Türkiye’de Matematik Eğitimi Alanında Öğretmenin Fark Etmesi Konusunda Yapılan Çalışmaların Sistematik İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 184 - 203, 10.09.2022

Osman Birgin , Emine Eryılmaz

https://doi.org/10.17278/ijesim.1137300

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 2000-2021 yılları arasında matematik eğitiminde öğretmenin fark etme becerisi konusunda yayımlanan lisansüstü tezlerin ve makalelerin sistematik incelemesini yapmaktır. Bu kapsamda ULAKBİM TR-Dizin, YÖK Ulusal Tez Merkezi, DergiPark, Google Akademik veri tabanları kullanılarak literatür taraması yapılmıştır. Literatür taraması sonucunda Türkiye’de matematik eğitimi alanında öğretmenin fark etme becerisi ile ilgili yayımlanan 36 çalışmaya (17 makale, 9 doktora tezi ve 10 yüksek lisans tezi) ulaşılmıştır. Veriler yayın sınıflama formu kullanılarak kodlanmış ve tematik içerik yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu çalışmanın sonuçları Türkiye’de öğretmenin fark etme becerisi ile ilgili çalışmaların 2017 yılından itibaren artış gösterdiğini, daha çok makale türünden çalışmanın yapıldığını, çalışmaların daha çok nitel araştırma yöntemi ile yürütüldüğünü, durum çalışması ve eylem araştırma deseninin tercih edildiğini göstermiştir. Üstelik çalışmaların daha çok küçük örneklem grupları ile matematik öğretmen adayları ve öğretmenler ile yürütüldüğü tespit edilmiştir. Veri toplama aracı olarak daha çok video kaydı, görüşme, gözlem, yansıtma raporu ve öğrenci çalışma kağıtlarının kullanıldığı, içerik ve doküman analiz tekniğinin daha çok tercih edildiği ortaya çıkmıştır. Fark etme becerisi çalışmalarında çoğunlukla birden çok matematik konusunun ele alındığı, bununla birlikte geometri ve ölçme, cebir ve kesirler konusunun ele alındığı tespit edilmiştir. Çalışmaların daha çok öğretmen ve öğretmen adaylarının fark etme becerisi düzeylerinin belirlenmesine odaklandığı, bunun yanında video-kulüp, ders imecesi ve fakülte-okul işbirliği uygulamalarının fark etme becerisi üzerine etkisi incelenmiştir. Fark etme becerisi için daha çok araştırmacılar tarafından oluşturulan analiz çerçevesi kullanılmış, bununla birlikte van Es (2011), van Es ve Shein (2008) ve Jacops ve diğerlerinin (2010) analiz çerçevesi de tercih edilmiştir. Bu çalışma, öğretmenin fark etmesi konusunda karma ve nicel araştırma yöntemlerine dayalı araştırmalara ihtiyaç olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

matematik eğitimi, öğretmen eğitimi, fark etme becerisi, sistematik analiz

A Systematic Review of Studies on Teacher Noticing in the Field of Mathematics Education in Turkey

Öz

The aim of this study is to make a systematic review of the postgraduate theses and articles published on teacher noticing in mathematics education between 2000-2021 in Turkey. In this context, the literature search was conducted by using the ULAKBIM TR-Index, YOK National Thesis Center, DergiPark, and Google Scholar databases. As a result of the literature review, 36 studies (17 articles, nine doctoral dissertations and ten master's thesis) related to the teacher noticing published in the field of mathematics education in Turkey were obtained. The data were coded using the publication classification form and analyzed with the thematic content analysis method. The results of this study showed that the studies on teacher noticing in Turkey have increased since 2017, studies are published more as articles, the qualitative research method is used, and case study and action research designs are preferred. Moreover, it has been determined that the studies are mostly carried out with small sample groups, pre-service mathematics teachers and teachers. It was determined that video recordings, interviews, observation and reflection reports and student worksheets were mostly used as data collection tools, and the content and document analysis techniques were more preferred. It has been revealed that the noticing studies mostly deal with more than one mathematics subject, while geometry and measurement, algebra and fractions are discussed. Studies on noticing skills mostly focus on determining the level of noticing skills of teachers and pre-service mathematics teachers, besides, the effects of a video club, lesson study and faculty-school cooperation practices on noticing skills were examined. For the noticing level, the analysis framework created by the researchers was mostly used, however, the analysis framework of van Es (2011), van Es and Shein (2008) and Jacobs et al. (2010) was also preferred. This study showed that there is a need for research based on mixed and quantitative research methods on teacher noticing.

