Konaklama İşletmeleri Yöneticilerinin Yeşil Yönetim Uygulamalarına Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi: Trabzon Örneği

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 63 - 89, 02.01.2023

Ferhan Cilingir , Eren Erkılıç

Öz

Konaklama işletmeleri çevresel kaynakları aktif bir şekilde kullanmasından dolayı sürdürülebilir turizm anlayışının oluşmasında ve geliştirilmesinde turizmin önemli paydaşlarından biri olarak kabul edilmekte ve bu bağlamda çevreye karşı olan sorumluluklarını yerine getirmeleri beklenmektedir. Özellikle çevresel duyarlılığın yönetim biçimine yansıması olan yeşil yönetim anlayışının son yıllarda artış göstermesiyle konaklama işletmelerinin üst düzey yöneticilerinin çevreye karşı olan tutum ve davranışları merak edilmekte ve incelenmektedir. Bu doğrultuda bu çalışma, konaklama işletmeleri yöneticilerinin çevreye ve yeşil bir işletmecilik anlayışına olan bakış açılarını tespit etmek ve mevcut durumu ortaya koymak amacıyla, Trabzon’daki 4 yıldızlı 14 konaklama işletmesinin üst düzey yöneticileri üzerine gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın amacına yönelik çevre sertifikası, enerji, atık madde, yönetim, malzeme, ulaşım ve personel başlıkları altında toplam 23 sorudan oluşan bir yarı-yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmış ve veriler betimsel analiz tekniğinden yararlanarak incelenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda enerji denetimi ve atık madde yönetimi konusunda üst düzey yöneticilerin ortalamanın üstü bir performans sergilediği ancak çevre sertifikası, yönetim, malzeme, ulaşım ve personel eğitimine yönelik azımsanamayacak derecede bilgi ve planlama yetersizliğin olduğu sonucunca varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeşil Yönetim, Çevre Bilinci, Sürdürülebilir Turizm, Konaklama İşletmeleri, Betimsel Analiz, Trabzon.

Examining the Views of Hospitality Business Managers Concerning Green Management Practices: The Case of Trabzon

Öz

Due to the active use of environmental resources, hospitality businesses are considered as one of the important stakeholders of tourism in the formation and development of sustainable tourism, and in this context, hospitality businesses are expected to fulfill their responsibilities towards the environment. Especially since the green management approach, the reflection of environmental awareness on the management style, has increased in recent years, the attitudes and behaviors of the senior managers of the hospitality businesses towards the environment are inquired and examined. In this direction, this study was carried out on the top managers of 14 4-star hospitality businesses in Trabzon in order to determine the perspectives of hospitality business managers concerning the environment and a green business approach and to reveal the current situation. In accordance with the purpose of the research, a semi-structured interview form consisting of 23 questions in total under the headings of environmental certificate, energy, waste material, management, material, transportation and personnel was prepared and the data were analyzed using descriptive analysis technique. In line with the findings, it has been determined that senior managers perform above the average in energy control and waste management issues, but it has been concluded that there is a substantial lack of information and planning for environmental certification, management, materials, transportation and personnel training.

Anahtar Kelimeler

Green Management, Environmental Consciousness, Sustainable Tourism, Hospitality Businesses, Descriptive Analysis, Trabzon

