapısal sorunlar yerine genellikle farkındalık yaratma ile sınırlı tutulduğu ve çocuk katılımı mekanizmalarının sembolik bir nitelik taşıdığı yönündedir. Çocukların kent algısının merkezinde yer alan güvenlik ve nitelikli oyun alanı gibi temel ihtiyaçların karşılanmasında önemli eksiklikler olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, Türkiye’de ÇDK idealinin kalıcı bir başarıya ulaşabilmesi için proje bazlı yaklaşımlardan vazgeçilerek, çocuk haklarının kentsel planlama, bütçeleme ve yönetişim süreçlerine sistemik olarak entegre edilmesinin zorunlu olduğu savunulmaktadır. Makale, geleceğe yönelik bir vizyon olarak çocuk dostu akıllı kentler potansiyelini de tartışmakta ve somut politika önerileri sunarak son bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Dostu Kentler , Çocuk Hakları , Katılım , Kentsel Yönetişim , Sürdürülebilirlik

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Çalışma, kamusal, özel, ticari nitelikte ya da kar amacı gütmeyen herhangi bir kurumdan destek alınmadan hazırlanmıştır.

The Child-Friendly City Ideal: A Critical Assessment

Öz

Developed in response to the challenges faced by children, the most vulnerable inhabitants of modern cities, the United Nations Child-Friendly Cities (CFC) Initiative offers a global ideal that aims to place children's rights at the center of urban governance. This article aims to critically examine the theoretical framework, global applications, and implications of this ideal for Türkiye. The study is based on qualitative research methods and is structured using international and national literature. The 2014-2016 pilot projects, in particular, were weak in terms of sustainability, with objectives generally limited to raising awareness rather than addressing structural problems such as poverty and violence, and child participation mechanisms were largely symbolic. Significant shortcomings have been observed in meeting basic needs such as safety and quality playgrounds, which are central to children’s perceptions of the city. Consequently, it is argued that for the sustainable success of the CLC ideal in Türkiye, it is essential to abandon project-based approaches and instead systemically integrate children's rights into urban planning, budgeting, and governance processes. The article also discusses the potential of child-friendly smart cities as a future vision and concludes with concrete policy recommendations.

Anahtar Kelimeler

Child Friendly Cities , Children , Participation , Urban Governance , Sustainability.