Anahtar Kelimeler

mathematics education, teacher education, teacher noticing, systematic review

Kaynakça

• Açıl, E., & Zeybek Şimşek, Z. (2017). Öğrencilerin matematiksel dili kullanma ve anlama becerisi ile öğretmenlerinin öğrencilerin matematiksel dili nasıl kullandıklarını fark edebilme yeteneği. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(42), 87-107.
• Albayrak, E., & Çiltaş, A. (2017). Türkiye’de matematik eğitimi alanında yayınlanan matematiksel model ve modelleme araştırmalarının betimsel içerik analizi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9, 258-283.
• Baki, M., & Özmen, Z. M. (2021). Investigating the impact of written feedback on preservice teachers’ noticing. Turkish Journal of Mathematics Education, 2(3), 91-96.
• Baki, M., Çelik, D., Güler, M., & Sönmez, N. (2018). Matematik öğretmeni adaylarının öğrenciyi tanıma bilgilerinin incelenmesi: Bir ders analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 143-152.
• Barnhart, T., & van Es, E. (2015). Studying teacher noticing: Examining the relationship among pre-service science teachers’ ability to attend, analyze and respond to student thinking. Teaching and Teacher Education, 45, 83-93.
• Baş, S. (2013). An investigation of teachers' noticing of students' mathematical thinking in the context of a professional development program (Unpublished masters’ thesis). Middle East Technical University, Ankara.
• Birgin, O., & Peker, E. S. (2021). Türkiye’de sayı duyusu konusunda yapılan çalışmalara ilişkin tematik içerik analizi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 593-609.
• Birinci, M. (2018). Bir ortaokul matematik öğretmeninin mesleki gelişiminden yansımalar: Kesir öğretiminde fark etme becerisinin işe koşulması (Yayımlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Birinci, M., & Baki, M. (2019). Bir ortaokul matematik öğretmeninin mesleki gelişiminden yansımalar: Kesir öğretiminde fark etme becerisinin işe koşulması. Elementary Education Online, 18(3), 1141-1156.
• Bozkuş, F. (2020). Ortaokul matematik öğretmenlerinin öğrencilerin matematiksel düşüncelerini fark etme becerilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Choy, B. H. (2015). The FOCUS framework: Snapshots of mathematics teacher noticing (Unpublished doctoral dissertation). University of Auckland, NZ.
• Colestock, A. (2009). A case study of one secondary mathematics teacher’s in the moment noticing of student thinking while teaching. In S. L. Swars, D. W. Stinson, & S. Lemons-Smith (Eds.), Proceedings of the 31st annual meeting of the North American Chapter of the International Group for the Psychology of Mathematics Education (pp. 1459-1466). Atlanta, GA: Georgia State University
• Coskun, S. D., Sitrava, R. T., & Bostan, M. I. (2021). Pre-service elementary teachers’ noticing expertise of students’ mathematical thinking: The case of fractions. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 1-18. https://doi.org/10.1080/0020739X.2021.1979260
• Creswell, J.W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. California: Sage Publications Inc.
• Çelikdemir, K. (2018). Fostering preservice mathematics teachers' professional identity orientations through noticing practices in a video case-based community (Unpublished masters’ thesis). Middle East Technical University, Ankara.
• Didiş Kabar, M. G. & Tataroğlu Taşdan, B. (2019). Matematik öğretmen adaylarının klinik görüşmeler aracılığıyla öğrenci düşüncelerine yönelik tespitleri ve yorumları. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(2), 759-788.
• Dindyal, J., Schack, E. O., Choy, B.H., & Sherin, M. G., (2021). Exploring the terrains of mathematics teacher noticing. ZDM - Mathematics Education, 53, 1-16.