Kaynakça

• Akatay, A. ve Aslan, Ş. (2008). Yeşil yönetim ve ı̇şletmeleri ISO 14001 sertifikası almaya yönelten faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 313-339.
• Akdemir, N. (2019). Kış turizm merkezlerinde çevre duyarlılığı, yaklaşım ve çözümler: Palandöken Otelleri örneği. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-16.
• Akın, M. H. (2022). Turizm sektöründe yeşil bilişim uygulamaları. Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 179-192.
• Akova, O., Alrawadieh, Z. ve Akın, G. (2015). Turizm işletmelerinde sosyal sorumluluk ve etik. O. Akova, İ. Kızılırmak, ve H. Tanrıverdi (Edt.), Turizm İşletmeciliği Temel kavramlar ve uygulamalar içinde (s. 295-320). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Alkan, C. (2015). Sürdürülebilir turizm: Alaçatı destinasyonuna yönelik bir uygulama. Journal of Yasar University, 10(40), 6692-6710.
• Alnıaçık, Ü. (2010). Çevrecı̇ yönelı̇m, çevre dostu davranış ve demografı̇k özellı̇kler: ünı̇versı̇te öğrencı̇lerı̇ üzerı̇nde bı̇r araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(20), 507-532.
• Arslan, Y. (2005). Erdek ve çevresinin ekoturizm açısından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(13), 29-53.
• Aslan, Z. ve Aktaş, G. (1994). Turizm açısından çevre sorunlarına genel bir yaklaşım. Çevre Dergisi, 11(Nisan-Mayıs-Haziran), 43-45.
• Atabey, S. ve Yokaş, İ. (2016). Küresel ısınmanın artış nedenlerı̇nı̇n su kaynakları ve turı̇st sağlığı üzerı̇ndekı̇ yansımaları. Akademı̇k Bakış Dergı̇sı̇,(54), 188-203.
• Atay, L. ve Dilek, S. E. (2013). Konaklama ı̇şletmelerı̇nde yeşı̇l pazarlama uygulamaları: Ibıs Otel örneğı̇. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 203-219.
• Ayaş, N. (2007). Çevresel sürdürülebı̇lı̇r turı̇zm gelı̇şmesı̇. Gazi Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 59-69.
• Bahtiyar Karadeniz, C. (2014). Sürdürülebilir turizm bağlamında sakin şehir Perşembe. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 84-107.
• Bayhan, İ., Şengül, S. ve Yücel, R. (2018). Sürdürülebilir turizm girişimlerinde önem ve performans değerlendirmeleri: Göynük tarihi konakları örneği. GÜSBEED, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 9(23), 204-226.
• Bozkurt, Y. (2004). Türkiye'de Çevre Yönetiminin Etkinliği ve Ereğli Şeker Fabrikası'nda bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• Bretschger ve Pittel. (2020). Twenty key challenges in environmental and resource economics. Environmental and Resource Economics, 77(4), 725-750.
• Büyüközkan, G. ve Vardaloğlu, Z. (2008). Yeşil tedarik zinciri yönetimi. Lojistik Dergisi, 8, 66-73.
• Chou, C-J. (2014). Hotels' environmental policies and employee personal environmental beliefs: Interactions and outcomes. Tourism Management, 40(2014), 436-446.
• Çakır, M. ve Bostan, A. (2000). Turizm sektörünün ekonominin diğer sektörleri ile bağlantılarının girdi-çıktı analizi ile değerlendirilmesi. Anatolia:Turizm Araştırmalan Dergisi, 11(2), 35-44.
• Çelik, S., Basan, E., Balık, N. ve Solmaz, R. (2021). TRC3 bölgesi otellerinde çevre duyarlılığına yönelik bir araştırma. Journal Of Tourism Research İnstitute, 2(2), 79-94.
• Çelik Çaylak, P. (2022). Akıllı turizmde sürdürülebilir uygulamalar. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 5(1),50-60.
• Çıvgın, H. ve Kızanlıklı, M. M. (2022). Davranışsal niyetin yeşil satın alma niyeti üzerindeki etkisinde kontrol inançlarının aracı rolü: turizm sektöründe bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), 636-553.
• Çilingir, F. ve Erkılıç, E. (2021). Yeşil yıldızlı otel işletmelerinin yeşil yönetim ve uygulamaları üzerine bir inceleme: Muğla örneği. Journal Of Tourism Intelligence and Smartness,4(2), 218-238.
• Çolakoğlu, E., Türk, B., Başar, E. E. ve Gül, O. (2013). Kişisel değerler ve çevre bilincinin çevreci ürünlerin tercih edilmesindeki etkileri: karşılaştırmalı bir araştırma. 18. Ulusal Pazarlama Kongresi, (s. 1-18). Kars, Türkiye.
• Çubuk, B. ve Karacaoğlu, C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198.
• Dinçer, Ö. ve Fidan, Y. (1997). İşletme yönetimine giriş. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş.
• Doğan, S., Yücel Güngör, M. ve Ömüriş, E. (2022). Çevresel bilgi, çevresel farkındalık ve çevresel kaygının çevre dostu otelde kalma niyeti üzerindeki etkisi: su ve atık yönetimi teknolojilerinin rolü. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 73-86.