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

Çalışma, kamusal, özel, ticari nitelikte ya da kar amacı gütmeyen herhangi bir kurumdan destek alınmadan hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Aji, H. S., Budiyanti, R. B., & Djaja, K. (2017). The development of child-friendly integrated public spaces in settlement areas as an infrastructure of Jakarta. Sustaınable Development And Plannıng VIII. http://dx.doi.org/10.2495/SDP160021
• Anbaran, F. D., Alizadeh, K., & Jafari, H. (2021). The role of security in the presence of children in public spaces of Shandiz City. PROPOSITOS Y REPRESENTACIONES. http://dx.doi.org/10.20511/pyr2021.v9nSPE1.879
• Berkün, S. (2019). Çocuk Dostu Kent Yönetimlerinin Çocuklar Tarafindan Değerlendirilmesi: Bursa Örneği. Business & Management Studies: An International Journal, 7(1), 135-152.
• Brussoni, M., Lin, Y. Y., Han, C., Janssen, I., Schuurman, N., Boyes, R., Swanlund, D., & Mâsse, L. C. (2020). A qualitative investigation of unsupervised outdoor activities for 10-to 13-year-old children: I like adventuring but I don’t like adventuring without being careful. Journal Of Envıronmental Psychology. http://dx.doi.org/10.1016/j.jenvp.2020.101460
• Cairns, L. O., Fambasayi, R., Katsidzira, R. S., Milic, P., Cilliers, J., & Barros, P. (2024). Laying the foundations for a child-focused cities analytical framework: Reflections from an ınternational, ınterdisciplinary collaboration. Urban Plannıng. http://dx.doi.org/10.17645/up.8264
• Cao, H. Y., Wang, Q. S., & Zhang, Q. (2025). Optimization of China’s child-friendly city construction policy from the perspective of policy tools. Sustaınabılıty. http://dx.doi.org/10.3390/su17136220
• Chu, M. J., Fang, Z. W., Mao, L., Ma, H. H., Lee, C. Y., & Chiang, Y. C. (2024). Creating a child-friendly social environment for fewer conduct problems and more prosocial behaviors among children: A LASSO regression approach. Acta Psychologica. http://dx.doi.org/10.1016/j.actpsy.2024.104200
• Çakırer-Özservet, Y. (2019). Çocukların resimlerinden sokak ve mahalle ilişkilerini tartışmak: Sütlüce ve Örnektepe mahalleleri. Uluslararası Siyaset Bilimi ve Kentsel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 516-542.
• Çakırer Özservet, Y. (2015). Çocuk Dostu Belediyecilik. İller ve Belediyeler Dergisi.
• Das, R., & Banerjee, A. (2023). Identifying the parameters for assessment of child-friendliness in urban neighborhoods in Indian cities. Journal of Urban Affairs. http://dx.doi.org/10.1080/07352166.2020.1863815
• De Visscher, S., & Bouverne-de Bie, M. (2008). Recognizing urban public space as a co-educator: Children’s socialization in Ghent. International Journal Of Urban And Regıonal Research. http://dx.doi.org/10.1111/j.1468-2427.2008.00798.x
• Drianda, R. P. (2018). Exploring the Notion of the Family Friendly City. 1st Itb Centennial and 4th Planocosmo International Conference. http://dx.doi.org/10.1088/1755-1315/158/1/012004
• Drianda, R. P., & Kesuma, M. (2020). Is Jakarta a child-friendly city? 5th Planocosmo International Conference Infrastructure For All: Smart, Innovative, And Inclusive. http://dx.doi.org/10.1088/1755-1315/592/1/012026
• Errigo, M. F. (2013). Line and Form: linear, areal, inclusive and accessible public spaces. Hoofbogen in Rotterdam. Tria-Territorio Della Ricerca Su Insediamenti E Ambiente. http://dx.doi.org/10.6092/2281-4574/1553
• Jung, B. K., & Kim, D. (2024). Children as key actors in participatory planning: Co-working experience of community planning for walking safety around bongrae elementary school in, South Korea. Planning Theory & Practice. http://dx.doi.org/10.1080/14649357.2024.2363790
• Kamelnia, H., & Haghir, S. (2009). Design Patterns of Green Space in CFC. (Case Study: Child Friendly City of Bam). Bagh-E Nazar.
• Kara, N., & Sungur, A. (2019). Creating hybrid urban spaces for children: Play streets of Istanbul. 13th International Technology, Educatıon And Development Conference (Inted2019).
• Kavaki, A. E., & Alizadeh, K. (2018). Analysis of ındicators of child-frıendly city (Case Study: Quchan City, Iran). Humanidades & Inovacao.
• Kavili Arap, S. (2024). Yaşanabilir kentler perspektifinden Türkiye’de çocuk dostu olmak. Tarsus Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 19-48.
