Türkiye'de Özel Eğitimde Erken Okuryazarlığın Gelişimi: Mevcut Zorluklar ve Gelecekteki Yönelimler

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 4, 200 - 221

Damla Işıtan

https://doi.org/10.24331/ijere.1687519

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye'de özel gereksinimli çocukların erken okuryazarlık becerilerinin desteklenmesine yönelik mevcut durumu ve bu alandaki literatürü inceleyerek karşılaşılan zorlukları belirlemek, etkili müdahale stratejileri önermek ve öğretmenler ile ailelere rehberlik edecek uygulama önerileri geliştirmektir. Araştırma kapsamında geleneksel derleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada, Türkiye'de erken okuryazarlık alanında yapılmış çalışmaların genel profilleri, bulgular arasındaki ortak temalar, karşılaşılan zorluklar ve kullanılan müdahale yöntemleri incelenmiştir. Araştırmaya 2014-2024 yılları arasında okul öncesi dönemdeki çocukların erken okuryazarlık becerilerine odaklanan 36 çalışma dahil edilmiştir. Bu çalışmalar arasında işitme yetersizliği, dil/konuşma bozukluğu, görme yetersizliği, Down sendromu, öğrenme güçlüğü, otizm spektrum bozukluğu, gelişimsel yetersizlik, ağır ve çoklu yetersizlik, zihinsel yetersizlik ve özel yetenek grupları yer almıştır. Veriler, tematik analiz yöntemiyle incelenmiş ve NVivo 14 programı kullanılarak içerik analizi yapılmıştır. Bu süreçte çalışmaların bulguları belirlenmiş, benzer bulgular benzer temalar altında toplanmış ve tümevarımsal bir yaklaşımla yorumlanmıştır. Araştırma bulguları, Türkiye'deki özel gereksinimli çocukların erken okuryazarlık becerilerinin desteklenmesinde öğretmenlerin ve ailelerin rollerini, materyal eksikliklerini ve eğitimde kullanılan stratejilerin sınırlılıklarını ortaya koymaktadır. Araştırma, erken okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesine yönelik çeşitli stratejiler önermekte; bu stratejiler arasında etkileşimli kitap okuma, oyun temelli etkinlikler, aile katılımının güçlendirilmesi ve fonolojik farkındalığı destekleyen müdahaleler örnek olarak sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Erken Okuryazarlık , Özel Eğitim , Özel Gereksinim , Okul öncesi

Development of Early Literacy in Special Education in Türkiye: Current Challenges and Future Directions

Öz

This study aims to examine the current situation and the literature on supporting the early literacy skills of children with special needs in Türkiye, to identify the difficulties encountered, to suggest effective intervention strategies, and to develop practice recommendations to guide teachers and families. Within the scope of the research, the traditional review method was used. The study analyzed the general profiles of the studies conducted in the field of early literacy in Türkiye, common themes among the findings, difficulties encountered, and intervention methods. The study included 36 studies focusing on early literacy skills of preschool children between 2014 and 2024. These studies included hearing impairment, language/speech disorder, visual impairment, Down syndrome, learning disability, autism spectrum disorder, developmental disability, severe and multiple disabilities, intellectual disability, and gifted groups. The data were analyzed using the thematic analysis method, and content analysis was performed using NVivo 14 software. The findings of the studies were determined, and similar findings were grouped under themes and interpreted with an inductive approach. The research findings reveal the roles of teachers and families in supporting the early literacy skills of children with special needs in Türkiye, the lack of materials, and the limitations of the strategies used in education. In light of the findings, it is important to improve early literacy skills; among these strategies, interactive book reading, play-based activities, strengthening family involvement, and interventions that support phonological awareness are presented as examples.

Anahtar Kelimeler

Early Literacy , Special Education , Special Needs , Preschool

Kaynakça

• Zhang, M., Hou, G., Chen, Y.-C., Zhang, T., & Yang, J. (2020). A book ınteraction scheme to enhance children’s reading experiences and preferences. Frontiers in Psychology, 11, 2155. https://doi.org/10.3389/FPSYG.2020.02155