• Doğan, O., & Kılıç, H. (2019). Matematik öğrenme fırsatları: fark etme ve harekete geçme. Eğitim ve Bilim, 44(199), 1-19.
• Erbay, H. N. (2018). Matematik öğretmeni adaylarının fark etme becerilerin video-kulüp uygulamalarıyla gelişim sürecinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Erdik, E. (2014). Comparative analysis of noticing of mathematics teachers with varying teaching experience (Unpublished master‟s thesis). Boğaziçi University, Institute of Social Sciences, İstanbul.
• Estapa, A. T., Amador, J., Kosko, K. W., Weston, T., de Araujo, Z., & Aming-Attai, R. (2018). Preservice teachers’ articulated noticing through pedagogies of practice. Journal of Mathematics Teacher Education, 21(4), 387-415.
• Fernandez, C., Llinares, S., & Valls, J. (2012). Learning to notice students’ mathematical thinking through on-line discussions. ZDM Mathematics Education, 44, 747-759.
• Fisher, M. H., Thomas, J., Schack, E. O., Jong, C., & Tassell, J. (2018). Noticing numeracy now! Examining changes in preservice teachers’ noticing, knowledge, and attitudes. Mathematics Education Research Journal, 30(2), 209-232.
• Franke, M. L., Carpenter, T. P., Levi, L., & Fennema, E. (2001). Capturing teachers’ generative change: A follow-up study of professional development in mathematics. American educational research journal, 38(3), 653-689.
• Goldsmith, L. T., & Seago, N. (2011). Using classroom artifacts to focus teachers’ noticing: Affordances and opportunities. In M. G. Sherin, V. R. Jacobs, & R. A. Philipp (Eds.), Mathematics teacher noticing: Seeing through teachers’ eyes (pp. 169-187). New York: Routledge.
• Göksu Şimşek, M. (2019). Matematik öğretmen adaylarının fark etme becerilerinin kavram yanılgıları ve öğrenci zorlukları esas alınarak oluşturulan limit dersi videoları kullanılarak incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güler, M., Çekmez, E., & Çelik, D. (2020). Breaking with tradition: An investigation of an alternative instructional sequence designed to improve prospective teachers’ noticing skills. Teaching and Teacher Education, 92, 103073. https://doi.org/10.1016/j.tate.2022.103658
• Güler, M., & Çelik, D. (2022). Supporting novice mathematics teachers: The impact of e-mentoring on lesson analysis skills. Teaching and Teacher Education, 113, 103658. https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103073
• Güner, P. (2017). Investigating preservice middle school mathematics teachers' noticing of students' mathematical thinking in the context of lesson study (Unpublished masters’ thesis). Middle East Technical University, Ankara.
• Güner, P., & Akyüz, D. (2017a). Ders imecesi (lesson study) mesleki gelişim modeli: Öğretmen adaylarının fark etme becerilerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(2), 428-452.
• Güner, P., & Akyüz, D. (2017b). Öğretmen adaylarının ders imecesi (lesson study) kapsamında matematiksel fark etmelerinin niteliği. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 36(1), 47-82.
• Gürsoy, P. (2019). Bir matematik öğretmeninin cebir öğretim sürecinden yansımalar: fark etme becerisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trabzon Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Hollingsworth, H., & Clarke, D. (2017). Video as a tool for focusing teacher self-reflection: Supporting and provoking teacher learning. Journal of Mathematics Teacher Education, 20(5), 457-475.
• Jacobs, V. R., Lamb, L. L., & Philipp, R. A. (2010). Professional noticing of children's mathematical thinking. Journal for Research in Mathematics Education, 41(2), 169-202.
• Kaiser, G., Blömeke, S., König, J., Busse, A., Döhrmann, M., & Hoth, J. (2017). Professional competencies of (prospective) mathematics teachers-cognitive versus situated approaches. Educational Studies in Mathematics, 94, 161-182.