• Kaypak, Ş., & Uçar, A. (2018). Çocuk haklarının gerçekleşmesi açısından çocuk dostu kentler. International Journal of Academic Value Studies, 4(18), 17-29.
• Kent Konseyleri Yönetmeliği. (2006). Resmî Gazete 08.10.2006 Resmî Gazete Sayısı: 26313, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=10687&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Khanian, M., laszkiewicz, E., & Kronenberg, J. (2024). Exposure to greenery during children’s home-school walks: Socio-economic inequalities in alternative routes. Transportatıon Research Part D-Transport And Envıronment. http://dx.doi.org/10.1016/j.trd.2024.104162
• Khodaee, Z., Rafieian, M., Taghvaei, A. A., & Amiri, S. R. S. (2015). Effective factors on youth satisfaction from public urban spaces in Tehran. Residential Treatment For Children & Youth. http://dx.doi.org/10.1080/0886571X.2015.1004286
• Kiani, A., & Kavaki, A. E. (2012). Planning child-friendly city (CFC) from children’s perspective (Case study: Quchan). BAGH-E NAZAR.
• Kruger, J. S., & Chawla, L. (2002). We know something someone doesn’t know: children speak out on local conditions in Johannesburg. Environment And Urbanization. http://dx.doi.org/10.1177/095624780201400207
• Li, M. S., & Li, J. S. (2017). Analysis of methods of allocating grass space for the design of child-friendly cities: a case study of Changsha. Urban Transitions Conference. http://dx.doi.org/10.1016/j.proeng.2017.07.130
• Liao, Y. H., & Furuya, K. (2023). A bibliometric analysis of child-friendly cities: A cross-database, analysis from 2000 to 2022. Land. http://dx.doi.org/10.3390/land12101919
• Liu, W., & Wang, W. (2025). A study on the assessment of tour-art-learning quality in urban parks from a child-friendly perspective: A case study of shaheyuan park in chengdu. Sustainability. http://dx.doi.org/10.3390/su17020684
• Mamur Işıkçı, Y. (2024). Children’s right to participate in public spaces for reinforcing democracy: Evaluations on the case of Turkiye. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 144-164.
• Memiş, L. (2022). Kentlerin çocuklarından çocukların kentlerine: “Çocuk dostu akıllı kentler”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 50, 379-397.
• Million, A., Schamun, K., & Fegter, S. (2024). Understanding well-being through children’s eyes: lessons for shaping the, built environment. Urban Planning. http://dx.doi.org/10.17645/up.8618
• Nam, H., & Nam, S. I. (2018). Child-friendly city policies in the Republic of Korea. Children And Youth Services Review. http://dx.doi.org/10.1016/j.childyouth.2018.08.033
• Nan, F. (2020). Policy innovation on building child friendly cities in China: Evidence from four Chinese cities. Children And Youth Services Review. http://dx.doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105491
• Nasrabadi, M. T., García, E. H., & Pourzakarya, M. (2021). Let children plan neighborhoods for a sustainable future: a sustainable child-friendly city approach. Local Environment. http://dx.doi.org/10.1080/13549839.2021.1884668
• Nekoui, Y., & Roig, E. (2022). Playgrounds in the digitally mediated city: An approach from augmented reality. Urbani Izziv-Urban Challenge. http://dx.doi.org/10.5379/urbani-izziv-en-2022-33-02-02
• Nikku, B. R., & Pokhrel, R. (2013). Crafting Child-friendly Cities: Evidence from Biratnagar Sub-metropolitan City, Eastern Nepal. Asian Social Work and Policy Review. http://dx.doi.org/10.1111/aswp.12013
• Nordström, M. (2010). Children’s views on child-friendly environments in different geographical, cultural and social neighbourhoods. Urban Studies. http://dx.doi.org/10.1177/0042098009349771
• Öktem, K., & Akpınar, İ. E. (2019). Çocuk dostu şehirler: Lüleburgaz örneği. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 11(2), 112-132.
• Potuk Pekküçükşen, Ş., & Oktay, E. (2017). Çocuk odaklı yerel politikalar ve parka hapsedilmiş çocukluk. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 309-318.
• Putri, R. A., Astuti, W., & Rahayu, M. J. (2016). Community capacity in providing neighborhood unit-scale social ınfrastructure in supporting surakarta child friendly. Cıtıes 2015: Intellıgent Plannıng Towards Smart Cıtıes. http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.06.112
• Racelis, M., & Aguirre, A. D. M. (2002). Child rights for urban poor children in child friendly Philippine cities: views from the community. Envıronment And Urbanızatıon. http://dx.doi.org/10.1177/095624780201400208