• Dolmacı, N. ve Bulgan, G. (2013). Turı̇zm etı̇ğı̇ kapsamında çevresel duyarlılık. Journal of Yasar University, 29(9), 4853-4871.
• Duru, M. N. ve Şua, E. (2013). Yeşil pazarlama ve tüketicilerin çevre dostu ürünleri kullanma eğilimleri . Ormancılık Dergisi , 9(2), 126-136.
• Erbaşlar, G. (2012). Yeşil pazarlama. Mesleki Bilimler Dergisi, 1(2), 94-101.
• Erdogan, N. ve Baris, E. (2007). Environmental protection programs and conservation practices of hotels in Ankara, Turkey. Tourism Management, 28(2007), 604-613.
• Erkal, S., Şafak, Ş. ve Yertutan, C. (2011). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre bilincinin oluşturulmasında ailenin rolü. Sosyoekonomi, 14(14), 145- 158.
• Eser, S., Dalgın, T. ve Çeken, H. (2010). Sürdürülebı̇lı̇r kültür turı̇zmı̇: Efes örneğı̇. Ege Coğrafya Dergisi, 19(2), 27-34.
• Ertuğrul, İ. ve Şavlı, A. (2013). ISO 14001 Çevre yönetim sistemi ve bakır mamülleri sanayisi uyarlanması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 223-238.
• Garda, B. ve Temizel, M. (2016). Sürdürülebilir turizm çeşitleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 12(2016), 83-103.
• Gökdeniz, A. (2017). Konaklama sektöründe yeşil yönetim kavramı, eko etiket ve yeşil yönetim sertifikaları ve otellerde yeşil yönetim uygulama örnekleri. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 7(1), 70-77.
• Güler, S. (2016). Çevreci yönetim paradigmasının evrimsel süreci. 14. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, (s. 1-9). Gostivar/ Makedonya.
• Güneş, G. (2011). Konaklama sektöründe çevre dostu yönetimin önemi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştirmalar Dergisi, 13(20), 45-51.
• Haden, S. S. P., Oyler, J. D. ve Humphreys, J. (2009). Historical, practical, and theoretical perspectives on green management An exploratory analysis. Management Decision, 47(7), 1041-1055.
• Işık, C. ve Barlak, S. (2018). Otel yöneticilerinin yeşil inovasyon algıları: İstanbul ili örneği. Journal Of Tourism İntelligence And Smartness, 1(1), 14-26.
• İnanır, A. (2019). Turistik destinasyon yönetiminde paydaşlar arası ilişkiler: Göller yöresi örneği. Türk Turizmi Araştırmaları Dergisi, 3(3), 517-541.
• İnce, M. (2010). Yeşı̇l tedarı̇k zı̇ncı̇rı̇ yaklaşımı ve örneklerı̇. Konya Ticaret Odası, 1-14.
• Kara, E. (2017). Konaklama İşletmelerinde Çevre Bilinci Ve Yeşil Yönetim Uygulamalarının İşletme Başarısına Katkısı: Muğla İli Üzerine Bir Araştırma. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Osmaniye.
• Karabulut, E. (2003). İşletmelerde Çevre Bilinci Ve Yeşil Yönetim Uygulamalarının İşletme Başarısına Katkısını İncelemeye Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• Karakuş, G. ve Erdirençelebi, M. (2018). İşletmelerin yeşil yönetim algılarının ı̇şletme performansı üzerindeki etkisini ölçmeye yönelik bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(14), 681-704.
• Karapınar, E. ve Barakazı, M. (2017). Kültürel mı̇ras turı̇zmı̇nı̇n sürdürülebı̇lı̇r turı̇zm açısından değerlendı̇rı̇lmesı̇: Göbeklı̇tepe ören yerı̇. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 5-18.
• Kaypak, Ş. (2012). Ekolojik turizm ve sürdürülebilir kırsal kalkınma. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇ k Araştirmalar Dergi̇ si, 14(22), 11-29.
• Kızılırmak, İ. (2011). Dünyada ve Türkı̇ye'dekı̇ turı̇zm ı̇şletmelerı̇nde çevre korumaya yönelı̇k uygulamalar: amacı ve önemı̇. Sosyal Bilimler Dergisi(2), 1-12.
• Kleindorfer, P. R., Singhal, K. ve Van Wassenhove, L. N. (2005). Sustainable operations management. Production and Operations Management, 482-492.
• Korul, V. (2003). Havaalanı çevre yönetim sistemi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 99-120.
• Kozak, M. (2015). Bilimsel araştırma: tasarım, yazım ve yayım teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Marcus, A. A. ve Fremeth, A. R. (2009). Green management matters regardless. Academy of Management Perspectives, 23(3), 17-26.
• Memiş, S. (2019). Konaklama ı̇şletmelerinde yeşil yönetim uygulamalarının entropı̇ yöntemi ile ağırlıklandırılması: Giresun ili örneği. İşletme Araştırmaları Dergı̇sı̇, 11(1), 653-665.
• Mikaeili, M. ve Memlük, Y. (2013). Kırsal turizm ve kültürel turizmin bütünleşmesi ve kırsal sürdürülebilir kalkınma. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3(2), 87-91.
• Mutlu, M. ve Zenginoğlu, S. (2019). Yeşı̇l Teorı̇ Perspektı̇fı̇nden Avrupa Bı̇rlı̇ğı̇ Çevre Polı̇tı̇kası, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(88), 459-469.
• Nemli, E. (1998). Sürdürülebilir kalkınma ve işletmelerin rolü. Öneri, 2(9), 287- 294.