• Kaiser, G., Busse, A., Hoth, J., König, J., & Blömeke, S. (2015). About the complexities of video-based assessments: Theoretical and methodological approaches to overcoming shortcomings of research on teachers’ competence. International Journal of Science and Mathematics Education, 13(2), 369-387.
• Kılıç, S. D. (2019a). Öğretmen adaylarının 7. sınıf öğrencilerinin denklemler konusundaki hata ve kavram yanılgılarına ilişkin farkındalıkları. Sakarya University Journal of Education, 9(1), 184-207.
• Kılıç, S. D. (2019b). Matematik öğretmen adaylarının, 6. sınıf öğrencilerinin cebirsel örüntüleri genellemelerine ilişkin farkındalıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1713-1728.
• Kılıç, S. D., & Masal, E. (2019). Secondary school students’attitudes towards the concept of equality and preservice teachers’ professional noticing. International Journal of Psychology and Educational Studies, 6(3), 49-60.
• Kutluca, T., Birgin, O., & Gündüz, S. (2018). Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi'nde yayımlanmış makalelerin içerik analizi bağlamında değerlendirilmesi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 9(2), 390-412.
• Leatham, K. R., Peterson, B. E., Stockero, S. L., & Van Zoest, L. R. (2015). Conceptualizing mathematically significant pedagogical opportunities to build on student thinking. Journal for Research in Mathematics Education, 46(1), 88-124.
• Luna, M., Russ, R., & Colestock, A. (2009, April). Teacher noticing in the moment of instruction: The case of one high school teacher. Paper presented at the annual meeting of the National Association for Research in Science Teaching (NARST), Garden Grove, CA.
• Mason, J. (2002). Researching your own practice: the discipline of noticing. Journal of Mathematics Teacher Education, 6(1), 77-91.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). İlköğretim kurumları ortaokul matematik dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• Osmanoğlu, A. (2010). Preparing pre-service teachers for reform-minded teaching through online video case discussions: Change in noticing (Unpublished doctoral dissertation). Middle East Technical University, Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Osmanoğlu, A., Işıksal, M., & Koc, Y. (2012). Prospective teachers' noticing with respect to the student roles underlined in the elementary mathematics program: Use of video-cases. Education & Science, 37(165), 336-347.
• Özdemir Baki, G. (2020). Video kulüp sürecine katılan öğretmenlerin deneyimlerini yansıtan bir fenomenografi araştırması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(2), 1142-1188.
• Özdemir Baki, G., & Işık, A. (2018). Öğrencilerin matematiksel düşünmelerine yönelik öğretmenlerin farkındalık düzeylerinin incelenmesi: ders imecesi modeli. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 9(1), 122-146.
• Özdemir Baki, G., & Kılıçoğlu, E. (2020). Examination of teachers' classroom practices through a video club process in terms of students’ mathematical thinking. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(3), 619-645.
• Özel, Z. (2019). Investigation into prospective middle school mathematics teachers’ noticing of students’ algebraic thinking within the context of pattern generalization (Unpublished masters’ thesis), Middle East Technical University, Ankara.
• Santagata, R., König, J., Schiner, T., Nguyen, H., Adleff, A. K., Yang, X., & Kaiser, G. (2021). Mathematics teacher learning to notice: a systematic review of studies of video‑based programs. ZDM - Mathematics Education, 53, 119-134.
• Santagata, R., Yeh, C., & Mercado, J. (2018). Preparing elementary school teachers to learn from teaching: A comparison of two approaches to mathematics methods instruction. Journal of the Learning Sciences, 27(3), 474-516.