• Riggio, E. (2002). Child friendly cities: good governance in the best interests of the child. Envıronment and Urbanızatıon. http://dx.doi.org/10.1177/095624780201400204
• Rini, H. S., & Gunawan. (2020). Children in the city park: Rethinking public space accessibility in the Child-Friendly City of Semarang. Research for Socıal Justıce.
• Ristianti, N. S., & Widjajanti, R. (2020). The effectiveness of inclusive playground usage for children through behavior-setting approach in Tembalang, Semarang city. 5th Planocosmo Internatıonal Conference Infrastructure For All: Smart, Innovatıve, And Inclusıve. http://dx.doi.org/10.1088/1755-1315/592/1/012027
• Salim Çelikkalkan, Ş., & Hayırsever Topçu, F. (2024). Çin’de çocuk dostu kent çalışmaları. Aizanoi Academia - İktisat, İşletme ve Siyasal Çalışmalar Dergisi, 2(1), 1-16.
• Sapsaglam, Ö., & Eryilmaz, A. (2024). Building child-friendly cities for sustainable child development: child-friendly city scale-child form. Sustaınabılıty. http://dx.doi.org/10.3390/su16031228
• Severcan, Y. C. (2015). Çocukların gözünden çocuk dostu yer kavramı ve yaşanılan çevrelerin değerlendirilmesi: İstanbul örneği. İdealkent, 17, 140-181.
• Shen, Y., & Liu, X. Y. (2017). Exploration on ways of research and construction of Chinese child-friendly city- a case study of Changsha. Urban Transıtıons Conference. http://dx.doi.org/10.1016/j.proeng.2017.07.121
• Shu, H. N., & Zheng, G. Q. (2025). Bibliometric analysis of research on child-friendly cities from the web of science, 2004-2024. Sustaınabılıty. http://dx.doi.org/10.3390/su17020525
• Siahaan, A. Y., & Fadly, R. (2017). Implementation program child friendly city at langkat regency. Proceedıngs Of The Internatıonal Conference On Publıc Polıcy, Socıal Computıng And Development 2017 (Icoposdev 2017).
• Simón-i-Mas, G., & Honey-Rosés, J. (2024). A global overview of Bike Bus: A journey toward a child-friendly city. Internatıonal Journal Of Sustaınable Transportatıon. http://dx.doi.org/10.1080/15568318.2024.2432654
• Tabrizi, A. A., Mousavi, S. M., & Akhtari, A. T. (2023). Exploring the dilapidated neighborhood improvement using child-friendly city principles in Tehran, Iran. Proceedıngs Of The Instıtutıon Of Cıvıl Engıneers-Urban Desıgn And Plannıng. http://dx.doi.org/10.1680/jurdp.21.00035
• Tandoğan, O. (2014). Çocuk İçin Daha Yaşanılır Bir Kentsel Mekan: Dünyada Gerçekleştirilen Uygulamalar. Megaron, 9(1).
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023). Türkiye Çocuk Hakları Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2023-2028). https://www.aile.gov.tr/chgm/yayinlar/2023-2028-c-ocuk-haklari-strateji-belgesi-ve-eylem-plani/
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025). Kalkınma Planları. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/
• UNICEF. (2017). Dünya Çocuklarının Durumu 2017: Dijital Bir Dünyada Çocuklar. UNICEF Türkiye. https://www.unicef.org/turkiye/raporlar/d%C3%BCnya-%C3%A7ocuklar%C4%B1n%C4%B1n-durumu-2017 dijital-bir-d%C3%BCnyada-%C3%A7ocuklar
• UNICEF. (2004). Dünya Çocuklarının Durumu Raporu, UNICEF Türkiye Temsilciliği Yayınları.
• van den Berg, M. (2013). City children and genderfied neighbourhoods: The new generation as urban regeneration strategy. Internatıonal Journal Of Urban And Regıonal Research. http://dx.doi.org/10.1111/j.1468-2427.2012.01172.x
• Whitzman, C. (2017). Creating child-friendly living environments in central cities: vertical living kids. rısk, protectıon, Provısıon And Polıcy. http://dx.doi.org/10.1007/978-981-287-035-3_6
• Witten, K., Kearns, R., & Carroll, P. (2015). Urban inclusion as wellbeing: Exploring children’s accounts of confronting diversity on inner city streets. Socıal Scıence & Medıcıne. http://dx.doi.org/10.1016/j.socscimed.2015.01.016
• Yuniastuti, E., & Hasibuan, H. S. (2019). Child-friendly green open space to enhance the education process for children. Fırst Internatıonal Conference On Envıronmental Geography And Geography Educatıon (Icege). http://dx.doi.org/10.1088/1755-1315/243/1/012161
• Zerlina, D., & Sulaiman, C. C. (2020). Towards the innovative planning for child-friendly neighbourhood in Jakarta. 5th Planocosmo Internatıonal Conference Infrastructure For All: Smart, Innovatıve, And Inclusıve. http://dx.doi.org/10.1088/1755-1315/592/1/012023.