• Önel, B. (2021). İşletmelerin yeşil yönetim algıları ve sürdürülebilirlik bilinci. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 6(11), 21-33.
• Özdemir, G. ve Tuna, M. (2016). Sürdürülebilir turizm kapsamında karbon ayak izi. Journal of Recreation and Tourism Research, 3(3), 75-84.
• Özkaya, B. (2010). İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışının uzantısı olarak yeşil pazarlama bağlamında yeşil reklamlar. Öneri Dergisi, 9(34), 247-258.
• Özleyen, E. ve Tepeci, M. (2017). Manisa’da yöresel yemeklerin ve lezzetlerin turizmin gelişimine katkısının belirlenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 4(2), 139-152.
• Öztek, Z. (2016). İlk ve ortaöğretimde çevre eğitimi, II. Çevre Hekimliği Kongre Kitabı, 18-21 Ocak, Ankara, ss. 210-212.
• Öztürk, Y. (2020). Aşırı turizm, turizm karşıtlığı ve turizmde sürdürülebilirlik üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, Special Issue, (4), 112-124.
• Pelit, E., Baytok, A. ve Soybalı, H. (2015). Sürdürülebilir turizm mi? Turizmde sürdürülebilirlik mi? Kavramsal bir tartışma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 6(14), 39-58.
• Poyraz, E. ve Türkün Kaya, B. (2018). Turı̇zm sektöründekı̇ çevresel sürdürülebı̇lı̇rlı̇k yatırımlarının fı̇nansmanı, Muğla ı̇lı̇ örneğı̇. International Journal of Contemporary Tourism Research, 2(2018), 11-19.
• Salman Yıkmış, M. (2020). Nitel araştırmalarda e-görüşme tekniği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 183-197.
• Sezen Doğancili, O. ve Akbulut, B. A. (2015). Yeşil yıldız çevre etiketine sahip otellerin web sitelerinde yeşil pazarlamayı kullanmalarına ilişkin içerik analizi. 16. Ulusal Turizm Kongresi, (s. 402-417). Çanakkale, Türkiye.
• Sezer, Ö. (2007). Küresel konferanslar ve çevre sorunları: çevre kalkınma ve etik açısından eleştirel bir değerlendirme. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, (s. 761-779).
• Sezgin, M. ve Karaman, A. (2008). Turistik destinasyon çerçevesinde sürdürülebilir turizm yönetimi ve pazarlaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(19), 429- 437.
• Şenocak, B. (2017). İşletmelerde Çevresel Sürdürülebilirlik Bilinci, Denizli Tekstil İşletmelerine Yönelik Bir Araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Tarhan, K. (2018). Küresel çevre sorunlarının polı̇tı̇kleşmesı̇ ve uluslararası ı̇lı̇şkı̇ler teorı̇lerı̇ kapsamında analı̇z. International Journal of Social And Humanities Sciences, 2(1), 152-170.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, https://yigm.ktb.gov.tr, erişim tarihi, 2022, Mayıs.
• Türk, M. ve Kara, E. (2018). Konaklama ı̇şletmelerinde çevre bilinci ve yeşil yönetim uygulamalarının ı̇şletme başarısına katkısı: Muğla ı̇li üzerine bir araştırma. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 848-876.
• Uluçelen, E. (2019). Kurumsal Vatandaşlık ve Kurumsal Sosyal Soeumluluk Bağlamında Türkiye'nin Önde Gelen 100 Şirketinin Yeşil Yönetim Uygulamaları Açısından Web Sayfalarının İncelenmesi. Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisansn Tezi, Giresun.
• Ural, M. (2015). The importance of risk management for the sustainability of tourism. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 18(33), 163-178.
• Üstünay, M. (2008). İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları Çerçevesinde Yeşil Pazarlama Uygulamaları Ve Kimya Sektörüne Yönelik Bir İnceleme . Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• Yaraş, E., Akın, E. ve Şakacı, B. K. (2011). Tüketı̇cı̇lerı̇n çevre bı̇lı̇ncı̇ düzeylerı̇nı̇ belı̇rlemeye yönelı̇k bı̇r araştırma. Öneri Dergisi, 9(35), 117-126.
• Yavuz, E. ve Zığındere, Y. Ö. (2000). Sürdürülebilir kalkınmanın turizme etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 323-336.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Cilt 11. Baskı). Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
• Yılmaz, A., Bozkurt, Y. ve Taşkın, E. (2005). Doğal kaynakların korunmasında çevre yönetiminin etkinliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(13), 1-16.
• Yolcu, H. ve Bayram, A. (2015). Okul yöneticisi seçme sürecini deneyimleyen yönetici adaylarının sözlü sınav yöntemine ilişkin algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi - ENAD, 3(3), 102- 126.
• Yücebalkan, B. (2019). Yeşil yönetim anlayışı bağlamında işletmelerde yeşil maliyet ve yeşil kâr/zarar kavramları üzerine bir tartışma. 2. ICHUS Uluslararası İnsan Çalışmaları Kongresi, (s. 1-11).