• Sherin, M. G., & Han, S. Y. (2004). Teacher learning in the context of a video club. Teaching and Teacher Education, 20(2), 163-183.
• Sherin, M. G., Jacobs, V. R., & Philipp, R. A. (2011). Situating the study of teacher noticing. In M. G. Sherin, V. R. Jacobs, & R. A. Philipp (Eds.), Mathematics teacher noticing: Seeing through teachers’ eyes (pp. 3-13). New York: Routledge.
• Sherin, M. G., Russ, R. S., & Colestock, A. A. (2011). Accessing mathematics teachers’ in the moment noticing. In M. G. Sherin, V. R. Jacobs & R. A. Philipp (Eds.), Mathematics teacher noticing: Seeing through teachers’ eyes (pp. 79-94). NewYork: Routledge.
• Sherin, M., & van Es, E. (2005). Using video to support teachers’ ability to notice classroom interactions. Journal of Technology and Teacher Education, 13(3), 475-491.
• Star, J. R., & Strickland, S. K. (2008). Learning to observe: Using video to improve preservice mathematics teachers’ ability to notice. Journal of Mathematics Teacher Education, 11(2), 107-125.
• Sun, J., & van ES, E. A. (2015) . An explotory study of the influence that analyzing teaching has on preservice teachers’classroom practice. Journal of Teacher Education, 66 (3), 201-221.
• Şermetoğlu, H. (2018). Oran ve orantı konusu öğretim sürecinin bir matematik öğretmeninin fark etme becerisi bağlamında incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Tataroğlu Taşdan, B. (2019). Matematik öğretmeni adaylarının fark etme becerilerinin incelenmesi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 10(1), 232-259.
• Taylan, R. D. (2017). Characterizing a highly accomplished teacher’s noticing of third-grade students’ mathematical thinking. Journal of Mathematics Teacher Education, 20(3), 259-280.
• Tün, S. S. (2018). An investigation of mathematics preservice teachers' noticing skills (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Türk, Y. (2020). Ders imecesinin öğretmen adaylarının öğrencinin öğrenmelerine yönelik farkındalık becerilerine etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Türker Biber, B. (2017). İstatistikle ilgili modelleme etkinlikleri bağlamında öğretmen farkındalığı: Bir durum çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• van Es, E. (2011). A framework for learning to notice students' thinking. In M. G. Sherin, V. R. Jacobs, ve R. A. Philipp (Eds.), Mathematics teacher noticing: Seeing through teachers' eyes (pp. 134-151). New York: Routledge.
• van Es, E. A., & Sherin, M. G. (2002). Learning to notice: Scaffolding new teachers’ interpretations of classroom interactions. Journal of Technology and Teacher Education, 10(4), 571-596.
• van Es, E. A., & Sherin, M. G. (2008). Mathematics teachers’ “learning to notice” in the context of a video club. Teaching and Teacher Education, 24(2), 244-276.
• van Es, E. A., & Sherin, M. G. (2021). Expanding on prior conceptualizations of teacher noticing. Springer, Berlin.
• Yazıcı Kılıçoğlu, B. (2019). Ortaöğretim matematik öğretmen adaylarının fark etme becerilerinin gerçek sınıf ortamı ders videoları kullanılarak incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yeşil, D. (2021). Bir ortaokul matematik öğretmeninin fark etme becerisi bağlamında mesleki gelişimi (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yıldırım, K. (2017). The noticing skills of novice mathematics teachers who have different teacher perspectives (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız Şentürk, B. (2018). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının bir matematik sınıfına yönelik farkındalıkları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Zeybek Şimsek, Z. (2020). Pre-service middle grade mathematics teachers’ ability to notice: The case of fractions. Başkent University Journal of Education, 7(2), 250-266.